Η μακρά ιστορία του κτιρίου που θεμελιώθηκε στις 12 Ιουνίου 1896, για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες νοσηλείας των κατοίκων του Δεδέαγατς και όπου το 2015 θα στεγασθεί το Μουσικό Γυμνάσιο Αλεξ/πολης
Αφορμή για το άρθρο αυτό έδωσε πρόσφατο δημοσίευμα σύμφωνα με το οποίο ο Δήμος μας, προσφέρει για την λειτουργία της υπό ίδρυσης Ανώτερης Σχολής Ξενοδοχειακού Management στην πόλη μας, «το πρώτο κτίριο που κτίσθηκε το 1868 και λειτούργησε στην ιστορία της πόλης μας ως το πρώτο σχολείο, νοσοκομείο, σχολή νοσηλευτών κ.α.,» με δεδομένο ότι ανακαινίζεται με 1.000.000 € από τον Ο.Σ.Κ. και έχει έκταση 800 τ.μ.
Επίσης σε πρόσφατο άρθρο του ο φίλος ερευνητής Θ. Ορδουμποζάνης που δημοσιεύτηκε στο τεύχος υπ αριθ.47 του περιοδικού του συλλόγου Αλεξ/πολιτών Αττικής «Ο Φάρος της Αλεξ/πολης» αναφέρει την εκδοχή «ότι το παλιό-παλιό Νοσοκομείο του Δεδεαγάτς λειτούργησε αρχικά ως «οθωμανικό σχολείο»!!!
Στις πιο πάνω τοποθετήσεις και εκδοχές υπάρχουν ιστορικές ανακρίβειες.
Το παλιό-παλιό Νοσοκομείο ιδρύθηκε το 1896 και όχι το 1868 όπως προκύπτει από δημοσίευμα της εφημερίδος ΝΕΟΛΟΓΟΣ της Κων/πόλεως στο φύλλο της 12-6-1896.
Και βασικά ουδέποτε λειτούργησε ως σχολείο. Τούτο φαίνεται και από την ανταπόκριση της εφημερίδος η οποία περιγράφει την κατάθεση των θεμελίων του Δημόσιου Νοσοκομείου «μετά μεγάλης πομπής κλπ.».
Που σημαίνει ότι οι αρχές και οι πρόκριτοι περπάτησαν αρκετά για να καταθέσουν τα θεμέλια και να εγκαινιάσουν το Δημόσιο Νοσοκομείο του Δεδέαγατς, λαμβανομένου υπ όψιν ότι την εποχή εκείνη ,τα όρια της πόλης δεν επεκτείνονταν πέραν της οδού Αθηνών και ήδη Ε. Βενιζέλου όπως προκύπτει από την κάτοψη της πόλης που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο της Α. Καραδήμου-Γερολυμπου «μεταξύ ανατολής και δύσης».
Επίσης από έκθεση που διασώζεται στο Αρχείο της Βιβλιοθήκης της Βουλής, με ημερομηνία 3 Αυγούστου 1883, απευθυνόμενη προς την Εκπαιδευτική και Φιλανθρωπική Αδελφότητα στην Κωνσταντινούπολη, στην οποία ο αινίτης Νικόλαος Γ. Χατζόπουλος περιγράφει την εποχή εκείνη το Dedeagatch, ως ….«Αρτισύστατος κωμόπολις εμπορική παράλιος και ο τελευταίος των εν τη Νοτιοδυτική Θράκη Σιδηροδρόμων σταθμός.
Έχει τανύν 450-500 νεοδμήτους οικοδομάς και περί τας 1.500-2.000 ψυχάς. Οικογενείας δε μονίμους οικούσας εις Δεδέαγατς περί τας 100-120 προερχομένας εκ διαφόρων μερών και εθνικοτήτων και διαφόρων ιδεών, ηθών και εθίμων.
Τανύν υπερισχύει εκείσε ο Ελληνισμός. Διότι ου μόνον εκ των ως άνω είρηται οικογενειών τα 3/4 εισίν ομογενείς, αλλά και το εμπόριον ενεργείται υπό Ελλήνων είτε ως εμπόρων ή εργατοϋπαλλήλων και μεσιτών είτε τεχνιτών ή εργατών. Έχει νυν η εν Δεδέαγατς Ελληνική Κοινότης Εκκλησίαν ξυλίνης οικοδομής, λιθόκτιστον Δημοτικήν Σχολήν, εν η φοιτώσι περί τα 100-120 παιδία, εν οις και 20-25 θήλεα. Ανήγειρε δε και έτερον ευρύ κτίριον λίθινον προορισμένον διά Παρθεναγωγείον….».
Επίσης πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες μας δίνει και το οθωμανικό Λεξικό της Ιστορίας και της Γεωγραφίας του Ali Cevad, που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1895 «Memalik-i Osmaniye’nin Tarih ve Coğrafya Lügatı»: «Νεοσύστατη πόλη στα νότια της επαρχίας της Αδριανουπόλεως, στην ακτή του Αιγαίου πελάγους μεταξύ Αίνου και Μάκρης.
Η πόλη αυτή πριν από 25 χρόνια ήταν μια κενή θέση μέχρι που οι σιδηρόδρομοι της Ρούμελης αποφάσισαν να ιδρύσουν εδώ ένα σταθμό για το Κουλέλη-Μπουργκάς και από τότε άρχισε η ανάπτυξη με αποτέλεσμα να βλέπει κανείς σήμερα 1.500 σπίτια και μαγαζιά.
Σε περίπτωση που γίνει ο σχεδιαζόμενος λιμένας, είναι προφανές ότι θα αποκτήσει πολύ περισσότερη σημασία.
Υπάρχουν δυο τζαμιά στην πόλη, δυο χαμάμ, μία αρκετά όμορφη κρήνη, ένα διοικητήριο, στρατώνες και κτίριο της χωροφυλακής, Γεωργική Τράπεζα, μια μεγάλη αποθήκη με αλάτι, ένα μικρό λιμάνι με ένα μηχανισμό που κινείται με πετρέλαιο (Φάρος), ιεροδιδασκαλείο και διάφορα σχολεία».
Σύμφωνα με τα ανωτέρω είναι αδιανόητο με τα δεδομένα εκείνης της εποχής να ιδρυθεί σχολείο σε τόση μακρινή απόσταση από την πόλη, η έκταση της οποίας όπως προανέφερα δεν ξεπερνούσε το ύψος της κεντρικής Λεωφόρου Χαμιδιιέ πρώην Λεωφόρος Βασ. Γεωργίου και νυν Λ. Δημοκρατίας.
Ετσι λοιπόν βασική αιτία ίδρυσης νοσοκομείου στο Dedeagatch την εποχή εκείνη ήταν ότι ήδη από το καλοκαίρι του 1878 ενδημούσαν στην περιοχή μεγάλες επιδημίες που ήταν τραγικές για τους Ρώσους στην πόλη μας, καθόσον αξιωματικοί και στρατιώτες προσβλήθηκαν από την ασθένεια του τύφου και μάλιστα πέθαναν 30 από αυτούς.
Οι αξιωματικοί ενταφιάστηκαν στο τμήμα της οδού Μαυρομιχάλη, μεταξύ των οδών Αίνου και Βυζβίζη (περιοχή 2ου Δημοτικού Σχολείου), όπου άφησαν και ένα μνημείο που βρίσκεται σήμερα στον αυλόγυρο του Αγ. Νικολάου, ενώ οι στρατιώτες στο στρατόπεδο έξω από την πόλη.
Τουλάχιστον από το έτος 1878 το πένθος αλλά και ο τρόμος από τη μετάδοση του τυφοειδούς πυρετού εξακολουθούσε να πλανάται πάνω από την μικρή μας πόλη.
Επίσης από διάφορες πηγές καταγράφεται για την περιοχή ότι στα τέλη 19ου αιώνα «πλήθος ασθενειών μαστίζουν το Δεδέαγατς, που δημιουργούν προβλήματα στους κατοίκους, και αναφέρονται ακόμη ομαδικοί θάνατοι από ασθένειες».
Στο άρθρο της Φυσικής Γεωγραφίας της Θράκης του Κ. Μητσόπουλου αναφέρεται: «Δυτικώτερον του κόλπου τούτου κείται ο της Αίνου, εις ον εκβάλλει ο Έβρος (Μαρίτσα), εις εκ των μεγάλων ποταμών, όστις ηδυνήθη να προσχώση μέγα μέρος του κόλπου.
Επειδή δε εν εκ των στομίων του ποταμού τούτου μετακινηθέν κατά τους νεωτέρους χρόνους προσήγγισε την Αίνον και επλήρωσεν άμμου το λιμένα αυτής, ανέπτυξε δε και μιάσματα πυρετών.
Τα εκτεταμένα έλη είχαν αρνητικές επιδράσεις στο κλίμα. Γύρω από την Αίνο και το Δεδέαγατς η ελονοσία είναι διαδεδομένη». Kamusul-A lam του §emseddin Sami Bey, Istanbul 1306, vol III, σελ., 2.123.
Σχετικά με το θέμα των ασθενειών αναφέρεται ότι το έτος 1891 έγινε απαγόρευση εξαγωγών ζωντανών και σφαγιασμένων ζώων στη Βουλγαρία λόγω αρρώστιας, ενώ το 1894 γίνεται λόγος για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν από την Αίνο και το Δεδέαγατς ως τη Μαρώνεια για την αντιμετώπιση ασθένειας, ενώ αναφέρεται και τοποθέτηση υπαλλήλου εμβολιασμού στο Δεδέαγατς.
Επίσης το 1895 αρρώστησαν 226 στρατιώτες και έγινε αίτηση για τη μεταφορά τους από το Δεδέαγατς. Το δε έτος 1907 εμφανίστηκε πανώλη στο Δεδέαγατς.
Σύμφωνα λοιπόν με τα ανωτέρω το «Παλιό-παλιό Νοσοκομείο» που ιδρύθηκε για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες νοσηλείας των κατοίκων της περιοχής,είναι από τα παλαιότερα κτίσματα της πόλης. Άρχισε να κτίζεται το καλοκαίρι του 1893 από τις οθωμανικές Αρχές προκειμένου να χρησιμοποιηθεί εξ αρχής ως νοσοκομείο.
Ο Αλή Μπέης, ο άρχοντας της περιοχής, το εγκαινίασε το 1896.
Mετά την ενσωμάτωση της πόλης από τον Σεπτέμβριο του 1922 στο κτίριο αυτό στεγάστηκε το 5ο στρατιωτικό Νοσοκομείο του Ελληνικού στρατού Έβρου και λειτούργησε μέχρι το 1924.Στην συνέχεια ως πολιτικό νοσοκομείο και νοσηλευτική σχολή ώσπου και εγκαταλείφθηκε .-
Επομένως οι ασθένειες στο Δεδέαγατς, που αναφέρονται από διάφορες πηγές, οδηγούν την οθωμανική διοίκηση στην ίδρυση Δημόσιου Νοσοκομείου τα εγκαίνια του οποίου έγιναν όπως προανέφερα στις 12-6-1896.-
Για την αντιγραφή
Πέτρος Γ. Αλεπάκος
Δικηγόρος-ιστορικός ερευνητής
Βιβλιογραφία :
Εφημερίδα : ΝΕΟΛΟΓΟΣ Κων/πολεως φ.12-6-1896
ΤΕΜΙΡΤΣΙΔΗ ΜΑΡΙΑ«από το Δεδέαγατς στην Αλεξ/πολη».Μετ/κή διατριβή Φωτοαρχειο : Γ. Αλεπάκου και Η. Τζιώρα
***
Σημείωση Ε.Θ.
Από το σχολικό έτος 2015-2016 το ανακαινισμένο κτίριο θα χρησιμοποιηθεί για την στέγαση του Μουσικού Γυμνασίου Αλεξανδρούπολης.
Σ.Κ.
