Στην οδό Μαλγάρων της Αλεξανδρούπολης, λίγα τετράγωνα πιο πέρα από την πλατεία Ελευθερίας, πρώην Τρούμαν, υπάρχει το λευκοσιδηρουργείο του Χουσεΐν.
Σόμπες, μασιές, μπουριά, μαγκάλια και άλλα παρεμφερή τους είδους, τα φτιάχνει και τα πουλά ο συμπαθής οθωμανός Χουσεΐν, παλιός εγγυημένος μάστορας που τον γνωρίζουν οι πολύ παλαιοί πολίτες αυτής της πόλης.
Μην πεις στον μάστορα αυτόν τη λέξη μαγκάλι.
Θα σε διορθώσει πάραυτα λέγοντας ότι το σωστό είναι «ΜΑΓΚΑΛΟΥΝΑ».
Δύο χειρολαβές στα άκρα, δύο αρθρωτά στηρίγματα, μια στραντζαρισμένη κάσα, μια διπλοδάγκανη μασιά και ένα χυτοσιδηρό κομμάτι κουπιαδόρου, αποτελούν το όλο κατασκεύασμα της μαγκαλούνας του Χουσεΐν.
Στις δεκαετίες 50 και 60, τα περισσότερα σπίτια της Αλεξ-πολης χρησιμοποιούσαν για θέρμανση τον χειμώνα ξυλόσομπες τύπου «πάπιες», μασίνες, βαρελάκια του χοντρού ξύλου και τα πολύ φτωχά νοικοκυριά τις Μαγκαλούνες.
Στο μαχαλά μας, Μνηματάκια και Τσιμεντένια, ζεσταινόμασταν αρκετούς χειμώνες με μαγκάλια όταν η αγορά καυσόξυλου ήταν απρόσιτη και η προμήθεια ξύλου εξαρτιόταν από δασονομικές διατάξεις υλοτομίας.
Μέναμε σ’ ένα μικρό σπίτι της οδού Πατριάρχου Φωτίου, παραχωρητήριο της Βενιζελικής προσφοράς στους πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης, και λίγα μέτρα από την αυλή ήταν το εργαστήριο γιαουρτιών του πατέρα μου.
Εκεί έπαιρνε κάθε χειμωνιάτικο πρωινό, το κλουβί με το σκαφάκι από την κουζίνα του σπιτιού -Ήταν πολύ φίλος με τα ωδικά πτηνά- και πήγαινε στο μαγαζί του που είχε δικό του μαγκάλι, να το ανάψει για τη συνέχεια της μεροκάματης ημέρας.
Πολλές φορές, όταν το κρύο γινόταν αφόρητο, σηκωνόταν στις δύο τη νύχτα και πήγαινε έξω και άναβε ένα βαρέλι με ξύλα για να προμηθευτεί αργότερα η οικογένειά του, θράκα για το μαγκάλι πούχε το σπίτι, αλλά και την απαραίτητη θερμοκρασία που έπρεπε να έχει το εργαστήριο για την παρασκευή των γιαουρτιών.
Κι από όσο θυμάμαι σχεδόν όλος ο μαχαλάς τότε με μαγκάλι την έβγαζε ή με ξυλόσομπες «πάπιες».
Βέβαια υπήρχαν και κάτι μεμονωμένα θανατικά από μονοξείδιο, αλλά σπάνια, γιατί όλοι ήξεραν τον κίνδυνο και άφηναν ελάχιστα ανοιχτή την πόρτα και το παράθυρο.
Για αυτό τον λόγο ο Χουσεΐν που αναφέρω πιο πάνω, μαζί με την μαγκαλούνα πωλούσε και το χυτοσιδηρικό κομμάτι που έμπαινε κάτω από τα αναμμένα κάρβουνα, για να απορροφήσει το μονοξείδιο σαν ένα είδος καταλύτη εξουδετέρωσης αναθυμιάσεων.
Επί δεκαετίες μέγα μέρος των Αλεξ-πολιτών, των φτωχών στρωμάτων, ζεσταινόταν με μαγκάλι ή σόμπες.
Πάντως εκείνοι που πέθαναν τότε από αναθυμιάσεις είναι σίγουρα λιγότερο από όσους μέχρι σήμερα σκοτώνονται κάθε χρόνο από ηλεκτρικό, αερόθερμα και συσκευές θερμαντικής αντίστασης και τα άλλα κωλομπαράδικα συστήματα της θερμικής κουβέρτας και μαξιλαριών.
Για αυτό και ο γραφικός επί του προχείρου ποιητής και στιχουργός Ωριγένης Χιόνης (ποιος Αλεξ-πολίτης δεν τον ήξερε;) γύρω στα 1958-1962 -τότε δρούσε στην πόλη- με απαγγελία κάθε απόγευμα στα καφενεία, κυκλοφορούσε το σουξέ τραγουδάκι με δικούς του στίχους, που έλεγαν πάνω-κάτω και όταν είχε κέφια:
«Έξω ο Βοριάς στο
Δεδέ-Αγάτς σφυρίζει
και είμαι ΜΟΝΑΧΟΣ
με σβηστό το μαγκαλάκι
μένω ο ΦΤΩΧΟΣ.»
Και το άλλο σπαρταριστό που έστειλε στην Ε.Θ. τη δημοσίευση και το θυμάμαι πολύ καλά γιατί διάβαζε την εφημερίδα η αδελφή μου που ήθελε να γίνει δημοσιογράφος.
Ίσως να το θυμάται επίσης ο τωρινός εκδότης κύριος Σταύρος Κονδύλης, αν και ήταν τότε πολύ μικρός.
Έλεγε, λοιπόν, ο στίχος:
«Και η Ε.Θ. έχει
ανάγκη από ΜΑΓΚΑΛΑΚΙ,
γιατί κοστίζει μόνο ένα
ΠΕΝΗΝΤΑΡΑΚΙ.»
Και οι μισθωτοί στην εφημερίδα καθόταν σε αναμμένα κάρβουνα συμπληρώνω εγώ.
Υπάρχουν, λοιπόν, μαγκάλια και μαγκαλούνες, σόμπες και σόμπες, τζάκια και τζάκια, αν είσαι από τζάκι, ας πούμε, το θέμα τίθεται αλλιώς.
Βέβαια αν είσαι από τζάκι και πας από μαγκαλούνα, τότε τα πράγματα μπερδεύονται.
Τότε ίσως να υπάρχει ταξική αθεμιτογαμία και συνωμοσία ή προβοκάτσια.
Τότε γίνεται της …Πόπης το μαγκάλι.
Πάντως, εδώ στην Αλεξ-πολη, η ζωή μας τις τελευταίες δεκαετίες παίζει μεταξύ δύο λέξεων:
Μαγκάλι της φτώχειας (μαγκαλούνα της απαξίωσης) και ΜΠΑΡΜΠΕΚΙΟΥ της τρίπατης μεζονέτας των λίγων λεφτάδων της πόλης.
Από την άλλη θα πεις, μήπως λίγη κάηκαν από μπάρμπεκιου και είχαν και βαρύ στεγαστικό δάνειο, από το οποίο επίσης έγιναν φλαμπέ;
Το μαγκάλι έχει βέβαια, άλλη τάξη τη σήμανση.
Και όποιος Αλεξ-πολίτης, από κακοτυχία, πάει εφεξής από πύραυνο ή φουφού, θα έχει σίγουρα δημοσιότητα από την Ε.Θ. ιδιώς και θα προκαλέσει κοινωνικό ενδιαφέρον, θα είναι σαν να έπεσε αθέλητα αλλά ηρωϊκώς σε μία αλόγιστη μάχη.
Διότι ο Αλεξ-πολίτης σκέφτεται το ένα και το άλλο, αλλά πιο συχνά το ένα.
Και ένα μαγκάλι, ή μάλλον μία μαγκαλούνα δεν είναι πάντα ένα σκέτο εργαλείο που έχει φωτιά και καπνό, όπως μία πίπα δεν είναι μία πίπα.
Θα μπορούσε η πίπα να είναι μαγκαλούνα, εφόσον και από αυτή ρουφάμε μονοξείδιο, όπως και από το τσιγάρο.
Ο ΣΧΟΛ-ιαστής
