24 Ιουλίου 1923 – Όταν η Ελλάδα ελλείψει χρημάτων για πολεμικές αποζημιώσεις δέχθηκε την επέκταση των τουρκικών εδαφών στην Ανατολική Θράκη πέραν των ορίων της Συμφωνίας – Συνεχείς οι παραβιάσεις της Συνθήκης από την Τουρκία
Η Συνθήκη της Λωζάνης ήταν συνθήκη ειρήνης που έθεσε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας. Υπογράφηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική εκστρατεία (1919-1922) και συμμετείχαν στην Συνθήκη των Σεβρών συμπεριλαμβανομένης και της ΕΣΣΔ (που δεν συμμετείχε στην προηγούμενη συνθήκη).
Συμπληρώνονται 90 χρόνια από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης.
Με την ευκαιρία αυτή παραθέτουμε το ιστορικό της συνθήκης και σχολιάζουμε τα σημεία όπου η Τουρκία παρέβη και συνεχώς παραβαίνει συστηματικά και με σχέδιο τους όρους της συνθήκης αυτής, ενώ οι αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς είναι χλιαρές και ανεπαρκείς.
Ιστορικό
Κατάργησε την Συνθήκη των Σεβρών που δεν είχε γίνει αποδεκτή από την νέα κυβέρνηση της Τουρκίας που διαδέχθηκε τον Σουλτάνο της Κωνσταντινούπολης. Μετά την εκδίωξη από την Μικρά Ασία του Ελληνικού στρατού από τον Τουρκικό υπό την ηγεσία του Κεμάλ Ατατούρκ, εμφανίστηκε η ανάγκη για αναπροσαρμογή της συνθήκης των Σεβρών. Στις 20 Οκτωβρίου 1922 ξεκίνησε το συνέδριο που διακόπηκε μετά από έντονες διαμάχες στις 4 Φεβρουαρίου 1923 για να ξαναρχίσει στις 23 Απριλίου. Το τελικό κείμενο υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου μετά από 7,5 μήνες διαβουλεύσεων.
Η Τουρκία ανέκτησε την Ανατολική Θράκη, κάποια νησιά του Αιγαίου, συγκεκριμένα την Λήμνο, Ίμβρο και την Τένεδο, μια λωρίδα γης κατά μήκος των συνόρων με την Συρία, την περιοχή της Σμύρνης και της Διεθνοποιημένης Ζώνης των Στενών η οποία όμως θα έμενε αποστρατικοποιημένη και αντικείμενο νέας διεθνούς διάσκεψης. Παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία, όπως προέβλεπε και η συνθήκη των Σεβρών, αλλά χωρίς πρόβλεψη για δυνατότητα αυτοδιάθεσης. Ανέκτησε πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα σε όλη της την επικράτεια και απέκτησε δικαιώματα στρατιωτικών εγκαταστάσεων σε όλη την επικράτειά της εκτός της ζώνης των στενών.
Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να πληρώσει σε είδος (ελλείψει χρημάτων) τις πολεμικές επανορθώσεις. Η αποπληρωμή έγινε με επέκταση των τουρκικών εδαφών της Ανατολικής Θράκης πέρα από τα όρια της συμφωνίας. Τα νησιά Λήμνος, Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία με τον όρο ότι θα διοικούνταν με ευνοϊκούς όρους για τους Έλληνες. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχασε την ιδιότητα του Εθνάρχη και το Πατριαρχείο τέθηκε υπό ειδικό διεθνές νομικό καθεστώς.
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκτός των συνόρων της και εγγυήθηκε τα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Τουρκία. Με ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή μειονοτήτων από τις δύο χώρες και η αποστρατικοποίηση κάποιων νησιών του Αιγαίου.
Η ανταλλαγή μειονοτήτων που πραγματοποιήθηκε προκάλεσε μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών. Μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα 1.650.000 Τούρκοι υπήκοοι, χριστιανικού θρησκεύματος και από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Έλληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος. Η θρησκεία και όχι η ράτσα αποτέλεσε το βασικό κριτήριο για την ανταλλαγή. Σύμφωνα με το άρθρο 2β της συνθήκης χρησιμοποιήθηκε ο όρος Μουσουλμάνοι και όχι Τούρκοι. Αυτό οφείλεται στο ότι κατά την οθωμανική αυτοκρατορία η θρησκεία μετρούσε πολύ περισσότερο από ότι η εθνικότητα και από την άλλη πλευρά η Τουρκία ήθελε όλοι οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης να παραμείνουν. Στα Βαλκάνια χρησιμοποιείται ο όρος Τούρκος αρκετές φορές ως συνώνυμο με τον μουσουλμάνο επειδή στο σύστημα των Οθωμανικών μιλέτ (ήταν κύριο στοιχείο στην διοίκηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) όλοι οι μουσουλμάνοι ανήκαν σε μια ενιαία κοινότητα.
Μεταξύ των ανταλλάξιμων περιελαμβάνονταν επίσης οι Έλληνες του Πόντου, αλλά και τουρκόφωνοι Έλληνες, όπως τουρκόφωνοι Πόντιοι και Καραμανλήδες, καθώς και ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι, όπως οι Βαλαάδες της Δυτικής Μακεδονίας. Μαζί με τους Έλληνες, πέρασε στην Ελλάδα και αριθμός Αρμενίων και Συροχαλδαίων. Εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή οι Έλληνες κάτοικοι της νομαρχίας της Κωνσταντινούπολης (οι 125.000 μόνιμοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, των Πριγκιποννήσων και των περιχώρων, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι πριν από τις 30 Οκτωβρίου 1918) και οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου (6.000 κάτοικοι), ενώ στην Ελλάδα παρέμειναν 110.000 Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.
Σχόλια
α) Το 1955 (6-7 Σεπτεμβρίου) επί πρωθυπουργού της Τουρκίας Μεντερές (1950-1955) έγινε η γνωστή προβοκάτσια στο τουρκικό προξενείο της Θεσσαλονίκης με αποτέλεσμα να αρχίσει ένα οργανωμένο πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης (καταστροφές καταστημάτων, εκκλησιών και ελληνικών μνημείων, δηώσεις, εμπρησμοί, φόνοι, βιασμοί, εκδιώξεις). Ο πληθυσμός των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη από 125.000 το 1923 κατέληξε στους 2.000 την σύγχρονη εποχή.
β) Ο Μεντερές τιμωρήθηκε το 1960 με απαγχονισμό για διαφθορά και όχι για το γεγονός του 1955, αλλά η πολιτική της εκδιώξεως του ελληνικού στοιχείου και καταστροφής της ελληνικής πολιτιστικής παραδόσεως και των παραδόσεων συνεχίστηκε από τους διαδόχους πρωθυπουργούς.
γ) Αντιθέτως οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης αυξήθηκαν από 110.000 της εποχής υπογραφής της συνθήκης σε 120.000 στην σημερινή εποχή. Το τουρκικό προξενείο της Δ. Θράκης δρα ανενόχλητο με ανθελληνική πολιτική. Οι Πομάκοι της Δ. Θράκης θεωρούνται αυθαιρέτως τουρκογενείς.
δ) Η Ίμβρος και η Τένεδος με αμιγή ελληνικό πληθυσμό (6.000 κάτοικοι) το 1923 αφελληνίστηκαν σχεδόν πλήρως.
ε) Το 1974 η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο και κατέλαβε αυθαιρέτως το 40% του νησιού εγκαθιστώντας ένα ψευδοκράτος μετά από ανείπωτες βαρβαρότητες και διώξεις εναντίον του ελληνικού πληθυσμού, καταστροφές εκκλησιών και μνημείων.
στ) Η Τουρκία συνεχώς αμφισβητεί τα όρια και τα δικαιώματα της Ελλάδος στο Αιγαίο με προκλήσεις (πτήσεις αεροσκαφών και δίοδος πολεμικών πλοίων στην ελληνική επικράτεια)
ζ) Στα σχολικά βιβλία της Τουρκίας αναγράφεται ότι τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου είναι υπό ελληνική κατοχή.
η) όσον ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας Τουργκούτ Οζάλ (1983-1989) και πρόεδρος της Δημοκρατίας (1989-1993) και ο νυν υπουργός των εξωτερικών Νταβούτογλου εκθέτουν και προωθούν ένα σχέδιο ανακατάληψης και επέκτασης της Τουρκίας στα Βαλκάνια (νέοοθωμανικό τόξο).
θ) Τα γεγονότα στα Ίμια
ι) Αναρίθμητα γεγονότα αμφισβήτησης της Τουρκίας και Αλλοίωσης των πολιτιστικών δεδομένων όπως π.χ. η πρόσφατη μετατροπή εκκλησίας της Τραπεζούντας σε μουσουλμανικό τέμενος.
ια) Το μόνο φωτεινό σημείο σε όλη αυτήν την σειρά των «επιτυχιών» και προκλήσεων της Τουρκίας ήταν η ενσωμάτωση απελευθέρωση της Δωδεκανήσου το 1948 ως αποτέλεσμα των αγώνων των Ελλήνων κατά της Ιταλίας του Μουσολίνι το 1940-1941 (Επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης στις 7 Μαρτίου 1948).
