Ο Ισοκράτης έλεγε: Η Δημοκρατία μας, αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητος – Διότι έμαθε στους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία
Μία από τις πλέον μακραίωνες ιστορίες, η ελληνική, κοσμείται από ηρωικά κατορθώματα και λαμπρά πολιτιστικά επιτεύγματα. Από την άλλη πλευρά, όμως, χαρακτηρίζεται από συνεχείς έριδες και διαμάχες, αγώνες για την αρπαγή της εξουσίας, εμφύλιους σπαραγμούς και διχασμούς, διώξεις και δολοφονίες αντιπάλων, τόσο κατά την αρχαιότητα, όσο και κατά την υπερχιλιετή διάρκεια του Βυζαντίου και καθ’ όλη την διαδρομή του νεώτερου ελληνικού κράτους. Πολλοί μάλιστα, φίλοι και εχθροί, θεωρούν το χαρακτηριστικό αυτό μία πρόσθετη ισχυρή απόδειξη περί της συνέχειας της ελληνικής φυλής…
Στα επόμενα υπενθυμίζω το άδοξο τέλος πολλών διακεκριμένων Ελλήνων και παραθέτω σκέψεις και παραινέσεις άλλων Ελλήνων για την ανάγκη ομοψυχίας. Στην προσπάθεια αυτή πολύτιμη βοήθεια μου έδωσαν οι καθηγητές Μιχάλης Βασταρδής και Ευάγγελος Μαρκόπουλος.
Ας θυμηθούμε, λοιπόν: Ο Πυθαγόρας, φιλόσοφος, μαθηματικός και γεωμέτρης, πέθανε το 500 π.Χ., σε ηλικία 80 ετών, στην εξορία από πείνα. Ο Μιλτιάδης, ο νικητής της μάχης του Μαραθώνα, πέθανε το 489 π.Χ., ετών 65, στην φυλακή. Ο Αριστείδης ο Δίκαιος πέθανε το 468 π.Χ., ετών 72, στην εξορία. Ο Θεμιστοκλής, ο νικητής της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, πέθανε το 459 π.Χ., ετών 66, στην εξορία. Ο ένδοξος Περικλής παραιτήθηκε λόγω κατηγορίας και πέθανε το 429 π.Χ., σε ηλικία 66 ετών. Ο κορυφαίος γλύπτης Φειδίας πέθανε επίσης το 429 π.Χ., στην φυλακή. Οι δύο μεγάλοι τραγικοί ποιητές Αισχύλος και Ευριπίδης, πέθαναν στην εξορία, το 456 π.Χ. και το 406 π.Χ., σε ηλικία 69 ετών και 74 ετών αντιστοίχως. Ο Αναξαγόρας, φιλόσοφος και αστρονόμος, πέθανε το 428 π.Χ., ετών 72, στην εξορία. Ομοίως, ο Ηρόδοτος, πατήρ της Ιστορίας, πέθανε το 420 π.Χ., ο Ικτίνος, αρχιτέκτονας τού Παρθενώνα, πέθανε το 420 π.Χ., και ο Αλκιβιάδης το 404 π.Χ., και οι τρεις στην εξορία. Ο Σωκράτης το 399 π.Χ., ετών 71, ήπιε το κώνειο. Ο Θουκυδίδης, πέθανε το 396 π.Χ., ετών 64, στην εξορία, όπως και ο Αριστοφάνης, το 385 π.Χ., ετών 61, και ο Πλάτων, το 347 π.Χ., ετών 80. Οι ρήτορες Ισοκράτης και Δημοσθένης, πέθαναν ο πρώτος το 338 π.Χ., (λέγεται ότι αυτοκτόνησε καταδικάζοντας τον εαυτό του σε ασιτία), και ο δεύτερος το 322 π.Χ., αφού ήπιε δηλητήριο.
Ιδού και το τέλος μερικών νεωτέρων: ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, φυλακίσθηκε από την Αντιβασιλεία, καταδικάσθηκε σε θάνατο, του δόθηκε χάρη από τον Όθωνα και πέθανε από συμφόρηση το 1843, σε ηλικία 73 ετών. Ο Νικηταράς ο Τουρκοφάγος πέθανε το 1849, άρρωστος, φτωχός και τυφλός σε ένα ημιυπόγειο στον Πειραιά. Ο στρατηγός Μακρυγιάννης πέθανε το 1864, ετών 67, από τις κακουχίες του αγώνα, την απομόνωση και την προγενέστερη φυλάκιση του (1852-1854). Είχε καταδικασθεί σε θάνατο για εσχάτη προδοσία, ποινή πού μετατράπηκε σε ισόβια και αργότερα του δόθηκε χάρη. Ο πρόκριτος των Καλαβρύτων και πρωταγωνιστής της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 Ανδρέας Λόντος αυτοκτόνησε το 1846, ετών 62, «μη δυνάμενος να ανεχθεί την ένδεια του». Η Μαντώ Μαυρογένους, αρχόντισσα τής Μυκόνου πού έδωσε όλη της την περιουσία για τον Αγώνα, πέθανε φτωχή από τυφώδη πυρετό στην Πάρο το 1840, ετών 44. Οι Αλέξανδρος και Δημήτριος Yψηλάντης πέθαναν, ο πρώτος το 1828 στην Βιέννη, ετών 36, από άσθμα, ο δεύτερος το 1832 στο Ναύπλιο, ετών 39, από στηθικό νόσημα. Ο Παναγιώτης Σέκερης, χρηματοδότης τής Φιλικής Εταιρείας, πέθανε πάμφτωχος στο Ναύπλιο, το 1847, ετών 62. Οι Πάνος Κολοκοτρώνης, Ο δυσσέας Ανδρούτσος και Ιωάννης Καποδίστριας δολοφονήθηκαν από Έλληνες.
Οι τελευταίες σοφές συμβουλές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ήταν. «Ελάτε πάρτε την ευχή και νάστε μονοιασμένοι». Ο Ιωάννης Καποδίστριας είπε: «Ευαγγελίσασθε την ομόνοιαν, διδάξατε την φιλαδελφίαν, την προς αλλήλους αγάπην, ίνα ώσιν oοι πάντες εις Εν». Ο Διονύσιος Σολωμός, στον Ύμνο εις την Έλευθερίαν γράφει: «Από στόμα οπού φθονάει, παλληκάρια, ας μην πωθεί, πώς το χέρι σας κτυπάει του αδελφού την κεφαλή. Μην μπουν στο στοχασμό τους τα ξένα έθνη αληθινά – εάν μισούνται ανάμεσα τους, δεν τους πρέπει ελευθέρια» (στίχοι 146-147). Και ανατρέχοντας στους αρχαίους σοφούς, ας θυμηθούμε ότι ο Πλάτων είχε πει: «Κάθε λαός είναι άξιος των ανθρώπων πού τον κυβερνούν» και ότι «Όσοι αδιαφορούν για τα κοινά είναι καταδικασμένοι να εξουσιάζονται πάντα από ανθρώπους πολύ κατώτερους τους». Ο Αριστοτέλης: «Επιδίωξη της τυραννίας είναι να πτωχεύσουν οι πολίτες, φ’ ενός για να συντηρείται με τα χρήματα τους ή φρουρά του καθεστώτος, και αφ’ ετέρου για να είναι απασχολημένοι οι πολίτες και να μην τους μένει χρόνος για επιβουλές». Τέλος, ο Ισοκράτης: «Η δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι κατεχράσθη το δικαίωμα τής ελευθερίας και τής ισότητας. Διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία».
Οι σοφές παραινέσεις αφθονούν, όπως και τα παραδείγματα, θετικά και αρνητικά. Τι άραγε θα επιλέξουν και πώς θα πορευθούν οι σύγχρονοι Έλληνες;
Κώστας Χρηστίδης
*e-mail: kchristidis@hotmaiI.com
