Για την Ουκρανία και τις ιστορικές καταβολές της θα μπορούσε κανείς να γράψει ατελείωτες σελίδες μελετών.
Όσοι όμως έχουν ασχοληθεί έστω και ελάχιστα με την χώρα αυτή, θα έπρεπε να συμφωνήσουν ότι η διχοτόμησις της φαινόταν πολύ πιθανή από την ήμερα που απέκτησε την ανεξαρτησία της. Αλλά βεβαίως ουδείς μπορούσε να προσδιορίσει πότε και πως θα συνέβαινε αυτό.
Όλα όμως τα προβλήματα και οι εσωτερικοί διχασμοί της χώρας αυτής, οξύνονται στο έπακρο εξ αιτίας του γεγονότος ότι η Ουκρανία έγινε το πεδίο της νέου τύπου αντιπαραθέσεως μεταξύ ανατολής και δύσεως.
Ή για την ακρίβεια, μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Η κατάστασις είναι πολύ διαφορετική, σε σύγκριση με όλες τις άλλες κρίσεις στην πρώην Σοβιετική Ένωση.
Οι «πορτοκαλί επαναστάσεις» που είχαν προηγηθεί απέπνεαν μίαν εντονώτατη αμερικανική επιρροή. Τώρα όμως, φαίνεται ότι την πρωτοβουλία την έχει η Εύρώπη.
Οι Αμερικανοί έχουν απλώς αποσυρθεί από την γηραιά ήπειρο. Και τούτο δημιουργεί ανασφάλειες.
Η Ευρώπη είναι στρατιωτικώς ανίσχυρη. Χωρίς υπερβολή, ο Ελληνικός Στρατός είναι ο μεγαλύτερος στους κόλπους της Ε.Ε. (1.350 άρματα μάχης έναντι 225 του Γερμανικού).
Την ίδια στιγμή η Ρωσία, για πρώτη φορά από την εποχή Γκορμπατσώφ, είναι σε μια φάση επανεξοπλισμού. Δαπανά πολλά δισεκατομμύρια δολλάρια, με στόχο μέχρι το 2025 να έχει εκσυγχρονίσει την αμυντική της βιομηχανία και να έχει αποκτήσει στρατιωτικές δυνατότητες ανάλογες με τα μεγέθη της. Αλλά και ανάλογες με εκείνες της σοβιετικής εποχής.
Όσοι αναλυτές υποστήριζαν στα χρόνια μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ότι το ενδεχόμενο εξασφαλίσεως όρων αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τη Μόσχα είναι εξωπραγματικό, αισθάνονται σήμερα δικαιωμένοι.
Μπορεί να έπαυσε να είναι κόκκινη, αλλά η αρκούδα παραμένει αρκούδα», ήταν και παραμένει μέχρι σήμερα, αγαπημένη τους έκφραση.
Παραλλήλως, στην Μόσχα, οι αντίστοιχοι «σκληροπυρηνικοί» κοιτάζουν προς τις Βρυξέλλες και σχολιάζουν: «Έχετε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουμε την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (της πρώην ΕΣΣΔ).
Σας αφήσαμε τις Βαλτικές χώρες. Δεν ανακατευόμαστε στα εσωτερικά σας. Δεν έχετε καμμία δουλειά στην Ουκρανία».
Για την Μόσχα η Ουκρανία αποτελεί ζωτικό χώρο. Κατά τον Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκυ, απώλεια της θα εσήμαινε ότι η Ρωσία χάνει την αυτοκρατορική της υπόσταση.
Την οποία δεν έχασε ούτε με την διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ούτε με την απώλεια της επιρροής της σε χώρες όπως το Καζακστάν ή το Ουζμπεκιστάν.
Αποτελεί δε ακόμη το τελευταίο «ανάχωμα» μεταξύ δυτικής Ευρώπης και ρώσικου εδάφους, μετά τη διάλυση του Συμφώνου τής Βαρσοβίας.
Ο αταβισμός που χαρακτηρίζει την ρωσική σκέψη δεν την αφήνει να λησμονήσει ότι στους δύο προηγουμένους αιώνες εδέχθη τέσσερις φορές εισβολή από την Ευρώπη. Τρεις χερσαίες (ναπολεόντιοι και δύο παγκόσμιοι πόλεμοι) και μία αμφίβια (κριμαϊκός πόλεμος).
Έκτοτε επεδίωκε να διατηρεί ζώνες επιρροής (κράτη-μαξιλάρια) που κρατούσαν σε απόσταση τους δυτικούς από από το έδαφος της.
Αυτόν τον ρόλο έπαιζαν τα κράτη του Συμφώνου της Βαρσοβίας μετά τον πόλεμο.
Τέτοιο ρόλο έπαιζε η Ουκρανία μέχρι πριν λίγες ήμερες.
Αν και οι δυτικοί αναλυτές υπερθεματίζουν, αναφερόμενοι στην ανάγκη διατηρήσεως της ενότητος και της εδαφικής ακεραιότητος της Ουκρανίας, μάλλον τα πράγματα έχουν πάρει το δρόμο τους.
Η Ρωσία δεν είναι διατεθειμένη να δεχθεί την ολοκληρωτική απώλεια εδάφους, το οποίο ακόμη και σήμερα θεωρεί δικό της.
Άλλωστε στην ρωσική γλώσσα η λέξις Ουκρανία σημαίνει «στην άκρη», κάτι που ερμηνεύουν ως απόδειξη ότι εκεί είναι το ακραίο τμήμα της ρωσικής γης.
Επιπροσθέτως, στην Ουκρανία περιλαμβάνεται η Κριμαία, η οποία ανέκαθεν ήταν ρωσική και, μόνον στα χρόνια της κομμουνιστικής περιόδου απεσπάσθη διοικητικώς από την Ρωσία.
Χωρίς την Κριμαία η Ρωσία χάνει την πρόσβαση της στον Εύξεινο Πόντο, δεν είναι δυνατόν να το δεχθεί.
Ούτε καν θα δεχθεί να διατηρηθεί η Κριμαία ως ρωσικό έδαφος εντός της Ουκρανίας.
Ανάλογη κατάσταση αντιμετωπίζει με το Καλλίνιγραντ που είναι ρωσικό έδαφος μέσα στις Βαλτικές δημοκρατίες, οι όποιες κάνουν ό,τι μπορούν για να παρεμποδίζουν την πρόσβαση.
Πέρα από όλα αυτά, στην ανατολική Ουκρανία υπάρχει μεγάλη κοινότης Ρώσων, οι οποίοι θα αποτελέσουν και την βάση για την εκδήλωση πολιτικής ή και στρατιωτικής παρεμβάσεως από την Μόσχα.
Προσπάθεια για αποδυνάμωση αυτού του ερείσματος γίνεται ήδη από τα δυτικά μέσα ενημερώσεως που καλούν τους νέους ηγέτες της Ουκρανίας να μην αποκλείσουν την ρωσική κοινότητα από τις εξελίξεις στην χώρα.
Το ερώτημα είναι αν η ρωσική κοινότης θέλει να έχει ρόλο στις εξελίξεις αυτές, αλλά βεβαίως και το εάν ο φανατισμός της στιγμής θα επιτρέψει στην νέα ουκρανική ηγεσία να αντιληφθεί την σκοπιμότητα του να μην μεταχειρίζεται τους Ρώσους ως πολίτες δευτέρας κατηγορίας, όπως αυτή την στιγμή συμβαίνει.
Ευθ. Π. Πέτρου
