Οι ιδιοκτήτες μαζί με φορείς και φυσικά πρόσωπα της Αλεξανδρούπολης, κατέθεσαν επίσημο αίτημα προς την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Ξάνθης του Υπουργείου Πολιτισμού, που αφορά στον χαρακτηρισμό του κτηρίου γνωστού ως «Βίλα Πατσούκα», που βρίσκεται στο 1ο χλμ. της ΕΟ Αλεξανδρούπολης-Ν. Χιλής, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4858/2021.
Η «Βίλα Πατσούκα», ανεγερθείσα το 1932, αποτελεί ένα από τα πρώτα εξοχικά αστικά κτίσματα της Αλεξανδρούπολης. Συνδέεται άμεσα με την ιστορική πορεία της πόλης, την ανάπτυξη κατά τον Μεσοπόλεμο και την κοινωνική ζωή των κατοίκων της. Για δεκαετίες υπήρξε τόπος συγκεντρώσεων, οικογενειακών εκδηλώσεων και στοιχείο της συλλογικής μνήμης.
Το διώροφο με δώμα κτίριο εμβαδού κατόψεως περίπου 35 τ.μ., εκφράζει εκλεκτικιστικά μορφολογικά πρότυπα της εποχής, με χαρακτηριστικά όπως η πυργοειδής διαμόρφωση, τα σιδερένια κιγκλιδώματα και οι ξύλινες λεπτομέρειες, ενώ ο περιβάλλων κήπος συμπλήρωνε την αισθητική του συνόλου. Παρά τις φθορές που έχουν επέλθει, η αυθεντικότητά του παραμένει διακριτή και αποκαταστάσιμη, όπως επιβεβαιώνει και η σχετική νομολογία του ΣτΕ.
Το αίτημα έχει κατατεθεί από τη MONUMENTA, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για τη διάσωση των κτιρίων στην Ελλάδα και την Κύπρο, έπειτα από πρωτοβουλία των ιδιοκτητών, των Φίλων του Γαλλικού Σταθμού καθώς και πολιτών της Αλεξανδρούπολης.
Οι υπογράφοντες τονίζουν ότι η προστασία της «Βίλας Πατσούκα» αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας και δικαίωμα των πολιτών, καθώς η διάσωση μνημείων με ιστορική και αρχιτεκτονική αξία διασφαλίζει τη συνέχεια της συλλογικής μνήμης και συμβάλλει καθοριστικά στην ποιότητα ζωής.
Εκφράζουμε την ελπίδα ότι η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Ξάνθης, ως αρμόδια υπηρεσία, θα εξετάσει το αίτημα, λαμβάνοντας υπόψη τη σαφή βούληση της τοπικής κοινωνίας!
Η διαχειριστική ομάδα «Φίλων Γαλλικού Σταθμού Αλεξανδρούπολης»
Ακολουθεί αναλυτικά η επιστολή:
* * *
Αλεξανδρούπολη, 9/12/2025
ΠΡΟΣ:
Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Αν. Μακεδονίας και Θράκης
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:
Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων
Δήμος Αλεξανδρούπολης
ΘΕΜΑ: Πρόταση χαρακτηρισμού του κτηρίου γνωστού ως «Βίλα Πατσούκα» στο 1ο χλμ. της ΕΟ Αλεξανδρούπολης-Χιλής, ως διατηρητέου μνημείου
Με την παρούσα επιστολή υποβάλλουμε αίτημα για τον χαρακτηρισμό του κτιρίου γνωστού ως «Βίλα Πατσούκα», που βρίσκεται στο 1οχλμ της ΕΟ Αλεξανδρούπολης-Ν. Χιλής προς Νέα Χιλή, δίπλα στο οικόπεδο του ΚΤΕΛ στην είσοδο της Αλεξανδρούπολης, ως μνημείου, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4858/2021 (ΦΕΚ 220/Α/19-11-2021), για τους λόγους που αναλύονται παρακάτω.
1. Ιστορικό πλαίσιο
Η «Βίλα Πατσούκα» ανεγέρθηκε το έτος 1932 από τον Ηπειρώτη στην καταγωγή Ναπολέοντα Πατσούκα, ο οποίος είναι ο πρώτος υπάλληλος που έστησε το Ταχυδρομείο Αλεξανδρούπολης (Τ.Τ.Τ.) ερχόμενος μετά την ενσωμάτωση της πόληςστον εθνικό κορμό από την Αδριανούπολη, όπου εργαζόταν. Κατείχε μεγάλο κτήμα με αμπελώνες στην περιοχή. Το διώροφο κτίσμα, γνωστό στους παλαιούς κατοίκους ως πρώτη βίλα της Αλεξανδρούπολης, αν και μικρών διαστάσεων, αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την τοπική κοινωνία, φιλοξενώντας οικογενειακές γιορτές, βαφτίσια, γάμους, καθώς και αστικούς μύθους που συνδέθηκαν με τη μνήμη της πόλης.
Η ιστορία της οικογένειας Πατσούκα, με τον γιο του Ναπολέοντα, Γεώργιο Πατσούκα, που έπεσε στο μέτωπο του Εμφυλίου (1949) τιμημένος με χρυσό μετάλλιο ανδρείας και αναγνώριση από το κράτος, ενισχύει την ιστορική αξία του κτιρίου ως σημείου σύνδεσης της τοπικής μνήμης με την εθνική ιστορία.
Η ιδιοκτησία πέρασε στην κόρη του Πατσούκα, Ευγενία, και μέσω αυτής στον Γιώργο και την Ευρυδίκη Γιαννούτσου.
2. Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά
Η βίλα είναι διώροφη με δώμα, εμβαδού 35 τμ, διαθέτει σιδερένια κιγκλιδώματα, παράθυρα και ξύλινες λεπτομέρειες, ενώ περιβάλλονταν από έναν πολύ όμορφο και περιποιημένο κήπο γεμάτο κληματαριές. Το κτίσμα σχεδιάστηκε ακολουθώντας πρότυπα της εκλεκτικιστικής μορφολογίας όπως η πυργοειδής του διαμόρφωση. Επίσης χαρακτηρίζεται απόαστική κομψότητα, θυμίζοντας αρχιτεκτονικές μορφές της εποχής του μεσοπολέμου στην Ελλάδα. Η μορφολογία και η ιστορία του κτιρίου καταδεικνύουν την αρχιτεκτονική, κοινωνική και πολιτιστική αξία αυτού και την ιστορία της Αλεξανδρούπολης.
3. Αιτιολόγηση για τον χαρακτηρισμό
- Η «Βίλα Πατσούκα» αποτελεί σημαντικό τοπόσημο της πόλης, συνδεδεμένο με την ιστορία της οικογένειας Πατσούκα και της Αλεξανδρούπολης γενικότερα.
- Το κτίριο φέρει αρχιτεκτονική, κοινωνική και ιστορική αξία, καθώς είναι από τα πρώτα εξοχικά σπίτια της πόλης και διατηρεί την αυθεντική του μορφή, παρά τησημερινή φθορά.
- Η διατήρηση του κτίσματος συμβάλλει στην πολιτιστική ταυτότητα και μνήμη της πόλης και μπορεί να ενταχθεί σε προγράμματα ανάδειξης πολιτιστικής κληρονομιάς.
- Το κτίριο βρίσκεται σε περιοχή ενταγμένη στο σχέδιο πόλης, γεγονός που καθιστά εφικτή την προστασία του και την αποτροπή αυθαίρετων κατασκευών ή κατεδαφίσεων.
4. Νομοθετικό πλαίσιο
Σύμφωνα με τις διατάξεις για την προστασία της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς:
- Τα κτίρια που συνδέονται με ιστορικές προσωπικότητες ή γεγονότα, καθώς και τα πρώτα δείγματα αστικής αρχιτεκτονικής, μπορούν να χαρακτηριστούν διατηρητέα μνημεία.
- Η προστασία αυτή περιλαμβάνει τη διατήρηση του συνολικού περιβάλλοντος, των μορφολογικών στοιχείων και της αρχιτεκτονικής ταυτότητας.
5. Συμπέρασμα και πρόταση
Η «Βίλα Πατσούκα» αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ιστορικής και πολιτιστικής μνήμης της Αλεξανδρούπολης. Ζητούμε:
- Τον άμεσο χαρακτηρισμό του κτιρίου ως διατηρητέου μνημείου.
- Την ένταξη του κτιρίου σε προγράμματα συντήρησης και ανάδειξης από τον Δήμο ή άλλους φορείς, ώστε η βίλα να λειτουργεί ως τοπόσημο και σημείο πολιτιστικής αναφοράς για την πόλη.
Η έγκαιρη παρέμβαση της Υπηρεσίας σας, είναι κρίσιμη για την αποτροπή πιθανών αυθαίρετων ενεργειών ή κατασκευών που θα αλλοίωναν την αυθεντικότητα και την ιστορική αξία του κτιρίου.
Ζητούμε την αποδοχή του αιτήματός μας για τον χαρακτηρισμό του κτιρίου ως μνημείου, καθώς τα τοπόσημα με ιστορική ή αρχιτεκτονική σημασία αποτελούν μαρτυρίες του ανθρωπίνου βίου, διασφαλίζουν την ιστορική συνέχεια για τις μελλοντικές γενιές, συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής και αποτελούν ουσιώδες μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς, η προστασία της οποίας είναι υποχρέωση της Πολιτείας και δικαίωμα όλων.
Σημειώνουμε τέλος ότι οι φθορές δεν μειώνουν την αξία του κτιρίου και σύμφωνα με τη νομολογία του ΣτΕ «αν ορισμένο κτίσμα ή κτίριο υφίσταται ως υλική μαρτυρία και είναι εφικτή η επιστημονική τεκμηρίωση και αξιολόγησή του από την άποψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του και της επιδιωκόμενης κατά τον νόμο προστασίας, το κτίσμα δεν στερείται της αυθεντικότητάς του, προκειμένου να χαρακτηρισθεί ως μνημείο, εκ μόνου του λόγου ότι έχουν καταστραφεί, αφαιρεθεί ή κατεδαφισθεί τα ιδιαιτέρως αξιόλογα αρχιτεκτονικά ή μορφολογικά του στοιχεία, υπό την προϋπόθεση ότι τα στοιχεία αυτά μπορεί να αποκατασταθούν, όπως προβλέπει ο νόμος (4916/2013).
Με εκτίμηση,
Οι αιτούντες
Οι ιδιοκτήτριες του κτίσματος
Ευγενία Γιαννούτσου, συνταξιούχος τραπεζικός υπάλληλος
Ευρυδίκη Γιαννούτσου, συνταξιούχος εκπαιδευτικός
Για τη MONUMENTA:
Ειρήνη Γρατσία, MSc αρχαιολόγος, συντονίστρια της MONUMENTA
Μαρίνα Κονδύλη, Εκδότρια
Γιάννης Λασκαράκης, πολιτικός μηχανικός, πρώην εκδότης, συγγραφέας
Ραλλού Μάκρα, τ. σχολική σύμβουλος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης
Θεόδωρος Ορδουμποζάνης, νομικός, συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής
Ζωή Σιδηροπούλου, δικηγόρος
Για τους Φίλους του Γαλλικού Σταθμού Αλεξανδρούπολης:
Αικατερίνη Κάλτσου, δημ. υπάλληλος ΑΔΜ-Θ
Αλέκος Καραδέδος, αρχιτέκτων μηχανικός
Γιώργης Κολιόπουλος, αρχιτέκτων μηχανικός
Κώστας Πετρίδης, τοπογράφος μηχανικός
Ορέστης Χατζόπουλος, οικονομολόγος
