Πως οι Γυναίκες του Διδυμοτείχου έσωσαν τα εικονίσματα των Αγίων, μέσα στο βράχο του Λόφου
Επισκέπται τού Διδυμοτείχου υπό την Ιδιότητα του υπαλλήλου, καθηγητού και κληρικού ακούοντες το όνομα τούτο Αγία Πέτρα, εκπλήσσονται και τίνες ειρωνεύονται τούς κατοίκους δίδοντας εις τον βράχον τον τίτλον της Αγίας. Αλλοι πάλιν δικαιολογούν τον τίτλον αυτόν από υπάρχον εν τώ λόφο αγίασμα. Ομολογώ ότι ούτε αγίασμα υπάρχει άλλ’ ούτε και οί κάτοικοι προσκυνούν τον βράχον ως άγιον. Τήν Πέμπτην τής Διακαινησίμου (Τσικνοπέμπτην) όλαι σχεδόν αί γυναίκες του Διδυμοτείχου μεταβαίνουν εις τον λόφον τής Άγιας Πέτρας καί εκεί αφού ανάψουν κηρία και ασπασθούν μερικάς εικόνας παλαιάς παριστανούσας αγίους δυσδιακρίτους έκ της πολυκαιρίας, τοποθετημένους εντός κοιλώματος τού βράχου, χορεύουν επί τού λόφου καί επιδίδονται εις φαγοπότι συνιστάμενον κατά το έθιμον εις κόκκινα αυγά πασχαλινά. Η θέσις είναι τόσον ωραία καί γοητευτική παρέχουσα θέαν θαυμασίαν, ώστε μέχρι των νυχτερινών ωρών διαμένουν εκεί επιδιδόμενοι εις πανδαισίαν. Το γεγονός τούτο έχει την αρχήν και δικαιολογίαν του και δεν γίνεται έξ απλής συνήθειας προς απλήν διασκέδασιν και στομαχικήν άπόλαυσιν.
Αντιπροσωπεύει προφανώς ιστορικόν τι γεγονός, το οποίον δεν έφθασε μέχρις ημών, ώς παράδοσις τουλάχιστον. Ως προς την Αγίαν Πέτραν υπάρχουν τά εξής αληθοφανή στοιχεία περί τής ονομασίας Αγία. Εις την ρίζαν του λόφου από Ν.Δ. πλευράς, ήτις καί βραχιώδης είναι κάτω δέ ακριβώς εις τήν δεξιάν πλευράν της πρώτης βαθμίδος τής αποκαλυφθείσης λίθινης κλίμακος, υπήρχεν εκκλησία μικρά εις βάθος εκ τού εδάφους 1,5 – 2 μέτρων, όπως εκτίζοντο τότε αι εκκλησίαι. Αυτή με τήν επέκτασιν των στρατώνων της Μεραρχίας ιππικού των Τούρκων εγκατελείφθη καί μετέβαινον κατ’ έτος οι κάτοικοι κατά την Τσικνοπέμπτην, ίνα προσκυνήσουν και επηκολούθει χορός εις ανάμνησιν προφανώς ιστορικού τίνος γεγονότος.
Μετά την παρέλευσιν ετών ή εκκλησία κατεστράφη και υπήρχε μόνον η στέγη της και ολίγαι εικόνες αγίων εν αις και η παμπαλαία εικών, την οποίαν ανωτέρω περιεγράψαμεν. Επειδή όμως τά παραρτήματα των στρατώνων επεξετάθησαν πέραν της εκκλησίας ταύτης, ήρχισαν οι κάτοικοι, προ πάντων το γυναικείο φύλον, να εγκαταλείπουν ολοτελώς την λατρείαν της εκκλησίας και μετέθεσαν το έθιμον επί του βράχου όπου κίνδυνος δεν υπήρχε εκ μέρους των Τούρκων στρατιωτών. Εν τω μεταξύ η εκκλησία κατεδαφίσθη και πολλοί κίονες αυτής ευρίσκονται νυν εις τας αυλάς των εγκατεστημένων έν τη περιοχή ταύτη προσφύγων. Εις δέ τούτων μετεφέρθη εις τον νέον συνοικισμόν προσφύγων επί του δρόμου του Σταθμού χρησιμοποιούμενος ως αναβατήρ των νεοσυλλέκτων Τούρκων στρατιωτών ιππέων και ακόμη ευρίσκεται εκεί. Αί εικόνες δέ μετεφέρθησαν εις κοιλότητα του βράχου καί εξακολουθεί, όπως είπομεν, η λατρεία εκεί των κατοίκων κατά την ημέραν Πέμπτην τής Διακαινησίμου. Η εκκλησία αυτή, περί τής οποίας εγράψαμεν και εις άλλα συγγράμματα καί μελάτας, φαίνεται, ότι ωνομάζετο Αγίου Πέτρου τιμώμενη έπ’ ονόματι αυτού. Ούτω εξηγείται διατί ωνομάσθη ο βράχος Αγία Πέτρα, και η τιμή κατ’ έτος δεν γίνεται προς τον βράχον αλλά προς τον Άγιον Πέτρον έπ’ όνόματι του οποίου υπήρχεν άναμφισβητήτως εκκλησία. Τινές λέγουσιν ότι ετιμάτο η εκκλησία επ’ ονόματι της του Θεού Σοφίας.
Η θέσις της Πλωτινουπόλεως σαφώς εγνώσθη, εκ των ευρημάτων καί των 2 στηλών. Πότε όμως ακριβώς κατεστράφη είναι άγνωστον. Τό βέβαιον είναι ότι εδηώθη ανηλεώς καί επυρπολήθη εξ ολοκλήρου. Τούτο εξάγεται εκ του γεγονότος ότι εις οποιονδήποτε μέρος του λόφου όπου έκειτο ή Πλωτινούπολις, εάν ερευνήσει τις θα εύρη κάρβουνα προελθόντα εκ καύσεως τών οικοδομών, αί οποία τότε καί προ ολίγων ακόμη ετών έν Διδυμοτείχω κατεσκευάζοντο μόνον διά ξύλων επενδυόμεναι έξωθεν διά σανίδων. Η τοιαύτη οικοδομική επεβάλλετο άφ’ ενός μέν λόγω του επικρατούντος εις τα μέρη αυτά ψύχους τον χειμώνα, καύσωνος τό θέρος καί ίνα αί οικίαι ώσιν αντισεισμικαί. Η έξ ολοκλήρου καταστροφή τής πόλεως ταύτης ουδαμού ευρίσκεται αναγεγραμμένη, φαίνεται δέ ότι αί επιδρομαί έκ Βορρά τόσον κατά τήν Ρωμαϊκήν εποχήν όσον καί τήν Βυζαντινήν ήσαν συχναί καί καταστρεπτικοί. Μία τοιαύτη επιδρομή θά μετέβαλε τήν πόλιν εις παρανάλωμα του πυρός καί έκτοτε έπαυσε υπάρχουσα.
Κείμενο: Δημητρίου Μανάκα. Συλλογή, αφηγήσεων, θρύλων, παραδόσεων και ιστορικών γεγονότων του Διδυμοτείχου.
Πηγή: Θρακικά τόμος 37 Εν Αθήναις 1963
