- Του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτης)
Α’ Μέρος
Γενική Περιγραφή και ονοματοθεσίες
Ο Ερυθροπόταμος, είναι παραπόταμος του ποταμού Έβρου και πηγάζει από το όρος Σάπκα της ανατολικής Ροδόπης, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στις Περιφερειακές Ενότητες Έβρου και Ροδόπης κοντά στο Μέγα Δέρειο. Όσον αφορά τον ρου του Ερυθροποτάμου, από το όρος Σάπκα περνάει τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, εντός της επαρχίας Χασκόβου κοντά στο Γκόρνο Λούκοβο για περίπου πέντε χιλιόμετρα. Ακολούθως ρέει ξανά στο ελληνικό έδαφος, στο ύψος των οικισμών Σκιβ Κλαντένετς και Αλεποχωρίου και περνά από τους οικισμούς Λάδη, Μάνη και Κουφόβουνο, με τελικό προορισμό τον ποταμό Έβρο, νοτιοανατολικά του Διδυμότειχου. Το μήκος της ροής του υπολογίζεται στα 35 χιλιόμετρα περίπου, με κατεύθυνση από τη Δύση προς την Ανατολή. «Η λεκάνη απορροής του Ερυθροποτάμου είναι σχετικώς μικρή, περιβάλλεται από λοφώδεις περιοχές και υδρομαστεύει μια περιορισμένη έκταση με ανώτατο υψόμετρο πεντακοσίων περίπου μέτρων, και για τον λόγο αυτό, η παροχή του κατά τη διάρκεια του έτους είναι σχετικά μικρή, με εξαίρεση τις εποχές μετά το λιώσιμο του χιονιού και ύστερα από ισχυρές βροχοπτώσεις».
Ο μεγαλύτερος παραπόταμός του Ερυθροποτάμου είναι ο Ασπροπόταμος, που στα βουλγαρικά ονομάζεται Μπιάλα ρέκα (Бяла река). Ο Ασπροπόταμος διαρρέει σε όλο το μήκος του το βουλγαρικό έδαφος και εκχέεται στον Ερυθροπόταμο, κοντά στο χωριό Οντρίντσι της επαρχίας Χασκόβου.
Οι ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής του Διδυμοτείχου, ειδικότερα οι γηραιότεροι Χριστιανοί και όλοι οι Μουσουλμάνοι, αποκαλούν τον Ερυθροπόταμο με την τουρκική του ονομασία «Kızıl Dere», που σημαίνει «Ερυθρό Ρέμα». Όταν η περιοχή περιήλθε στην Ελληνική Επικράτεια δόθηκε η ονομασία «Ερυθροπόταμος», σε μια άμεση μετάφραση του «Kızıl Dere».
Ο αείμνηστος μεγάλος λόγιος και ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος, στη «Σύντομη ιστορία του Διδυμοτείχου» που συνέγραψε αναφέρει, ότι η αρχαία ονομασία του Ερυθροποτάμου ήταν «Εριγώνας», γεγονός που δεν επιβεβαιώνεται (με αυτή την ονομασία σήμερα συναντάμε έναν παραπόταμο του Αξιού).
Όσον αφορά την αρχαιότερη ονομασία του Ερυθροποτάμου που μας έχει διασωθεί, αυτή είναι η «Άδρα». Επί του θέματος υπάρχει μία αναφορά στο σύγγραμμα του Ιωάννη Καντακουζηνού «Ιστορία», όπου περιγράφοντας τη διαφυγή του Δεσπότη (Κυβερνήτη) της Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, από το Κάστρο του Διδυμοτείχου, ονομάζει τον Ερυθροπόταμο «Άδραν», συγκεκριμένα γράφει τα εξής: «κατά δε τον παραρρέοντα (παραπλεύρως του κάστρου) ποταμόν, ος Άδρα καλείται». Θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι ο Καντακουζηνός έζησε για χρόνια στο Διδυμότειχο και η οικογένειά του κατείχε εκτάσεις γης στην περιοχή, οπότε η αναφορά του στον Ερυθροπόταμο με την ονομασία Άδρα έχει ειδική βαρύτητα και εγκυρότητα. Επίσης λόγω του γεγονότος, ότι οι Βυζαντινοί συγγραφείς σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούν για τα τοπωνύμια που περιγράφουν, αρχαίες ονομασίες μπορούμε να εικάσουμε, ότι η ονομασία Άδρα, ενδεχομένως να προέρχεται από παλαιότερη εποχή.
Σχετικά με την ετυμολογία του ονόματος «Άδρα», ο Γιάννης Ζαμπούκης (Φιλόλογος & Περιβαλλοντολόγος) δίνει την ακόλουθη εξήγηση: «Η λέξη Άδρα ετυμολογικά προέρχεται από το στερητικό (α) συν το ρήμα δράω (δρω). Συγγενείς λέξεις είναι: α-δρανής που σημαίνει ανενεργός, μη έχων δύναμη ή ισχύ, ασθενής ανίσχυρος και δεύτερον αδραζόμενος, που σημαίνει ο ξηραινόμενος. Στην καλύτερη κατανόηση της σημασίας συμβάλλει ο εντοπισμός διαφοράς μεταξύ Άδρα και Άρδα. Η λέξη Άδρα σημαίνει ο ξηραινόμενος, ο μη έχων συνεχώς υδάτινο όγκο, αλλά μόνο παροδικά και προφανώς τον χειμώνα. Αντίθετα η λέξη Άρδας, ετυμολογικά δείχνει με σαφήνεια πως πρόκειται για έναν παραπόταμο που ονομάστηκε έτσι, επειδή με τον σταθερό υδάτινο όγκο του ¨άρδει, αρδεύει¨, δηλαδή ποτίζει τη γη που διασχίζει».
Ο Αρχιμ. Νικόλαος Βαφείδης, ο οποίος ερεύνησε και συνέγραψε πολλά για την ιστορία του Διδυμοτείχου, αναφερόμενος στον Ερυθροπόταμο μας διασώζει (στα ελληνικά και στα τουρκικά) τις παρακάτω ονομασίες: Ερυθρωπός χείμαρρος, Κιζίλ Ντελή Σού, και Κιζιλτζά τσάι (Ερυθρωπό ρέμα). Όσον αφορά την ονομασία Κιζίλ Ντελή (Ερυθρός τρελός), προκύπτει από τον Μπεκτασή Σεγίτ Αλή (αρχές 15ου αι.). Αναφορικά με την αλλαγή του ονόματος από Σεγίτ Αλή σε Κιζίλ Ντελή, υπάρχει η δοξασία: «ότι του δόθηκε (το όνομα) επειδή ήταν πολύ δραστήριος, γενναίος και ενεργητικότατος, ενώ άλλοι ισχυρίζονται, ότι επειδή ο τάφος του βρίσκεται στους πρόποδες του ποταμού Κιζίλ Ντελή (Ερυθροποτάμου), που πηγάζει από το Τανρί νταγί (ιερό όρος) και ενώνεται κάπου κοντά στο Διδυμότειχο με τον ποταμό Έβρο, έτσι δόθηκε στον Σεγίτ Αλή ως προσωνυμία το όνομα του ποταμού αυτού». Επίσης ο Αχιλλέας Σαμοθράκης στο «Γεωγραφικό και Ιστορικό Λεξικό Θράκης», αναφέρει τον Ερυθροπόταμο με την ονομασία Ερυθρός χείμαρρος. Στα βουλγαρικά η ονομασία του Ερυθροποτάμου είναι Λούντα ρέκα «Луда река», που σημαίνει «τρελός ποταμός».
Συνεχίζεται…
