Αφορμή για το σημερινό κομμάτι της στήλης είναι το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη, δηλαδή η έναρξη της σχολικής περιόδου.
Σίγουρα οι μνήμες των παλιών Αλεξανδρουπολιτών, όπως πολύ έντονα και η δική μου, γυρνούν αρκετά πίσω, ένα είδος να πούμε “φλας μπακ” στα μεταπολεμικά και μετακατοχικά χρόνια, τον καιρό της πρώτης αθωότητας.
Είναι περίεργο πόσο έντονα θυμάμαι τα σχολικά πρώτα βήματα, να μπορώ να θυμηθώ τόσο νωπά και ανεξίτηλα τα χρόνια εκείνα σαν παραμύθι παραμορφωμένο από μια αλόγιστη νοσταλγία.
Εκείνο τον Σεπτέμβρη, πέρασα το κατώφλι του 1ου Δημοτικού σχολείου Αλεξανδρούπολης, που υπάρχει ακόμα με τον ωραίο νεοκλασσικό ρυθμό του και αντίκρισα για πρώτη φορά καμία εκατοστή παιδιά, χωρίς να ξέρουμε τι μας περιμένει μέσα στην συντριπτική για το νεοελληνικό ήθος, η εξαετία της δημοτικής εκπαίδευσης.
Το σχολείο αυτό, παραδοσιακό που προϋπήρχε και προπολεμικά, ήταν μέσα σ’ ένα απέραντο οικόπεδο με δρόμους περιφερειακούς και στις τέσσερες πλευρές του με κεντρική την οδό Ζαλόγγου όπου ήταν και οι είσοδό του.
Δομημένο με διώροφο κεραμοσκεπή κατασκευή και με ένα ημιυπόγειο μεγάλο χώρο, όπου χρησίμευε για τα μαγειρεία εκείνης της εποχής, ώστε να παρασκευάζονται το σκόνη – γάλα της Αμερικανικής αρωγής του σχεδίου Μάρσαλ χωρίς βέβαια μνημόνια και άλλα τερτίπια δανειστικά, με προορισμό τα απολυμφατικά παιδιά που γεννήθηκαν στα χρόνια της Γερμανοβουλγαρικής κατοχής και μετέπειτα.
Συνοδευόταν δε πάντοτε αυτό το ζεστό πρωινιάτικο ρόφημα με σταφιδόψωμο που αν έβρισκες σταφίδα μέσα δεν έτρωγες για ένα μήνα “βιτσιά” από τον δάσκαλο έτσι και δεν ήξερες το μάθημα της ημέρας.
Α, μαζί μ’ αυτόν τον γαστριμαργικό συνδυασμό μας έδιναν και την αμπούλα την αηδιαστική του μουρουνέλαιου για την αποφυγή του γοητευτικού δολοφονικού “ιού” της καλπάζουσας τότε φυματίωσης.
Καθ’ όλο το περιμετρικά μήκος του σχολικού οικοπέδου υπήρχαν σιδερένιοι φραγμοί, κάγκελα πακτωμένα στις κορωνίδες του τσιμέντου που τετραγώνιζε συμμετρικά όλο το οικόπεδο.
Εμείς πάλι, με την παιδική μας αθωότητα τα βλέπαμε αυτά τα ψηλά κιγκλιδώματα σαν περιορισμό προφανώς για να μην δραπετεύσουμε ή για να μας επισημάνουν το υποχρεωτικό της μόρφωσης.
Οι εσωτερικοί όμως τοίχοι όλων των τάξεων παρ’ όλες τις φροντίδες της καθαρίστριας κυρίας Λιθαρής και πολλές φορές των ίδιων δασκάλων του κυρίου Καραποστόλου πατέρα του σημερινού αρχιτέκτονα και φίλου μου Ξενοφώντα, όπως της αειμνήστου δασκάλας κυρίας Χαρίκλεια Ρήγα και της κυρίας Τριανταφυλλίδου, είχαν αυτά τα ντουβάρια, εκείνο το χρώμα του χαρτιού που ξεχασμένο το βρίσκουμε μουχλιασμένο στα χρονοντούλαπα μας.
Τώρα, στα διαλείμματα, έξω από τα τείχη του σχολείου περίμενε υπομονετικά ένας γραφικός μικροπωλητής που τον λέγαμε “ο παπατρέχας” που με τετράχρονο καρότσι πουλούσε ένα είδος κρέμας που το ονόμαζε “μαλεμπί” και στο έδινε αφού πρώτα το περιέλουζε με ένα αμφιβόλου καθαρότητος πετμέζι στο χώρα στρατιωτικής χλαίνης.
Είχε προς πώληση και άλλα προϊόντα με ποικιλία ζαχαρωτά, γλειφιτζούρια, μαντζούνια και προεξέχοντα καρφωμένα στο γείσο του καροτσιού τα “φιρίκια – καραμέλας” με το καλαμένιο ξυλάκι.
Ο τύπος αυτός μας εκμεταλλευόταν ασυστόλως, κλέβοντας τις περισσότερες φορές τα ρέστα του αντιτίμου που εμείς δεν ξέραμα λόγω αθωότητας την νομισματική συναλλαγή από τη παιδική αφέλεια από την οικονομική εξάρτηση του ανθρώπου με το χρήμα.
Ακόμη οι έντονα, ήταν χαραγμένη η μνήμη μας από ένα είδος λεμονάδας που προτιμούσαν τα περισσότερα παιδιά να αγοράζουν από το “παπατρέχα” που ήταν σκόνη λεμόντοζου και επειδή εμείς δεν είχαμε μαζί μας ποτήρια (είδος πολυτελείας για σχολικό εφόδιο της εποχής) βάζαμε αυτή τη σκόνη στο στόμα μας και στη συνέχεια το στόμα στις χαμηλές βρύσες του σχολείου που μοιάζανε με ποτίστρες ζώων στα χωριά, σκύβαμε όσο μπορούσαμε μ’ ανάποδο προς τον ουρανό το κεφάλι μας και ω! Του θαύματος: Η λεμονάδα γινότανε αστραπιαία μέσα μας με τερψιλαρύγγια κατασκευή. Τέλος πάντων.
Σήμερα, πολλά χρόνια από τις μακρινές μου διαπιστώσεις της πρώτης Δημοτικής χρονιάς, εξακολουθώ να πιστεύω ότι η σχολική επιμόρφωση είχε προστασία τη μετάλλαξη για αν εισέλθουμε στο θαύμα της εφηβείας μετά από τα έξι υποχρεωτικά χρόνια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Έτσι όλοι , οι νεοσσοί μαθητές συμβιβαστήκαμε στην έναρξη του σχολικού έτους με μια αναμνηστική ωραία φωτογραφία παρέα με τις ασχημάτιστες κοπέλες – συμμαθήτριες και συμμαθητές με πρόωρη επιθετικότητα.
Η γρήγορη όμως μεταπήδηση στην εφηβεία ήταν εντελώς αδύνατον τότε αν εκδηλωθεί, πότε προτιμήσαμε να ποζάρουμε στον φακό του “σπιρουνάτου” Δαϊδη, φωτογράφου μαιτρ στις πριονάτες εβδομαδιαίες φωτογραφίες και να αφεθούμε στη συγκίνηση της πρώτης γνωριμίας των μαθητών που δέθηκαν στα θρανία και στη μαθητική πλήξη εκείνου του καιρού.
Τέλος πάντων και πάλι, ξεχάστηκα και έπιασα τη λογοτεχνική φλυαρία και απορώ πόσο πολύ θυμάμαι την πρώτη μέρα που πήγαμε στο σχολείο, το κάδρο της παράταξης και τον σχηματισμό σε τριάδες και ποτέ δεν μπορούσα να καταλάβω το θάρρος των παιδιών από την γειτονιά μου που ήταν τα πιο φτωχά οικογενειών, στερημένα από κοινωνική αναβάθμιση και πολιτιστικής απαξίωσης λόγω της ταραγμένης πολιτικής εποχής να προσπαθούν να μπουν στις πρώτες σειρές της παράταξης αδιαφορώντας για την σκληρότητα και τον κοινωνικό ρατσισμό της ταξινομημένης περιόδου.
Αλλά πάλι με συνεπήρε ο πρόωρος δολοφονικός μου εφημεριδογραφικός οίστρος μη ξεχνώντας τις παλιές μου μνησικακίες.
Επιστρέφοντας όμως στις αλήστου μνήμες της σχολικής έναρξης δεν ξεχνώ τη φουφούλα, την μαύρη ή μπλε. Τη φουφούλα σιδερωμένη την προηγούμενη νύχτα από τις μάνες μας και για τα κορίτσια συμπλήρωμα μα άσπρες κορδέλες στα μαλλιά με το επίσης άσπρο καλτσάκι και τα πάνινα βαμμένα με στουπέτσι παπουτσάκια στη μόστρα.
Κλίνατε επί δεξιά! Αντικριστά τα απολυμφατικά μάγουλα των παιδιών. Από τη μία τ’ αγόρια, από την άλλη τα κορίτσια. Και οι φουφούλες ν’ αστράφτουν κολλαριστές πάνω στους παιδικούς μηρούς.
Και ο χώρος του σχολείου πλήρης από ενθουσιασμό μαθητών και παρευρισκομένων γονιών.
Αυτή η άτεχνη στημένη σχολική φιέστα με την αρχή της περιόδου μετατρεπόταν σε πρωτόγνωρο γλεντάκι αλλά πάντως παρέμεινε πάντα χαρούμενη για να σηματοδοτήσει την αρχή μιας “μικρής ζωής”.
