Γράφει ο ΣΧΟΛ-ιαστής
Η νεώτερη όμως ιστορία της πόλης αρχίζει τη δεκαετία από το 1850 (το είπαμε αυτό πιο πριν) όπου λίγοι ψαράδες από Αίνο, Μάκρη και Μαρώνεια δημιούργησαν εδώ τον οικισμό που μεγάλωνε συνεχώς.
Μια απόφαση και μια υπογραφή που πάρθηκαν εκεί γύρω στο 1868, στάθηκε η αιτία της δημιουργίας. Το ιστορικό ημερολόγιο της εποχής το λέει: Σύμβαση των Ανατολικών σιδηροδρόμων με Ελλάδα, Τουρκία, Βουλγαρία, Αυστροουγγαρία και Ρωσία, για σιδηρόδρομο να περνάει απ’ αυτά τα κράτη. Και να δεις φίλε μου πως άρχισε αυτή η ιστορία.
Βλέποντας την εξέλιξη και ανάπτυξη της περιοχής του όρμου Δεδέ – Αγάτς, μεγάλα εργολαβικά τραστ, ευρωπαϊκές εταιρείες, κεφαλαιούχοι μετόχων τραπέζης και διάφοροι μεσάζοντες κοντραμπάσηδων αποφάσισαν το μεγάλο κόλπο της γραμμής τρένων Ανατολής – Δύσης.
Είμαστε πλέον κοντά στο 1879 και η πόλη μας συνεχώς μεγάλωνε.
Οι Ευρωπαίοι καταφερτζήδες που τρώγανε καλά και κλέβανε καλύτερα στον τόπο τους και εξουσιάζοντας μικρά κράτη με κατασκευές – ιδίου οφέλους, διότι ως γίνεται που όσα κλέβεις τόσο σου ανοίγει η όρεξη για φρέσκα, σκεφθήκανε και την εκμετάλλευση της περιοχής μας με σιδηροδρομικό κόμβο – γελάδι.
Δηλαδή, μάτια αθώα γελαδίσια, δικά μας που δεν θα λέγαμε όχι να περάσει η γραμμή από δω. Και να το σκηνικό.
Συμβούλιο εταιρείας Ανατ. Σιδηροδρόμων κάπου στη Βιένη, απόγευμα με τη συνηθισμένη συννεφιά της Αυστρίας, όταν ξαφνικά πετάχθηκε ένας σύμβουλος φραγκολεβαντίνος και έριξε την ιδέα.
– Ρε μακαντάσια, δεν φτιάχνουμε μια γραμμή να ενώσει με τρένα την Κωνσταντινούπολη, μέχρι Θεσσαλονίκη περνώντας από τον όρμο Δεδέ – Αγάτς, που στην ευθεία και αργότερα την πάμε βόρεια με Πύθιο, Βουλγαρία και φθάνουμε μέχρι τους Ρούσκι. Θα φάμε καλά και θα έχουμε πιάσει και τουριστικό όφελος με το σεμπλόν Οριάν Εξπρές.
Και τους εξήγησε ότι, έτσι και την στήσουμε με κρατικές επιχορηγήσεις βγαίνει πολύ ψωμί και από μεσιτείες και από εργολαβίες και άλλες κλεψιές.
Έτσι αποφασίστηκε και έγινε η σιδηροδρομική ένωση και μάλιστα με επίσημη διακρατική σύμπραξη αφού στο μικρό μας τόπο θα αναπτυσσόταν γρήγορα προξενεία που θα βοηθούσαν το διαμετακομιστικό εμπόριο.
Και να στην πόλη μας προξενεία Αυστροουγγαρίας, Βελγίου, Γαλλίας, Ρωσίας, Περσίας και αργότερα το 1923 και της Ιταλίας.
Πιο μπροστά, όμως γύρω στο 1880 μια Γαλλική εταιρεία που την λέγανε “ΦΑΝΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΩΝ” έστειλε έναν τεχνικό απεσταλμένο μ’ αποστολή εκεί στον όρμο του Δεδέ – Αγάτς να εντοπίσει τοποθεσία για στήσιμο ενός φάρου που θα εξυπηρετούσε τις ρότες των πλοίων των δικών της ναυσιπλοϊών που περνούσαν από το Θρακικό Πέλαγος.
Εκείνη τη μέρα, λοιπόν αριβάρισε στον τόπο μας μαζί με τον υπεύθυνο προϊστάμενό του.
Τον υποδέχθηκε ένας δικός μας περιφερειάρχης.
– Μποζούρ μεσιέ, μπον αριβέ, από πούθε ερχούστε ρε κουμπάροι;
– Μιλ μερσί, μεσιέ, από Γκουλουάζ Γελλική εταιρεία έιμαστε και ψάχνουμε μια καλή τοποθεσία, να στήσουμε ένα μεγάλο φανάρι, φάρο, δηλαδή πολύ μερεκλαντάν. Περ λε ετζιτέ μάρε. Για το θαλάσσιο δρόμο.
– Πουρκουά;
– Πουρκουά ξεπουρκουά, συμφέρει και σας ρε κορόιδο Θρακιώτη.
Από δω ο κύριος προϊστάμενος ο μεσιέ Πρεμαρί, πρόεδρος με πλάκα το χρυσό γαλόνι και παρακαλώ κάθισε προσοχή μη σε πάρει ο διάολος. Κομπρένε βου;
– Α, πάαινε ρε φραγκόκοτα, που θέλεις να μας φας το οικόπεδο, ανταπάντησε ο δικός μας.
– Αυτά τα ύπουλα καταφερτζήδικα δεν περνάνε.
– Η εταιρία μας έχει αποφασίσει. Μας δίνεται το χώρο ή θα μπούνε ποδάρια στο γύψο;
– Έλα να μας τα βάλεις.
Όπως το γράφει και το σχετικό χρονικό της περιόδου, στην αρχή οι απεσταλμένοι το φέρανε διπλωματικά, ύστερα αγριέψανε. Είπανε
– Ρε παιδιά έξω δηλαδή από του θα σας αλλάξουμε τα σώβρακα αν τσατιστούμε, δεν θα σας αδικήσουμε.
Τώρα, εδώ που τα λέμε, συνέφερε στον τόπο μια τέτοια κατασκευή. Τζάμπα βέβαια δεν έγινε, γιατί τζάμπα δεν σου διαβάσανε μήτε τρισάγιο. Πήραμε και κάτι σαν αντιπαροχή.
Η πρώτη δουλειά, λοιπόν, ήτανε να γίνει φάρος από τους ψηλότερους που ‘χε η Ελλάδα, με 27 μέτρα και με τόξο ορατότητος 23 μίλια.
Η αλήθεια είναι ότι η Γαλλική εταιρεία έκανε σπουδαία δουλειά, συντονισμένη, μαστορίστικη, καθαρή και γρήγορη.
Στη βάση της βαθιάς εκσκαφής για το θεμέλιο ρίξανε τόνους λιωμένου μολυβιού, κάτι αγγανάτια σαν μενίρ και βράχους μαλτέζικους μαζί με χυτό σιμεντοκονίαμα φτιάχθηκε η βάπτιση – έτσι λέγεται οικοδομικά-θεμελίωση, έξι ορόφους με πέτρινα εσωτερικά σκαλιά και πέντε πλατύσκαλα για να μη αλλοιθωρίζει αναβαίνοντας. Έξοχη κατασκευή, χωρίς τζελτζελέδες και καθυστερήσεις. Σωστή και προγραμματισμένη κατασκευή. Όχι, σαν τις δικές μας ακόμη και τώρα, που μια απλή τοποθέτηση οδικού φαναρίου πορείας γίνεται με Βαβυλωνειακή συνταγή.
Ποια είναι αυτή θα αναρωτηθείτε.
Την αναφέρουμε λοιπόν με καλαμπούρι και μη πείτε ότι δεν είναι έτσι. Να η Ελληνική συνταγή:
“Λαμβάνετε κασμάδες καμιά σαρανταριά, λαμβάνετε και ισόριθμους εργάτες, πέντε θα δουλεύουμε οι υπόλοιποι θα βλέπουν, θα προσέχει και ο επιστάτης ή επιβλέπων όλο το σκηνικό εργασίας και στο τέλος του ωραρίου να κάτι άτσαλα σκαψίματα, να κάτι μπάζα ατάκτως ερημένα να κάτι λακκούβες σαν κρατήρες, έκτακτα. Τα βράδυα αν περάσεις από εκεί για το σπίτι σου πηγαίνοντας, αν έχουν βάλει κανένα φανάρι προστατευτικό της όδευσης, έχει καλώς, ειδάλλως πέφτεις μέσα και τσακίζεσαι και δουλεύουμε κι οι γιατροί που’ ναι φτωχοί άνθρωποι, αν τα καταφέρεις και περάσεις σώος παίρνεις δώρο ποδήλατο.
Η συνταγή πάει του μακρού για μας τους ιθαγενείς, αλλά για την εταιρεία “ΦΑΡΩΝ και ΦΑΝΩΝ” έπρεπε να ζήσει εκείνα τα χρόνια που έφτιαξε τον Φάρος μας για να καταλάβεις την υπευθυνότητα ενός έργου”.
Έγινε, λοιπόν, ο Φάρος μας που είναι εμβληματικό στοιχείο της πόλης και μάλιστα με μεταμοντέρνα σηματοδοσία της ελασματικής των 10 σειρών υαλοπινάκων περιστροφής με εναλλαγή φωτεινής δέσμης για μετατροπή εξέλιξης τεχνολογίας Φάρων. Αυτά.
Και μια, που η προτομή της Δόμνας Χατζή-Βιζβίζη βρίσκεται δίπλα στο Φάρο, ας πιάσουμε το ιστορικό αυτής της ηρωίδας κάνοντας τομπορλούκι τις χρονολογίες.
Μια μικρή εισαγωγή ακόμα σ’ αυτό το κομμάτι, νομίζω είναι απαραίτητη.
Ιστορικά και για τον τόπο μας η Δόμνα ήταν κάτι περισσότερο από ηρωίδα καπετάνισσα.
Ήταν κόρη καπετάνιου, γεννήθηκε το 1784 στην Αίνο και από μικρή πολεμούσε τους κουρσάρους πλάι στον πατέρα της.
Τώρα αν στην ιστορική της αφήγηση που στη συνέχεια θα καταπιαστούμε, ντυθούμε τα γεγονότα της με σατιρική διάθεση, αυτό το κάνουμε ας γνωστό για να γίνει το κείμενο πιο κατανοητό, που κατά τ’ άλλα είναι σοβαρό και πατριωτικό.
Όποιος από τους αναγνώστες της Ε.Θ. θέλει να ανοίξει κάνα ρημαδοβιβλίο θα “ΜΑΣ” παραδεχθεί, όποιος δε θέλει περνάει την εφημερίδα μι εμένα δεκατέσσερις γενεές. Έχουμε μάθει από τέτοια, Κλείνει η εισαγωγή.
Η καπετάνισσα, λοιπόν, Δόμνα Βιζβίζη, δεν σταματούσε να πολεμά τον εχθρό και από το προπύργιο του νησιού ΥΔΡΑ όταν έφθασε εκεί στις 21 Ιουλίου του 1822 με την πολιορκία του Ευρίππου. Τραγική μέρα για τον Ελληνισμό και ενώ η Δόμνα άρχισε τον αγώνα εναντίον του τουρκικού στόλου, στέλνει συνάμα και μια συγκλονιστική επιστολή προς όλους τους Έλληνες καπεταναίους να τρέξουν στον αγώνα “υπέρ πάντων η Πατρίς”.
Δυστυχώς όμως η ανταπόκριση σ’ όλους δεν ήταν καθολική, γιατί το μεταξύ τους γινάτι για οφίσια, και αντιρρήσεις ήταν χαρακτηριστικό. Είχαν δηλαδή αναποφασιστικότητα να πυρπολήσουν ή όχι τον τουρκικό στόλο και καθυστερούσαν τραγικά να πάρουν οριστική απόφαση.
Και μάλιστα οι διαφορές και διαφωνίες τους γινόντουσαν πάνω στο πλοίο το δικό της που έδωσε η Δόμνα για τις συνεδριάσεις των οπλαρχηγών.
Στο μπρίκι αυτό, κληρονομιά από τον πατέρα της υπήρχε ειδική αίθουσα συσκέψεων.
Η επιστολή που έστειλε προς τους καπεταναίους η Δόμνα, ένα είδος ουλτιμάτουμ και που την παρέλαβαν και τα μέλη τα ηγετικά του Αρείου Πάγου που παρευρίσκοντο κι αυτά στο μπρίκι έγραφε:
“Κύριοι κυβερνήτες και καπεταναίοι, είμαι πολύ απογοητευμένη στο να μη παίρνετε ακόμη οριστική απόφαση τι θα γίνει με τον αγώνα μας εναντίον του εχθρού. Με συγχωρείται αλλά κατά την γνώμη μου καταντήσατε αστικές κλασομπανιέρες με την μαλθακότητά σας. Το ξέρω καλά.
Και ξέρω ακόμα ότι ο μόνος που ξεχώριζε από το σινάφι σας και είχε λίγο φιλότιμο ήταν εκείνος ο Εμμανουήλ Παππάς, Θεός σχωρέστον ο Γιαραμπής, που δυστυχώς πέθανε μέσα στο καράβι του εξαντλημένος με την επανάστασή του στη Μακεδονία.
Γι’ αυτό και πέθανε ο καπτάν Μανώλης γιατί είχε φιλότιμο, αλλιώς μπορεί αν γινόταν και Αρεοπαγίτης. Τρία ολόκληρα χρόνια τώρα διαφεντεύω τα πάντα από το σκάφος μου με υπαρχηγό παλικάρι σωστό τον καπετάνιο Σταυρή.
Αν δεν μπορείτε εσείς, μπορώ να κάνω εγώ μόνη μου τον αγώνα για την πατρίδα.
Με ρίχνετε συνεχώς μη παίρνοντας την απόφαση και περνάει ο καιρός με τις διαφωνίες και τις ίντριγκες σας.
Συμφωνία δε βλέπω, γιόκ και με αλλοιθωρήσατε.
Λοιπόν. Το αποφάσισα. Το μπρίκι θα το δώσω στον Κανάρη για να μπουρλοτιάσει επιτέλους την τουρκική ναυαρχίδα ενώ εσείς θα χασομεράτε με άσκοπα λόγια για προσφορά προς την πατρίδα και τον ιερό αγώνα μας.
Αφήστε τις μεγάλες υποσχέσεις και τα μπεγλέρια σας γιατί αν ανοίξω το στόμα μου και σας σούρω για όσα αδιαφορείτε θα γελάσει όλη η Ελλάδα και το Δεδέ – Αγάτς”.
Συγνώμη αλλά κλείνω χωρίς τη δέουσα εκτίμηση
Δόμνα Χατζη-Βιζβίζη
Αυτή ήταν η δικιά μας Δόμνα και να γιατί ήταν δικιά μας.
(συνεχίζεται)
Ο ΣΧΟΛ-ιαστής
