Αείρροος πηγή ο Ελληνικός λόγος, που υδροδοτεί συνεχώς το παγκόσμιο λεξιλόγιο – Όμως στη χώρα μας τα Αρχαία Ελληνικά βρίσκονται υπό διωγμόν
Τον ανθρώπινο λόγο μπορούμε να διακρίνουμε σε ενδιάθετο και προφορικό λόγο.
Ενδιάθετος λόγος είναι η λογική σκέψη (μπορεί όμως να είναι και η παράλογη), ενώ προφορικός είναι λεκτική διατύπωση, πού πήρε σταδιακά κατά λαούς και κατά εποχές τη μορφή του γραπτού λόγου.
Υπήρξαν λαοί, με τεράστια πολιτιστική παρουσία, όπως οι Γαλάτες και οι Σλάβοι, που δεν ανέπτυξαν άλλα δανείστηκαν γραφή. Τόσο στην Δυτική όσο και στην Ανατολική Ευρώπη ο δανεισμός έγινε από την Ελληνική.
Βάση τής δυτικής γραφής είναι η Ευβοϊκή και της ανατολικής, διά Κυρίλλου και Μεθοδίου, η μεγαλογράμματη ελληνική γραφή, που μας έδωσε τη λεγόμενη «Γλαγολιτική» που μεταγενεστέρως ονομάσθηκε «Κυριλλική».
Ο ελληνικός λόγος είναι μία αείροος πηγή πού υδροδοτεί συνεχώς το παγκόσμιο λεξιλόγιο της επιστήμης, της τέχνης, των γραμμάτων και γενικά όλων των εκφράσεων του πολιτισμού.
Αλλ’ η μεγάλη του προσφορά έγκειται στη σωστή δόμηση είτε υπό τη μορφή του προφορικού, είτε υπό τη μορφή του γραπτού λόγου.
Από τους Έλληνες απέρρευσε η θεμελιώδης αρχή: Ο κακά λαλών κακά συλλογίζεται και ο κακά λογιζόμενος κακά ομιλεί.
Για την πνευματική ισορροπία απαιτείται σε υψηλό επίπεδο μια αρμονία ενδιάθετου και προφορικού ή γραπτού λόγου.
Σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα παρατηρείται μια ανατροπή της ισορροπίας αυτής. Οι άνθρωποι κακώς εκφράζονται, προφορικά και γραπτά, επειδή λογίζονται φαύλα και κακά η, επειδή εθίζονται στα κακώς ομιλείν. Έτσι καταλήγουν και στο κακώς ενεργείν, στο κακώς πράττειν. Υπάρχει μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον εσωτερικό και στον εξωτερικό λόγο. Όταν κάτι από τους δύο φθείρεται, η φθορά μεταγγίζεται και στον άλλο. Γι’ αυτό χρειάζεται ακρίβεια, προσοχή, κυρίως όμως σεβασμός για το πως γράφουμε, για το πώς ομιλούμε.
Η λεκτική ασυναρτησία γίνεται και διανοητική. Η λεκτική βαναυσότητα γίνεται και πνευματική βαναυσότητα. Είχε πει ο Αδαμάντιος Κοραής: «Ποτέ έθνος δεν διαστρέφει την γλώσσα του χωρίς να διαστρέψη τας αρχάς της παιδείας του».
Ο άνθρωπος είναι ένα σύστημα παιδείας. Όταν καταλύονται οι αρχές του συστήματος αυτού, αυτομάτως ανατρέπεται όλη η εσωτερική συγκρότηση, όλα τα συστατικά πού είναι προσδιοριστικά της ανθρωπιάς. Μία βαρβαρόμορφη λέξη, συχνά χρησιμοποιούμενη, γίνεται καρφί βαρβαρότητας στο σώμα της γλώσσας και του πνεύματος. Μία εμφύλια λέξη, δηλαδή λέξη δική μας, συγγενική, αποτρέπει την ψωμοζήτηση λέξεων και φράσεων από κάποια γλώσσα ξενική.
Σήμερα γλωσσικά βρισκόμαστε στο ναδίρ. Διατρέχει κίνδυνο επιπλήξεως ο δάσκαλος και η δασκάλα που θα τολμήσουν να διδάξουν στα παιδιά μια φράση αρχαιοελληνική. Ακόμη και το «μολών λαβε»! Έχει απαγορευθεί η αναγραφή -έστω και μιας λέξεως- στο πολυτονικό.
Για να αποφευχθεί, λένε, η σύγχυση μεταξύ των δύο «γλωσσών»! Έτσι κι ένα κείμενο της «Εστίας» σε παιδιά του Δημοτικού σήμερα δημιουργεί την αίσθηση πώς είναι κείμενο του Μάο τσε Τούνγκ. Με άλλα λόγια, κείμενα, γραμμένα προ του 1981, όταν παρανόμως και παραλόγως, εξοβελίστηκαν τόνοι και πνεύματα, είναι για τα σημερινά παιδιά… κινέζικα!
Και γι’ αυτό κυρίως -κι όχι λόγω της οικονομικής κρίσης-πολύτιμα βιβλία, που κάποτε κόστιζαν μια περιουσία, πουλιούνται σήμερα με το… κιλό!
Βρήκα πρόσφατα δύο τόμους των «Αρχείων της Εθνικής Παλιγεννεσίας» προς 5 ευρώ τον τόμο!
Δεν εκπλήττομαι γι’ αυτό.
H μητροδίδακτη γλώσσα σήμερα είναι αυτή της τηλοψίας και ηλεκτρονικής «μοναχολογίας». -Πατροδίδακτη γλώσσα είναι αυτή που μαθαίνει το παιδί όταν ο μπαμπάς οδηγεί το Ι.Χ. Όσο πιο θηριώδες το Ι.Χ., τόσο θηριώδες και το λεξιλόγιο. Που γίνεται ακόμη πιο θηριώδες χάρη στον εξανδρισμό και του γυναικείου λόγου.
Δεν γνωρίζω που μπορεί να μας οδηγήσει η γλωσσική αυτή κατάπτωση.
Διαπρεπείς ιατροί, παλαιοί μαθητές μου, μου λένε ότι νέοι ιατροί δυσκολεύονται να συντάξουν ένα εξιτήριο ή να γράψουν σωστά τη λέξη εξιτήριο. Κι όμως, για να μπει κάποτε κάποιο παιδί στην Ιατρική -κι αυτό προ 25ετίας που σταμάτησα τη διδασκαλία- έπρεπε να γνωρίζει να γράφει Νέα Ελληνικά σε επίπεδο Θεοτοκά.
Τώρα αρκούν τα… σαρδαμικά. Οι πικρές αυτές διαπιστώσεις δεν πρέπει να μας αποθαρρύνουν. Ας θυμόμαστε τον Σπαρτιάτη Διηνεκή.
Του είπαν ότι οι Πέρσες είναι τόσοι πολλοί που θα σκιάζουν με τα βέλη τους τον ήλιο. Και αυτός: «Υπό σκιή έσοιτο προς αυτούς η μάχη και ουκ εν ηλίω» (Ηρόδ. Ζ’, 227).
Δηλαδή, θα πολεμήσουμε εναντίον τους υπό σκιάν και όχι κάτω από τον ήλιο, που θέρμαινε τις πανοπλίες τους. Αυτό που συνιστώ στα νέα παιδιά είναι τούτο: Κρατηθείτε άπό τή γλώσσα- ή γλώσσα μας είναι θησαυρός πού πλουταίνει τον παγκόσμιο πολιτισμό. Κάποτε στην Αγγλία, στην προ Θάτσερ εποχή, ήταν τίτλος τιμής το να γνωρίζει αρχαία Ελληνικά ένας πολιτικός.
Ενθυμούμαι ένα περιστατικό; Αγόρευε στη Βουλή των Κοινοτήτων ένας υπουργός επί των Οικονομικών και θέλησε να διανθίσει το λόγο του με κάποιους στίχους του Ομήρου. Υπέπεσε όμως σε κάποιο σφάλμα και τότε ένας βουλευτής της αντιπολιτεύσεως τον τόξευσε με Φιλοκτήτειο βέλος:
«Ο κ. συνάδελφος δύναται να κακοποιεί την αγγλική οικονομία, όχι όμως και τον…Όμηρον»!
Εμείς, δυστυχώς, κακοποιούμε τα πάντα, διότι αγνοούμε το Ευριπίδειον: «Πέρας γαρ ουδέν μη διά γλώσσης ιόν» (Ικέτιδες, στ. 112), Δηλαδή, κανένα έργο δεν περατούται χωρίς τη συνδρομή της γλώσσας.
Σαράντος Ι. Καργάκος
Ιστορικός, συγγραφέας
