Ο νομός Έβρου, η Δυτική πλευρά της Θράκης, με όριο διαχωρισμού τον ποταμό, με την ενσωμάτωση και ένταξη του στον ελεύθερο ελληνικό κορμό, μετά την απελευθέρωση της περιοχής, την 14η Μαϊου 1920, αποτέλεσε το νέο σημείο εθνικής αναφοράς.
Πολλές οι κρατικές αποστολές, που εγκαταστάθηκαν για να υλοποιήσουν το ενδιαφέρον για την επίλυση των πολλών και εν πολλοίς ανυπέρβλητων προβλημάτων, με την εγκατάσταση των χιλιάδων Ελλήνων προσφύγων, που ξεριζώθηκαν από τις πατρογονικές εστίες τους, από την (Ανατολική) Θράκη και την Μικρά Ασία.
Αμέσως άρχισε η χάραξη και η δημιουργία μιας νέας πόλης, όπου θα εγκαθιστούσαν τους πρόσφυγες που έφθασαν από την κοντινή αντίπερα όχθη του ποταμού Έβρου, τους Καραγατσιανούς και Αδριανουπολίτες, που εγκατέλειψαν εκεί τα πάντα.
Μαζί με την εγκατάστασή τους εκεί και την αρχή της δημιουργίας της νέας πόλης, της Νέας Ορεστιάδας, άρχισε και το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον των τότε έγκριτων ελληνικών εφημερίδων, που με ανταποκριτές τους περιέγραφαν με γλαφυρό τρόπο τις προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα, για να πάρει σάρκα και οστά η νέα ζωή, σε καινούργια πλαίσια.
Εδώ θα σας μεταφέρω την οπτική του ανταποκριτή της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, που περιηγήθηκε στην περιοχή του Έβρου τον Σεπτέμβριο του 1925, κινούμενος με το τρένο από την Αλεξανδρούπολη…
***
“Δεν είναι δυνατόν να μη παρακολουθήσει κανείς με θαυμασμό, το θέαμα που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του, με την γρήγορη διέλευση τοπίων με διαφορετική μορφολογική σύσταση και να μην απλώσει το μάτι του ζηλότυπα, πέρα από τον Έβρο, στις μεγάλες και εύφορες εκτάσεις της Ανατολικής Θράκης, που πριν λίγο καιρό μας ανήκαν.
Μια από τις πιό παράδοξες μορφές συνοριακής γειτονίας, είναι η ατέλειωτη αυτή ευθεία σιδηροδρομική γραμμή, όπου η Ελλάδα και η Τουρκία, βρίσκονται σε τέτοια απόσταση, που επιτρέπει την χειραψία.
Από μακριά διακρίνουμε τα πρώτα σπίτια του Διδυμοτείχου και αναγκάζεται κάποιος να κρεμαστεί στο παράθυρο για να δει με προσοχή και με ενδιαφέρον την περίεργη αυτή πόλη, που απότομη αμφιθεατρικότητα της, της δίνει μεγάλη πρωτοτυπία.
Ήταν ακμαιότατη κατά τους παλαιότερους χρόνους!!
Σήμερα διατηρεί ακόμη το αντιφέγγισμα της ακμής εκείνης, χωρίς καμμιά προς το παρόν νέα προσθήκη ή βελτιωτική τάση, παρά μόνο στο ζήτημα της κοινωνικής ζωής, που όπως και σε όλα τα μέρη που απελευθερώθηκαν, υπέστη την εκπολιτιστική επίδραση του ελληνικού φιλελεύθερου πνεύματος (…???…!!!)
Η εμπορική του κίνηση, υπέστη μείωση, αφ’ ότου ιδρύθηκε η Ν.Ορεστιάδα, που εκ της θέσης της, απορρόφησε μέρος της εμπορικής ζωτικότητας του Διδυμότειχου και έγινε αυτή κέντρο εισαγωγής και εξαγωγής.
*. Αφήνει κανείς το Διδυμότειχο, με την εντύπωση, ότι αφήνει ένα εύπορο αστό, που έχει τόσα αγαθά, που του δίνουν αυτάρκεια και αρκείται στην απόλαυση τους.
Με αντίθετη κατεύθυνση η πορεία μας μας οδηγεί τώρα προς ένα νεογέννητο οργανισμό… προς την Νέα Ορεστιάδα, όπου θα ενδιαφερθούμε, όπως ενδιαφέρεται κάποιος με εσωτερική τάση και ορμή, για κάθε τι που πρωτομπαίνει στην ζωή και δείχνει όλες τις τάσεις και τους ζωηρούς πόθους να γαντζωθεί κάπου σταθερά, γερά, για να ζήσει.
Η ψυχή μας ξεσηκώνεται από θερμή διάθεση να υποστηρίξει την Νέα Ορεστιάδα και για τον λόγο ότι αυτή μας θυμίζει την ωραία και ένδοξη εικόνα του περίφημου ΚΑΡΑΓΑΤΣ, του λαμπερού εκείνου προάστειου, που έλεγες πως αποσπάστηκε από την καρδιά του Παρισιού ή της Βιέννης και προσκολλήθηκε ως πολυτελής βιτρίνα, στην πρόσοψη της Αδριανούπολης.
Πάνω σε ένα θαυμάσιο οροπέδιο, που εξελέγη ως τόπος αναγέννησης του απωλεσθέντος Κάραγατς, όπου η πρώτη και μοναδική κρατική μέριμνα, έστησε μερικά καλύβια, για να αντικαταστήσουν τα παλάτια που εγκαταλείφτηκαν στην δύσμοιρη πόλη.
Συναντά κανείς πολλές από της αξιοσημείωτες φυσιογνωμίες, του αριστοκρατικού προαστείου, που με άγριο φανατισμό, ζήτησαν να μείνουν εκεί άστεγοι, ανέστιοι, άεργοι και κακοπαθούντες, αλλά ως αντιστάθμισμα όλων αυτών, κρατούσαν το συνεχές βλέμμα, προς την απέναντι περιπόθητη πατρίδα, που την βλέπουν μέσα σε ομίχλη.
Μεταξύ αυτών, ο γεραρός Μητροπολίτης Αδριανούπολης ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ, ο εκκλησιαστικός κολοσσός, που τα μάτια του εκτοξεύουν δέσμες πατριωτισμού, με το λαμπερό φως τους και με εγκαρτέρηση υπομένει την θλιβερά του θέση, μέσα σε ένα αχυρώνα, γιατί μόνο έτσι χαρακτηρίζεται η ελεεινή εκείνη καλύβα, που χρησιμοποιείται ως Μητρόπολη, αποφεύγοντας να φέρει στην μνήμη του, το πολυδαίδαλο εκείνο Μέγαρο, με της μεγάλες και πλουσιότατες αίθουσες, μέσα στις οποίες, επί σειρά χρόνων κυριαρχούσε η αξιοσημείωτη μορφή του.
Από τα χείλη του εξαιρετικού αυτού ιεράρχη, δεν ακούστηκε ποτέ, κανένα παράπονο, καμμιά διαμαρτυρία, σαν με την σιωπή του αυτή ήθελε να δείξει …ζωηρά, την εγκληματική αδιαφορία του κράτους, που ασεβεί, για την διατήρηση θεσμών που αποτελούν ανέκαθεν το βάθρο της εθνικής μας υπόστασης.
Ο πληθυσμός του Κάραγατς, συνηθισμένος στην συνεχή και αμετάβλητη ευημερία, είχε την ατυχία να υποστεί τις σκληρότερες ημέρες της εγκατάστασης του.
Το συγκρότημα κατοικιών, που κατασκευάστηκε γρήγορα και βιαστικά, όπου στεγάζεται ο αστικός και ο αγροτικός πληθυσμός της Ν.Ορεστιάδας, έγινε με σκοπό την με κάθε τρόπο στέγαση και προφύλαξη των γυμνών και ξεριζωμένων κατοίκων, χωρίς ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των υλικών κατασκευής.
Επίσης χωρίς επιμέλεια του τρόπου οικοδόμησης, με συνέπεια να παρουσιάζεται σήμερα το θέαμα μιας αξιοθρήνητης κατάστασης, την εικόνα μιας κωμόπολης, που αν και έχει δύο χρόνια μόνο ζωή, υπάρχει το ενδεχόμενο να πέσουν σε ερείπια.
Αποκορύφωμα όμως αποτελεί η αδιαφορία του κράτους και η εγκατάλειψη, παρά η υλική καταστροφή.
Δυστυχώς μια παράδοξη, μια εδραιωμένη πεποίθηση, άγνωστο από που προήλθε, επικράτησε στις σκέψεις των ιθυνόντων, για την ακαταλληλότητα της θέσης, για την ίδρυση πόλης και μελλοντικά θα φυλλορροήσει και θα επέλθει μαρασμός, λόγω της έλλειψης εμπορικής κίνησης, παραγωγής, συναλλαγών, εισαγωγής και εξαγωγής και πολλά άλλα αίτια.
Η ιδέα αυτή, παράδοξα, βλάστησε στο μυαλό ενός ή δύο προσώπων, που κανείς δεν γνωρίζει ποιων, όμως στάθηκε αρκετή να επηρεάσει τις σκέψεις σημαντικών παραγόντων, της Διοίκησης και του Εποικισμού, που την μετέδωσαν , ως πεποίθηση στους ανωτέρους τους και αυτοί αφού την υιοθέτησαν, έκριναν μάταια κάθε περαιτέρω φροντίδα και απασχόληση για τον τόπο αυτό.
Είναι βέβαιο ότι η πεποίθηση που σχηματίσθηκε , δεν στηρίχτηκε ως πηγή σε σχετικές έρευνες και ακριβή εξέταση των πραγμάτων, αλλά ήταν αποτέλεσμα η ευπιστία στις εισηγήσεις.
Μια ακριβής έρευνα, μια εμβάθυση στην καινούργια ζωή του τόπου, στην ψυχολογία της ψυχολογίας των διαθέσεων των κατοίκων και τις πεποιθήσεις για το μέλλον της πόλης τους.
Από διάφορες πηγές, μπορούσε να δημιουργηθεί μια ζωντανή γνώμη και πεποίθηση, για την πλάνη που έπεσαν οι αρμόδιοι και θα μπορούσε να εξουδετερώσει κάθε απαισιόδοξη πρόβλεψη για το μέλλον της Ν.Ορεστιάδας.
Στατιστικοί και συγκριτικοί πίνακες της Οικονομικής Εφορίας, του Δημοσίου Ταμείου, του Σιδηροδρομικού Σταθμού, αποδεικνύουν, βεβαιώσεις και εισπράξεις και εμπορική κίνηση μεγαλύτερη των δύο άλλων πόλεων, Διδυμοτείχου και Σουφλίου
Διάφορες επιτροπές, Γεωργικών Συνδέσμων και Διοικητικών Συμβουλίων, των προσφυγικών ομάδων, όλων των χωριών της περιφέρειας Ν.Ορεστιάδας, αποδεικνύουν την μεγάλη πεποίθηση, για το παρόν και το μέλλον του τόπου, που στηρίζονται πάνω στην αλήθεια των γεγονότων.
Η αστική πρόοδος της Ορεστιάδας, βασίζεται πάνω στην γεωργική και αυτή παρουσιάζει τα εχέγγυα για ανάπτυξη, λόγω της μεγάλης παραγωγικότητας του εδάφους.
Είναι διαφορετική απ’ ότι οι άλλες περιοχές δίπλα στον ποταμό και οι κάτοικοι είχαν γεωργικές γνώσεις, γιατί ήταν υποδειγματικοί γεωργοί στην περιφέρει του παλιού Κάραγατς.
Η περιφέρεια της Ορεστιάδας περιλαμβάνει 52 ανθηρά χωριά, με πληθυσμό 75.000 κατοίκων, γνησίων Ελλήνων Θρακών, δυναμικών και πατριωτών.
Διατηρούνται 49 σχολεία, 64 δάσκαλοι με 4.000 μαθητές.
Η προνομιούχα αυτή περιφέρεια, έχει ποικίλα και άφθονα προϊόντα, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση το ΣΚΟΥΠΟΧΟΡΤΟ, που χρησιμοποιείται στην πρωτότυπη βιομηχανία, που προσφέρει ζωή σε χιλιάδες άτομα.
Η πατάτα, τα καπνά, τα κουκούλια, τα τυριά, τα κασέρια, είναι τα κύρια προϊόντα και ακολουθούν τα αμύγδαλα, τα καρύδια, και σφάγια και τα δέρματα, που δίνουν οικονομική ευμάρεια.
Τι άλλο πιό ενδεικτικό θα ενίσχυε τον ισχυρισμό, ότι η Ν.Ορεστιάδα, δεν θα μαραζώσει αλλά προαιωνίζεται ως μια πόλη του μέλλοντος και οικονομικής ανάπτυξης.
Σήμερα στο Δεδέαγατς και Κομοτηνή ρωτούν τι παραγωγή υπάρχει στην Ν.Ορεστιάδα.
Η φετινή χρονιά (1925) έχει ρεκόρ απόδοση, επί ένα μήνα εξάγονται από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό 15 βαγόνια με σιτηρά την ημέρα…
Με την αξιοσημείωτη περιφέρεια της έχει όλα τα προσόντα και τους λόγους να ζήσει και να αναπτυχθεί και έχει όλα τα δικαιώματα να ζητήσει και να απαιτήσει από το κράτος, την αναγκαία αρωγή και στήριξη του για τα πρώτα βήματα της.
Ποιός είπε ότι το κράτος πρέπει να ρίξει χαριστικό βλέμμα στην ζωντανή αυτή κωμόπολη και να την στηρίξει;
Ποιός θα αρνηθεί ότι το κράτος έχει υποχρέωση και υπέρτατο καθήκον στενώτατα συνδεδεμένο με το κρατικό συμφέρον, να χορηγήσει στην νεαρή αυτή υπόσταση όλα τα μέσα για την ανάπτυξη της.
Σε ποιό μέρος του κόσμου, οι κυβερνήσεις και η Πολιτεία, δεν τρέχει να αγκαλιάσει στοργικά μια πόλη που μόλις γεννήθηκε, προσφέρει στο Δημόσιο Ταμείο τόσα, όσα δεν προσέφεραν πόλεις, από αιώνες;
Υπέρτατο καθήκον έχει το κράτος, αμέσως να εκπληρώσει τον πόθο και τις αιτήσεις των κατοίκων της, που είναι τα μέσα να ζήσουν. Οτι δοθεί στους άλλους πρόσφυγες χωρίς καμμιά υπόδειξη, αλλά από υποχρέωση και καθήκον, να δοθεί και σ’ αυτούς.
Υπάρχει η ανάγκη άμεσης ίδρυσης παραρτήματος της Εθνικής Τράπεζας, η ίδρυση Σιδηροδρομικού Σταθμού, άξιου της εμπορικής κίνησης και αξίας της πόλης, η κατασκευή μεγάλης Σχολής, για υπερπεντακόσιους μαθητές.
Να ιδρυθεί πολιτικό μέγαρο και κατασκευή Διοικητηρίου.
Πρέπει να εξωραϊστούν όλα , ώστε ο κόσμος που διέρχεται, από γειτονικές χώρες να είναι ο πρώτος δείκτης του ελληνικού πολιτισμού. ***ΣΝΩΚ Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 30-9-1925.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Μελετώντας το παρόν, βλέπουμε ότι η νέα πόλη, η Νέα Ορεστιάδα, αμέσως μετά την χάραξη της και την κατασκευή των τότε υποδομών, αντιμετώπιζε προβλήματα, που αναδείκνυαν τις ελλείψεις, αλλά και την προοπτική της.
Το αναμφίβολο είναι ότι τα εδάφη της έδιναν πλούσια παραγωγή, που έφερναν την οικονομική ανάπτυξη.
Βασίλειος Ναζλής
Υποστράτηγος ΕΛ.ΑΣ ε.α.
