- του Βασίλειου Ναζλή
ΣΤ’ Μέρος
Συνεχίζοντας το οδοιπορικό στον νομό Εβρου ας περιδιαβούμε την περιοχή και τα τότε προβλήματα του, με την οπτική του ανταποκριτή της εφημερίδας «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ».
**
1.”Αφήνουμε το Δεδέαγατς, γιατί δεν μπορούσαμε να παραμείνουμε περισσότερο.
Παίρνουμε το τρένο, που μας φέρνει προς τα πάνω, προς τις μικροπόλεις και τα χωριά του νομού, μέχρις εκεί ΠΟΥ Η ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, ΕΚΑΝΕ ΤΙΣ ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΕΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ “ΤΡΙΓΩΝΟ” ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ ΚΑΤ’ ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΩΝ ΑΦΕΝΤΑΔΩΝ ΤΟΥ ΤΗΣ ΛΟΝΤΡΑΣ.
– Ο σιδηρόδρομος πάει σιγά…
Οι φραντζέζοι της εταιρείας δεν παρουσιάζονται να επιδιορθώσουν την γραμμή τους, δεν βρίσκουν πια και τόσο επικερδές το μικρό αυτό δίχτυο.
Ενδιαφέρονται βέβαια να αποκομίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα, όχι όμως και να κάνουν δαπάνες, οι καιροί είναι δυσμενείς και πρέπει να τραβήξουν χρήμα στην έδρα τους στο Παρίσι.
Γι’ αυτό και έχουμε καιρό να αφήσουμε τα βλέμματα μας να πλανηθούν πάνω από την περίφημη νησίδα του Έβρου, τον Γκιαούρ αντά, (σ. τώρα ΔΕΛΤΑ του Έβρου), όπως είναι γνωστή στον τόπο, η έκταση αυτή, για την οποία η Κοινωνία των Εθνών, εδέησε ύστερα από χρόνια να δώσει μια «διαιτητική» λύση.
Τώρα, το Γκιαούρ αντά είναι πια τμήμα του ελληνικού κράτους.
Τώρα, πρέπει να περιμένουμε και την λύση της μετατροπής της πλημμυρισμένης αυτής έκτασης σε καλλιεργήσιμη, σε γη παραγωγική, σε τρόπο που η επιδίκαση της στην Ελλάδα, να έχει για γενικότερη ωφέλεια, για τους κατοίκους ντόπιους και πρόσφυγες της περιφέρειας αυτής.
Γιατί τι σημασία θα είχε για τους φτωχούς καλλιεργητές, που στριμώχτηκαν στην περιφέρεια αυτή, μια παραχώρηση έκτασης, που σαπίζουν τα νερά του Έβρου και ο ανωφελής (σ. κουνούπι), την κάνει εστία αρρώστιας και καχεξίας;
Εκτός αν μας πουν, αύριο, μεθαύριο, πως η παραχώρηση της νησίδας του Έβρου, έχει μεγίστη σημασία, πράγμα που δεν ειπώθηκε μέχρι σήμερα, ίσως από λόγους διπλωματικής σκοπιμότητας.
Φυσικά η “στρατηγική σημασία”, δεν μπορεί να συμβιβάζεται με έργα παραγωγικά.
-. Ο σιδηρόδρομος προχωρεί…, η νησίδα του Εβρου τελειώνει,
Συνεχίζοντας παραπάνω αρχίζει μια άλλη “νησίδα”, όχι περίφημη σαν την πρώτη, μα όμοια, που φτάνει μέχρι το Μπίντικλι (τώρα Τυχερό Σουφλίου), το “ΚΑΒΑ ΚΟΥΡΟΥ”.
Την προσέχουμε και μας ενδιαφέρει και απασχολεί ένα ολόκληρο κόσμο και τον μόνο που δεν ενδιαφέρει και δεν απασχολεί, είναι το ελληνικό κράτος.
Απο ‘δω αλλάζει η όψη, οι πλημμυρισμένες εκτάσεις των “νησίδων”, ακολουθούν οι συμμετρικές φυτείες μουριών, το χαρακτηριστικό της περιφέρειας, οι περίφημοι μουριόκηποι Σουφλίου, που η συντήρηση και η περιποίηση τους έφτασε σε μεγάλη γνώση, άγνωστη στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Τα δένδρα έχουν ακόμη τα κιτρινισμένα φύλλα τους, που ο χειμωνιάτικος αέρας θα ρίξει στο χώμα.
Ο καλλιεργητής θα τα μαζέψει για χειμωνιάτικη τροφή μαζί με το άχυρο για τα ζώα του και μετά θα τα κλαδεύσει για να τα ετοιμάσει για το πολύτιμο σκουλήκι (σ. μεταξοσκώληκα).
– Η μεταξοκαλλιέργεια δεν ξέφυγε, ούτε αυτή, την γενική παρακμή.
Ακόμα να κλείσουν οι πληγές που άνοιξε ο πόλεμος και αν μπορούσε ο παραγωγός να αυξήσει την παραγωγή του στο προπολεμικό της επίπεδο, θα χρειαζόταν γι’ αυτό ενίσχυση, σοβαρή ενίσχυση, που η μεταπολεμική κεφαλαιοκρατία και το κράτος δεν μπορεί και δεν θέλει να δώσει.
Ολόκληρη η μεταξοπαραγωγή του Σουφλίου φθίνει κάτω από την ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ των ΕΜΠΟΡΩΝ και του ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΟΥΣ…
Αν δεν κινηθούν οι ίδιοι οι φτωχοί παραγωγοί, ΑΝ ΔΕΝ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΟΥΝ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΤΟΥΣ, ΔΙΩΧΝΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΜΕΣΑ ΤΑ ΟΡΓΑΝΕΤΑ ΤΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΩΝ τους και αναλάβουν οι ίδιοι την διαχείριση του πολύτιμου προϊόντος τους, η μεταξοπαραγωγή θα φθίνει συνέχεια.
Μια από τις σημαντικότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές της περιφέρειας, ΘΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΘΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΑ ΠΕΝΤΕ ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΟΥΣ.
-. Άλλο πρόβλημα είναι η πλημμύρα του Έβρου, που από καιρό σε καιρό, κάνει όλες αυτές τις πλουτοπαραγωγικές εκτάσεις μια απέραντη λίμνη.
Τονίσαμε την φριχτή έλλειψη και την ελάχιστη μέριμνα, για την απόμακρη αυτή περιφέρεια.
Θα ήταν αφέλεια αν περιμέναμε πως αυτή ή εκείνη η αστική κυβέρνηση θα αποτελούσε μία εξαίρεση και θα ΔΙΕΘΕΤΕ ΚΑΤΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΥΨΩΝΑΝ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΜΕΝΗΣ ΑΥΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ…
– Φτάσαμε στο Σουφλί, μαραζωμένο και αυτό, ο πόλεμος του πήρε όλη την παλιά σφριγηλότητα, του στέρησε το μεγαλύτερο μέρος, της οικονομικής του περιφέρειας. Και πάνω σε όλα αυτά η μεγάλη φτώχια που πιέζει τον πληθυσμό της.
Όταν ο αγρότης υποφέρει, πεινά, πνιγμένος στα χρέη και γονατισμένος από τους φόρους, όταν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, για μήνες ολόκληρες είναι στην αναδουλειά, δεν μπορεί να υπάρξει καμμιά ζωή στην αγορά, δεν μπορεί να ζήσει, ούτε ο μικροαστός και ο μικρέμπορας. Αφήνω τους 5-10 ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΟΜΥΖΟΥΝ, ΠΟΥ Η ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ, ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ…
Οι μικρονοικοκύρηδες παλεύουν για το ψωμί με το μικρομάγαζο τους, με την ζυγαριά ή τον πήχυ ή το σφυρί και την βαριά τους( σ. σφυρί μεγάλο και σπάσιμο πέτρας ).
Είναι ο κόσμος ο μικροαστικός, που τα συμφέροντα του πρέπει να υποστηριχθούν, ο κόσμος που η θέση τους είναι στις τάξεις του ΕΝΙΑΙΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ, ΑΓΡΟΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ. (σ. κόμμα του τότε ΚΚΕ, που κατέβηκε στις εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 1926).
2-. “Ένα ζήτημα που θα ακούσεις, μόλις πατήσεις στη μικρή πόλη, θα το ακούσεις από το αγανακτισμένο στόμα του πρώτου Σουφλιώτη που θα συναντήσεις.
Θα το δεις με όλη την φρίκη σε εκατοντάδες χλωμά και αρρωστημένα πρόσωπα, όταν την Κυριακή ή τις γιορτινές μέρες πάρεις τον δρόμο προς τα πάνω, στους λαϊκούς μαχαλάδες και θα αντικρύσεις μπροστά στις βαμμένες πόρτες και στα χαμηλά παράθυρα, κύκλους κοριτσιών, που θα κουβεντιάζουν και θα χαμογελούν.
ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΩΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΡΙΚΩΔΟΥΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΝΕΝΙΑΣ ΜΠΑΛΑΣ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ ΚΥΛΩΝΤΑΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ, ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΠΟΥ ΖΗΤΑ ΤΑ ΜΕΓΑΛΩΜΑ ΤΟΥ.
ΑΥΤΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΑΙ ΑΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΠΑΤΕΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΣΕ ΑΝΑΙΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ,ΑΡΡΩΣΤΙΑΤΙΚΑ ΚΟΡΜΙΑ ΠΟΥ ΣΤΡΑΓΓΙΖΕΙ ΑΠΟ ΙΔΡΩΤΑ ΚΑΙ ΑΙΜΑ, ΜΕΡΕΣ, ΜΗΝΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΟΛΑΚΕΡΑ…
ΕΙΝΑΙ Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΔΟΥΛΕΥΤΗ ΠΟΥ ΛΥΩΝΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΚΕΡΔΗ ΚΑΙ ΟΛΟ ΚΕΡΔΗ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ ΣΤΟΝ ΕΡΓΟΔΟΤΗ.
– Έξω, στα πρόθυρα του Σουφλίου, υψώνονται οι καμινάδες των δύο μεταξουργείων.
Είναι οι φάμπρικες του σένορ ΤΖΙΒΡΕ Ελιέζερ, του Εβραίου κεφαλαιοκράτη, που έζωσε στα βράχια του, τηνμεταξοπαραγωγή της περιφέρειας.
Τριακόσια κορίτσια του λαού του λαού, κάθε ηλικίας, απασχολούν οι δύο αυτές επιχειρήσεις.
Κάποιος άλλος θα έβρισκε ίσως λόγια να εξυμνήσει το φιλάνθρωπο έργο του σένορ Ελιέζερ, που δίνει ψωμί στα τριακόσια αυτά κορίτσια και κοντά σ’ αυτά γριές μάννες και σε αδέλφια ορφανά…
Και βέβαια ο κεφαλαιοκράτης δίνει ψωμί, μόνο ψωμί… γιατί τι άλλο θα μπορούσε να έχει μια εργάτρια με ένα μεροκάματο των 12 και 17 δραχμών, γιατί αυτό είναι το μεροκάματο, το μεροκάματο της πείνας που δίνεται για μια δουλεία εξουθενωτική 14 και 17 ωρών την ημέρα.
Τριακόσια κορίτσια του λαού, ξεκινάνε απ’ τα χαράματα, στις 5 η ώρα, από τις επάνω τις λαϊκές συνοικίες και με μια πετσέτα ή με τυλιγμένο το ξερόψωμο, που σκορπάει σε θρύψαλα από το καλαμπόκι και το κρεμμύδι ή τις 5-6 ελιές.
Γρήγορα, μήπως και χάσουν το πρωϊνό καμπανάκι και μείνουν χωρίς τα 12 φράγκα, τραβάνε προς τις φάμπρικες του σένορ.
Εκεί κλεισμένα μέχρι τις 7 το βράδυ, μέσα στην βαριά ατμόσφαιρα που την μολύνει η μυρωδιά του ψηνόμενου κουκουλιού, σκυφτά πάνω στους ολόλευκους σωρούς του πολύτιμου προϊόντος, που περνάει όλα τα στάδια της επεξεργασίας και θα ετοιμαστεί για την αγορά.
Ξεθεωμένα, για 14 ώρες, με κομμένη την ανάσα και βαριά πλεμόνια, από την μυρωδιά και το κορμί κομμένο στον ιδρώτα, από την ζέστη του φούρνου που δε σταματά, από το πρωϊ μέχρι το βράδυ, αργά πια, πολύ αργά, κινούν μετά με βήμα που παραπαίει από την κούραση, για το χαμόσπιτο, για τον χαμηλό οντά, που θα κυλίσουν κάτω από το χράμι και θα ξαναπάρουν δυνάμεις για το αύριο…
Να μια ζωή ολόκληρη. Η βροχή δέρνει και ο χειμωνιάτικος άνεμος, ο άγριος Θρακιώτης άνεμος, δημιουργεί απελπισία, η λάσπη άφθονη, που περνά τα τρύπια παπούτσια και μουδιάζει το ταλαιπωρημένο πόδι που πονεί. Η εργάτρια, με τον ιδρώτα που παγώνει πια πάνω στο κορμί, που δέρνει το κρύο, τραβά προς το σπίτι, γυρίζει απ’ τη δουλειά.
Υστερα όμως απ’ όλα αυτά, ύστερα από την εξοντωτική δουλειά, ύστερα από την ελεεινή διατροφή με τις 12 δραχμές την ημέρα, ύστερα από τις ανθυγιεινότατες συνθήκες της εργασίας αυτής και τις ταλαιπωρίες, είναι παράξενο ότι η χειρότερη αρρώστια, η φθίση (σ. φυματίωση) μεταδίδεται σαν αστραπή στα φτωχά κορίτσια;
Γιατί απορεί κανείς αν καμμιά δεκαριά κορίτσια από αυτά, το τελευταίο χρονικό διάστημα, έκλεισαν τα μάτια τους για πάντα στον κερδοσκοπικό βωμό του σένορ Ελιέζερ ΤΖΙΒΡΕ.
– Γεννιέται το ερώτημα; Λειτουργεί η εργατική νομοθεσία στην Ελλάδα; Νομοθεσία που καθορίζει το όριο ηλικίας για τις εργάτριες, τις ώρες δουλειάς, τις συνθήκες υγιεινής της εργασίας; Εργατική νομοθεσία; Οκτάωρο εργασίας; Κρατική εποπτεία;
Πράγματα άγνωστα στην απόμερη αυτή, την περιφρονημένη γωνιά;
Εδώ δεν υπάρχουν δικαιώματα, υπάρχουν μόνο υποχρεώσεις.!!
– Κάποτε, πριν δύο χρόνια, ο επόπτης εργασίας Καβάλας, εδέησε μετά από επανειλημμένα διαβήματα, να στείλει έναν υπάλληλο στο Σουφλί.
Τι έγινε όμως;!
Ο σένορ Ελιέζερ ΤΖΙΒΡΕ, ο κάθε κεφαλαιοκράτης της, ρωμιός είναι, Εγγλέζος, Εβραίος, έχει τους τρόπους του, χίλιους δύο τρόπους, για να αποφύγει μια αδιάκριτη επέμβαση του κράτους.
Ούτε ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΩΝ έχει κανένα λόγο να επέμβει πραγματικά και ενεργά σε παρόμοια ζητήματα.
-. Ετσι δεν έγινε τίποτα και τα πράγματα ξαναπήραν τον δρόμο τους.
Μα ο Δήμος; Α ναι, ο Δήμος κινήθηκε κάποτε. Δεν μπορούσε να κάνει και αλλιώς.
Οι δημότες όλοι είχαν εξεγερθεί. ΜΑ ΤΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΑΠΟ ΕΝΑ ΔΗΜΟ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΩΝ ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΩΝ;
Εβραίος ο ΤΖΙΒΡΕ, μα τι σημαίνει;
Είναι κεφαλαιούχος και το κεφάλαιο δεν ξεχωρίζει εβραίους και ρωμιούς, εκτός αν πρόκειται για τους φτωχούς, για τους εργάτες της Θεσσαλονίκης, τότε ναι, είναι όλοι τους σύμφωνοι, πως οι Εβραίοι είναι μπολσεβίκοι, για να καταστρέψουν την Ελλάδσ.
Το ζήτημα των εργατριών του μεταξουργείου όμως ξεπέρασε πια τα όρια ενός απλού εργατικού ζητήματος. πρόκειται για ένα μεγάλο κοινωνικό ζήτημα, που αφορά όλο το Σουφλί.
Για τα κορίτσια αυτά, που παραμονεύει και θερίζει η φθίση (σ. φυματίωση), ζούνε μέσα στις οικογένειες τους, με μικρότερα αδέλφια, είναι οι αυριανές μητέρες.
Να που προβάλλει αμείλιχτος ο γενικός κίνδυνος που ήδη εκδηλώθηκε, αφού το Σουφλί έγινε εστία της φθίσης (φυματίωσης) και έχει την μεγαλύτερη θνησιμότητα απ’ όλα τα κέντρα της Θράκης, που το βλέπουν, το ξέρουν και το λένε όλοι οι κάτοικοι της μικρής πόλης.
– Όταν κάποτε αυτοί οι μπολσεβίκοι, προσπάθησαν να οργανώσουν τα κορίτσια αυτά, να τους φτιάξουν σωματείο, να τους δείξουν πως πρέπει να αγωνιστούν για τα δίκαια τους, δεσποτάδες, και παπάδες, έμποροι και τρανοί σήκωσαν το πόδι, γιατί οι “ανήθικοι” αυτοί πλησίασαν με… κακούς σκοπούς τα κορίτσια του κόσμου.
Οι άνθρωποι της εκμετάλλευσης έκαναν την δουλειά τους!
Βοηθούσαν το σένιορ ΤΖΙΒΡΕ, που αυτός με την σειρά του, έδιωχνε από την δουλειά τα ζωτικότερα κορίτσια, που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του σωματείου.
Τώρα, πρέπει να γίνει ότι δεν έγινε άλλοτε, να οργανωθούν τα κορίτσια και να βοηθούσαν όλοι, πατεράδες, αδελφοί, αρραβωνιαστικοί, όλοι μαζί και με την πάλη τους, να σταματήσουν την άγρια, την εξόντωση εκμετάλλευση και το κακό.
Το μεγάλο κακό της φθίσης (σ. φυματίωση), που τριγυρνάει σαν όρνιο πάνω από τα χαμηλά σπιτάκια του Σουφλίου.
Όσο για τους μπολσεβίκους, αυτοί θα είναι πάντα μαζί τους.**
Κ. ΚΛΑΥΔΙΟΣ
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
* 1.- Δημοσίευμα της 10ης Δεκεμβρίου 1926
– Από το Δεδέαγατς στο Σουφλί. Τα νησιά του Εβρου. Αρρώστιες και πλημμύρες. Οι μικροαστοί που χαροπαλεύουν.
* 2.- Δημοσίευμα της 11ης Δεκεμβρίου 1926
– Σουφλί. Η φρικτή ζωή των εργατριών στα μεταξουργεία. Πεθαίνουν από την δουλειά και τη φθίση (σ. φυματίωση) για 12-17 δραχμές μεροκάματο. Οι πλούσιοι Εβραίοι προστατευόμενοι του κράτους.
Βασίλειος Ναζλής
Υποστράτηγος ΕΛ.ΑΣ ε.α.
