- Του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτης)
Δ’ Μέρος
Επίσης μια από τις πιο γνωστές περιοχές του Διδυμοτείχου είναι η λεγόμενη «Ταμπακιά», η οποία βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της πόλης, ανάμεσα στον Ερυθροπόταμο και το Βυζαντινό Κάστρο. Η ονομασία Ταμπακιά προέκυψε από τα πολλά ταμπάκικα που υπήρχαν στην περιοχή, τα οποία ήταν εργαστήρια κατεργασίας δερμάτων (βυρσοδεψεία), η λέξη προέρχεται από την τουρκική γλώσσα (Tabakhane = Βυρσοδεψείο). Η τοποθεσία αυτή επιλέχθηκε λόγω της εγγύτητας στον Ερυθροπόταμο, καθώς το νερό ήταν άκρως απαραίτητο για την όλη κατεργασία των δερμάτων.
Πριν απ’ την απελευθέρωση του Διδυμοτείχου το 1920, στον Ερυθροπόταμο λειτουργούσε υδρόμυλος έξι θέσεων, ο οποίος σύμφωνα με τον αείμνηστο δάσκαλο Δημήτριο Μανάκ ανήκε σε κάποιον (άγνωστης προέλευσης) Τζιρώνη (εξού και Τζιρόμυλος). Κατόπιν ο μύλος πουλήθηκε σε έναν Αυστριακό ονόματι Άης, και το 1920 καταστράφηκε τελείως, διότι άρχισε να λειτούργει ο σύγχρονος για την εποχή αλευρόμυλος του ευεργέτη Ιωάννη Μανδαλίδη, από τον οποίο παραγόταν και ηλεκτρική ενέργεια, με αποτέλεσμα το Διδυμότειχο να διαθέτει ηλεκτρικό δίκτυο και ηλεκτρισμό από το 1924.
Θα ήταν παράληψη να μην αναφέρουμε μεταξύ των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον Ερυθροπόταμο και το ψάρεμα. Σύμφωνα με την παλαιά εκπαιδευτικό Ελένη Σιναπίδου, αυτοί που ασχολούνταν επαγγελματικά μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα με το ψάρεμα στον Ερυθροπόταμο, ήταν οι λεγόμενοι ¨Ρωμηοκατσίβελοι¨: «Ολόκληρη συνοικία παραπλεύρως του ποταμού ¨Κιζίλ ντερέ¨ (Ερυθροπόταμος), ήσαν ψαράδες, εξ επαγγέλματος ψαράδες χωρίς καμία άλλη βιοποριστική ασχολία. Χειμώνα καλοκαίρι με το υγρό στοιχείο είχαν να κάνουν, άλλοτε θολό πλημμυρισμένο κι’ άλλοτε ρηχό». Ο παλαιός λογοτέχνης του Διδυμοτείχου Βασίλης Σιναπίδης στο κείμενο που συνέγραψε το 1973 με τίτλο: «Το Πελασγικό Διδυμότειχο» κάνει αναφορά και στα ψάρια της περιοχής, αναφέροντας τα εξής: «Είναι περίφημα μέχρι σήμερα τα γλυκά ποταμίσια ψάρια, οι κυπρίνοι (σαζάνια) κι’ οι γουλιανοί (γιαγίνια). Δε λείπουν ακόμα τα λαβράκια, τα χέλια, τα μύδια, οι θρήσσες κι’ οι περίφημες μουρούνες του Έβρου, που βγάζουν το μαύρο χαβιάρι. Εφέτος ζυγίστηκε μπροστά στα μάτια μου ένας τεράστιος γουλιανός του Έβρου 34 κιλών».
Στη σημερινή εποχή υπάρχει ο «Σύλλογος Ψαράδων Διδυμοτείχου», όπου μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, διατηρεί και συνεχίζει για χρόνια το έθιμο που αφορά το κουρμπάνι (ζωοθυσία) του Αγίου Αθανασίου στο ομώνυμο εκκλησάκι πολύ κοντά στην γέφυρα του Ερυθροποτάμου. Για τους ψαράδες, τις πλημμύρες αλλά και το ¨λιμεναρχείο¨ που υπήρχε δίπλα στο ποτάμι, ο λαογράφος Δημήτρης Βραχιόλογλου αναφέρει τα εξής: «Σήμερα το κουρμπάνι του Αγίου Αθανασίου πραγματοποιούν οι κάτοικοι του «ψαραμοχαλά» του Διδυμοτείχου, της γειτονιάς που βρίσκεται στην είσοδο της πόλης από την Αλεξανδρούπολη, μετά τη γέφυρα του Ερυθροποτάμουκαι με σημαντική μάλιστα θρησκευτικότητα και λαμπρότητα. Είναι οι ορθόδοξοι χριστιανοί που εξακολουθούν – μέχρι και σήμερα – να το πραγματοποιούν μπροστά στο παρεκκλήσι του ομώνυμου Αγίου, που στέκει μεγαλόπρεπο, καθαρό και στολισμένο τη μέρα της γιορτής του, στον χώρο ακριβώς που υπήρχε μέχρι τη δεκαετία του 70 το καφενείο του Χαρίτογλου, το πολύ γνωστό στους τότε Διμοτιανούς σαν «λιμεναρχείο». Και δικαιολογημένα, αφού μέχρι το 1962, έτος που δημιουργήθηκε το ανάχωμα, τη γειτονιά αυτή την ¨πατούσε¨ το νερό και οι κάτοικοι της αναγκαζόντουσαν να εγκαταλείπουν συχνά τα σπίτια τους και να ξεχειμωνιάζουν στις άλλες γειτονιές της πόλης ή ακόμα και στα σχολεία της. Και μόλις έφευγε το νερό επέστρεφαν στις εστίες τους. Ψαράδες στο επάγγελμα στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι κάτοικοι της οδού Οδυσσέως προμήθευαν μέχρι τη δεκαετία του 70 την πόλη του Διδυμοτείχου -και όχι μόνο- με νοστιμότατα φρέσκα ποταμίσια ψάρια, όπως σαζάνια, γουλιανούς, χέλια, πλατσούκες (τσιπούρες), κέφαλους, κ.α.».
Όσον αφορά τις πλημμύρες του Ερυθροποτάμου (πριν από την κατασκευή του αναχώματος), αλιεύσαμε ένα άρθρο από την τοπική εφημερίδα του Διδυμοτείχου «Θράκη», στο οποίο καταφαίνεται το μέγεθος των καταστροφών που προκαλούσαν. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο φύλλο νούμερο 94 στις 13 Δεκ 1931 και έχει ως τίτλο «Μεγάλη Πλημμύρα του Κιζίλ Ντερέ», βλέπουμε πως 11 χρόνια μετά την απελευθέρωση ακόμη χρησιμοποιούνταν η τουρκική ονομασία του ποταμού. Συγκεκριμένα το άρθρο αναφέρει τα εξής: «Λόγω των συνεχών βροχών επλημμύρησεν ο παραπόταμος του Έβρου Κιζίλ Ντερές. Τα νερά κατέκλεισαν τας συνοικίας: Αλωνίων, Γεφύρας και Κούμ. Χάρις εις τας δραστηρίους ενεργείας των αρχών θύματα δεν υπάρχουν. Αι ζημίαι εκ της πλημμύρας εις τα διαφόρους οικίας μέχρι της ώρας υπολογίζονται άνω των 100 χιλ. δρχ. Το ευτύχημα είναι, ότι ο Έβρος ήτο κενός και τα νερά έτρεξαν γρήγορα. Επίσης εσταμάτησαν αι βροχαί και ήρχισε πίπτουσα χιών καθ’ όλη την Επαρχίαν Διδυμοτείχου».
Επίσης ο Στρατής Τσιρταβής περιγράφοντας την εποχή του Μεσοπολέμου στο Διδυμότειχο, σχετικά με τις πλημμύρες αναφέρει τα εξής: «Ήταν κάτι το συνηθισμένο οι πλημμύρες του Ερυθροποτάμου και του κάμπου του Έβρου. Σοδιές ολόκληρες καταστρέφονται σε σημείο τέτοιο, που οι χωρικοί μας δεν είχαν ούτε τα καθημερινά. Απογοήτευση και φτώχεια απερίγραπτη, ενώ τα χρέη στα “εσνάφια” και στην Αγροτική Τράπεζα περίσσευαν. ¨Κακοχρονιά¨ λέγανε κι έπεφτε μαύρο δάκρυ. Ούτε πρόνοια, ούτε ασφάλειες, ούτε επιδοτήσεις. Άγνωστα πράγματα για την εποχή εκείνη και βέβαια η εκμετάλλευση γινότανε καθεστώς».
Ο Ερυθροπόταμος αποτέλεσε για το Διδυμότειχο και έναν χώρο ψυχαγωγίας, καθώς και θρησκευτικών τελετών, ειδικότερα την ημέρα των Θεοφανίων (γεγονός που συνεχίζεται έως σήμερα). Όσον αφορά τον καθαγιασμό των υδάτων ο Στρατής Τσιρταβής μας διασώζει μία πολύ ωραία περιγραφή των φώτων κατά την εποχή του μεσοπολέμου: «Η άλλη τελετή της κατάδυσης, τα Φώτα, έδινε πραγματικά Βυζαντινή εικόνα. Το σκηνικό ήταν φυσικά συνταιριασμένο με το τοπίο, γιατί η πομπή περνούσε πάνω από το Κάστρο του καλέ, για να κατεβεί στο γεφύρι που ‘ναι προς τα νεκροταφεία. Μοναδικό πέρασμα την εποχή εκείνη. Ο Δεσπότης, οι παπάδες, οι άρχοντες, το εκκλησίασμα με τα ξεφτέρυγα και τα πολύχρωμα φανάρια μπροστά, κατέβαινε από τη Μητρόπολη στο ποτάμι, ακολουθώντας το λαξευτό δρόμο, που βγάζει στην παλιόπορτα, βυζαντινή μεγάλη πύλη στα τείχη που σώζεται ακόμη και σήμερα. Την ίδια διαδρομή δεν αποκλείεται να έκαναν κάποια εποχή, όταν το Διδυμότειχο είχε γίνει πρωτεύουσα του Βυζαντίου. Με λίγη φαντασία, έβλεπες Πατριάρχη και Αυτοκράτορα, ντυμένους τις κόκκινες χλαμύδες τους, να γεμίζουν μεγαλοπρέπεια την πομπή και να σκορπούν ρίγη συγκίνησης στους πιστούς. Πραγματικά μεγάλη φαντασία μέσα στ’ απομεινάρια του καιρού εκείνου. Συνήθως, τα νερά ήταν παγωμένα και το ποτάμι κρυσταλλιασμένο. Για να ριχθεί ο Σταυρός άνοιγαν ένα αλάνι στον πάγο, όπου ο μόνιμος τότε βουτηχτής (είχε μείνει ιστορικός ο Δημητρός Μανάκας) περίμενε μέσα σε μια πλάβα (βάρκα), τυλιγμένος στην προβάτινη γούνα του, πίνοντας μπόλικο κονιάκ ν’ αρπάξει το Σταυρό. Φόβος μη τον πάρει το ρέμα που κυλούσε ορμητικά κάτω από τον πάγο! Και φαίνεται πως δεν τα πολυκατάφερνε και επειδή ήταν μεγάλος ο κίνδυνος να χαθεί, πράγμα που λογαριαζόταν για μεγάλη γρουσουζιά στη σοδιά, φρόντιζαν να δεθεί μ’ ένα κορδόνι. Οι επίσημοι πάνω στη γέφυρα, ο κόσμος σκόρπιος στις δύο όχθες του ποταμού, που τον στεφάνωναν πανύψηλες ιτιές, απολάμβαναν ένα φαντασμαγορικό θέαμα, καθώς τα περιστέρια κατά εκατοντάδες άπλωναν τα φτερά τους στον ουρανό».
Συνεχίζεται…
