Από το περιοδικό «ΧΡΟΝΙΚΑ» του κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, καταχωρούμε σήμερα την έρευνα του Θρασύβουλου Ορ. Παπαστρατή για τις οικογένειες των Εβραίων της Αλεξανδρούπολης
Μαρτυρολόγιο των Αλεξανδρουπολιτών Εβραίων
Oι ελληνικές πηγές δεν αναγράφουν τα ονόματα των 42 Αλεξανδρουπολιτών Εβραίων που συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στην Τρεμπλίνκα.
Από τις σχετικές καταστάσεις η Κοινότητα της Αλεξανδρούπολης απουσιάζει.
Εντούτοις, στη βάση δεδομένων του ιδρύματος Yad Vashem, έχουν καταχωρηθεί αρκετά ονόματα Αλεξανδρουπολιτών Εβραίων.
Τα ονόματα είναι περισσότερα των 42, καθώς σε αυτά περιλαμβάνονται άτομα που σχετίζονταν με την Αλεξανδροπολη, είτε γιατί γεννήθηκαν εκεί, είτε γιατί ζούσαν εκεί πριν ή κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Κάποιοι Αλεξανδρουπολίτες Εβραίοι δεν βρίσκονταν στην Αλεξανδρούπολη κατά τη μέρα της σύλληψης των Εβραίων της πόλης από τους Βουλγάρους, διότι είχαν καταφύγει σε άλλα μέρη, ελπίζοντας στη σωτηρία.
Επειδή η καταχώρηση έχει γίνει από συγγενικά τους πρόσωπα, που διασώθηκαν από το Διωγμό, αναπόφευκτα στηρίχτηκε στην προσωπική μνήμη, χωρίς έγγραφα, όπως ληξιαρχικές πράξεις γέννησης κ.λπ, με συνέπεια τις ελλείψεις και τις ανακρίβειες στα στοιχεία.
Επειδή σε κάποιες περιπτώσεις, περισσότεροι του ενός συγγενείς έκαναν δήλωση καταχώρησης του συγγενούς τους, υπάρχουν κάποιες πιθανές διπλές ή πολλαπλές εγγραφές.
Ο κατάλογος περιλαμβάνει άτομα που είτε γεννήθηκαν στην Αλεξανδρούπολη, είτε ζούσαν εκεί πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε ζούσαν εκεί κατά τη σύλληψή τους στις 4-3-1943.
Ο γράφων επέλεξε να καταχωρήσει εδώ το σύνολο των εγγραφών, επισημαίνοντας τις περιπτώσεις που είναι πιθανή η διπλή εγγραφή.
Ο κατάλογος αυτός του Yad Vashem δεν είναι βεβαίως πλήρης. Είναι όμως η μόνη πηγή πληροφόρησης και για το λόγο αυτό κρίνεται σκόπιμη η παράθεσή του, ως επιβεβλημένος επίλογος μιας πολύ πονεμένης ιστορίας. Η καταχώρηση εδώ γίνεται στα ελληνικά.
Τα Θύματα
Πρέπει να σημειωθεί, όπως ήδη αναφέρθηκε παραπάνω, ότι η εκτόπιση των Ελλήνων Εβραίων από την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη έγινε βάσει καταλόγων που είχαν συντάξει οι βουλγαρικές αρχές ανά οικογένεια, με πλήρη στοιχεία, που περιλάμβαναν το ονοματεπώνυμο του αρχηγού της οικογένειας και των μελών, καθώς και της συγγένειάς τους με τον αρχηγό, ημερομηνία και τόπο γέννησης, διεύθυνση κατοικίας και επάγγελμα.
Η κατάσταση των 42 συλληφθέντων υπάρχει στα βουλγαρικά αρχεία, τα οποία παρέμεναν κλειστά μέχρι το 1989. Είναι εντούτοις μέχρι στιγμής αδημοσίευτη και ο γράφων δεν έχει άμεση πρόσβαση σε αυτή.
Κατάσταση Αλεξανδρουπολιτών Εβραίων σύμφωνα με την κατάθεση του Σαμπετάι Τσιμίνο
Ο παρακάτω κατάλογος αποτελείται από 42 άτομα και αφορά πιθανότατα στους 42 συλληφθέντες από τους Βουλγάρους τη μοιραία νύχτα της 3ης – 4ης Μαρτίου 1943.
Τα ονόματα αυτά έχουν δηλωθεί από τον αείμνηστο Σαμπετάϊ Τσιμίνο, Πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Καβάλας, στη βάση δεδομένων του Γιάντ Βασέμ. Παρατηρώντας τα επώνυμα, βλέπουμε ότι πρόκειται για 12 οικογένειες ή μεμονωμένα άτομα, όπως ακριβώς αναφέρεται και στις εκθέσεις. Συγκεκριμένα πρόκειται για τις οικογένειες: Αντούτ, Αρένος, Εσκενάζυ, Ισαάκ, Κοέν, Λεβή, Μπενιαμίν, Νταβίντ, Σιμσή, και μεμονωμένα άτομα των οικογενειών Γκερόν, Μορδοχάϊ και Χαλέγουα.
Παρατηρούμε επίσης ότι απουσιάζουν οι περισσότερες γνωστές οικογένειες – και πιθανότατα πλέον ευκατάστατες – ίσως γιατί τα μέλη τους είχαν επιλέξει να φύγουν από την Αλεξανδρούπολη, αναζητώντας σωτηρία εκτός της βουλγαρικής ζώνης Κατοχής, σωτηρία που συχνά ήταν αυταπάτη.
Οι δηλώσεις του Τσιμίνο στο Γιάντ Βασέμ είναι όλες δακτυλογραφημένες, έχουν συμπληρωθεί-κατατεθεί τον Νοέμβριο του 2002 και σε όλες αναγράφεται στα λαντίνο ως τόπος θανάτου των θυμάτων: CAMPO D’ EXTERMINATION TREBLINKA, Στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα.
Επίσης υπάρχει η ένδειξη “De los archives de Boulgaria”, από τα βουλγαρικά αρχεία δηλαδή, κάτι που επιβεβαιώνει τη θέση ότι αυτοί ήταν οι 42 συλληφθέντες.
Ο Τσιμίνο σημειώνει επίσης, όσον αφορά στον ίδιο, ότι “durante la guerra estave en: campo lavoro forzado en Boulgaria”, δηλαδή ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου βρισκόταν σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας στη Βουλγαρία, χάρη στο οποίο – κατά τραγική ειρωνεία της ιστορίας – ο ίδιος διεσώθη…
Αν κοιτάξουμε προσεκτικά τα ονόματα των 42 συλληφθέντων τη μοιραία 3η Μαρτίου 1943, θα δούμε ότι στην πλειοψηφία τους ήταν οι πλέον αδύναμοι, εκείνοι που είχαν ελάχιστες ή και καθόλου δυνατότητες διαφυγής από την Αλεξανδρούπολη.
Συχνά μεροκαματιάρηδες – εκείνοι οι ανώνυμοι που δεν αναγράφονταν στους Επαγγελματικούς Οδηγούς και στις διαφημίσεις, ηλικιωμένοι ή με πολυμελείς οικογένειες, που παρέμειναν στην Αλεξανδρούπολη, υπομένοντας τη μοίρα τους.
1. Αντούτ Αλμπέρτο του Χαΐμ και της Στέλλας. Έγγαμος με τη Ματίλντα. Είχε γεννηθεί στην Αδριανούπολη το 1907 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
2. Αντούτ Στέλλα του Αλμπέρτο και της Ματίλντας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1931, όπου και ζούσε.
3. Αντούτ Χαΐμ του Αλμπέρτο και της Ματίλντας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1938, όπου και ζούσε.
4. Αντούτ Δαβίδ του Αλμπέρτο και της Ματίλντας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1931, όπου και ζούσε.
5. Αντούτ Ααρών του Αλμπέρτο και της Ματίλντας. Μαθητής. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1927, όπου και ζούσε.
6. Αντούτ Ματίλντα του Ααρών, σύζυγος του Αλμπέρτο. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1910 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
7. Αρένος Μποχώρ του Αβραάμ και της Ρασέλ. Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1900 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Ήταν εργάτης, έγγαμος με τη Ρόζα.
8. Αρένος Ρόζα κόρη της Ζιμπούλας, παντρεμένη με τον Μποχώρ. Νοικοκυρά. Γεννήθηκε στο Λουλέ Μπουργκάς το 1906 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
9. Αρένος Αλμπέρτο του Μποχώρ και της Ρόζας. Μαθητής. Γεννήθηκε στο Σαλτάκιοϊ-Λάβαρα Διδυμοτείχου το 1929 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
10. Αρένος Ζιμπούλα του Μποχώρ και της Ρόζας. Μαθήτρια. Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη το 1933.
11. Αρένος Ρασέλ του Μποχώρ και της Ρόζας. Άγαμη. Γεννήθηκε στο Λουλέ Μπουργκάζ το 1923 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
12. Γκερόν Νισήμ του Γεοσούα. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1885 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
13. Εσκενάζυ Γεοσούα του Σαμουέλ και της Ρεβέκκας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1941, όπου και ζούσε.
14. Εσκενάζυ Μόρδο του Σαμουέλ και της Ρεβέκκας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1930,
όπου και ζούσε.
15. Εσκενάζυ Χαΐμ του Σαμουέλ και της Ρεβέκκας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1932, όπου και ζούσε.
16. Εσκενάζυ Λούνα του Σαμουέλ και της Ρεβέκκας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1934, όπου και ζούσε.
17. Εσκενάζυ Ρεβέκκα, σύζυγος Σαμουέλ, κόρη του Ναφθαλή. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1891 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
18. Εσκενάζυ Ναφθαλή του Σαμουέλ και της Ρεβέκκας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1927, όπου και ζούσε.
19. Εσκενάζυ Μοσέ του Σαμουέλ και της Ρεβέκκας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1939, όπου και ζούσε.
20. Εσκενάζυ Σαμουέλ του Μουσόν και της Λούνας. Έγγαμος με τη Ρεβέκκα. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1889 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
21. Ισαάκ Γιοσέφ του Μπενσουά84. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1849 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Έγγαμος με τη Μύριαμ.
22. Ισαάκ Μύριαμ, σύζυγος του Γιοσέφ. Γεννήθηκε στην Κομοτηνή το 1873 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Ο Τσιμίνο πάντως στην ένδειξη «οικογενειακή κατάσταση (estado fam.)» ότι ήταν κόρη (ija).
23. Κοέν Ρεβέκκα του Σαούλ και της Βίδα. Γεννήθηκε το 1930 στην Αλεξανδρούπολη, όπου και ζούσε.
24. Κοέν Λούνα του Σαούλ και της Βίδα. Γεννήθηκε το 1926 στην Αλεξανδρούπολη, όπου και ζούσε. 25. Κοέν Βίδα, σύζυγος του Σαούλ, κόρη της Λούνα. Γεννήθηκε το 1898 στην Αδριανούπολη και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
26. Κοέν Σαούλ του Γαβριέλ και της Ρεβέκκας. Έγγαμος με τη Βίδα. Γεννήθηκε το 1895 στην Αδριανούπολη και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
27. Κοέν Γαβριέλ του Σαούλ και της Βίδα. Άγαμος. Γεννήθηκε το 1924 στην Αλεξανδρούπολη, όπου και ζούσε.
28. Λεβή Αλμπέρτο του Ραφαέλ. Έγγαμος. Γεννήθηκε το 1897 στην Αλεξανδρούπολη, όπου και ζούσε.
29. Λεβή Ραφαέλ του Αβραάμ. Γεννήθηκε το 1872 στο Τσανάκκαλε και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
30. Μορδοχάϊ Ντουντού του Μποχώρ. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1873 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
31. Μπενιαμίν Ρεββέκα του Ααρών, σύζυγος του
Φρέσκο. Νοικοκυρά, παντρεμένη. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1893 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
32. Μπενιαμίν Μπενσιόν του Φρέσκο και της Ρεβέκκας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1910, όπου και ζούσε.
33. Μπενιαμίν Ααρών του Φρέσκο και της Ρεβέκκας. Άγαμος. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1920, όπου και ζούσε.
34. Νταβίντ Γιοσέφ του Γεοσούα και της Σάρας. Μαθητής. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1931, όπου και ζούσε.
35. Νταβίντ Πάβα του Γεοσούα και της Σάρας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1933, όπου και ζούσε.
36. Νταβίντ Νισήμ του Γεοσούα και της Σάρας. Άγαμος. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1924, όπου και ζούσε.
37. Νταβίντ Γεοσούα του Μποχώρ και της Πάβα. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1896 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
38. Νταβίντ Σάρα, σύζυγος Γεοσούα, κόρη του Γιοσέφ. Γεννήθηκε στην Κομοτηνή το 1904 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
39.Νταβίντ Δαβίδ του Γεοσούα και της Σάρας. Γεννήθηκε στην Ξάνθη το 1929 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
40. Σιμσή Πίνχας του Μαϊρ. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1916, όπου και ζούσε.
41. Σιμσή Ντουντού του Μαϊρ. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1887, όπου και ζούσε. Ήταν παντρεμένη.
42. Χαλέγουα Μαρία του Αβραάμ. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1876 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη.
Αλεξανδρουπολίτες Εβραίοι που φέρονται κάτοικοι Αλεξανδρούπολης κατά τη διάρκεια της Κατοχής
Οι συλληφθέντες Εβραίοι της Αλεξανδρούπολης την μοιραία νύχτα της 3ης – 4ης Μαρτίου 1943 ήταν 42. Ήταν προφανώς
όσοι είχαν απομείνει στην πόλη εκείνη τη νύχτα. Οι παρακάτω καταγραφές αφορούν άτομα που ζούσαν στην Αλεξανδρούπολη πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά προφανώς όχι τη μοιραία νύχτα της σύλληψης. Οι καταχωρήσεις στο Yad Vashem έχουν γίνει από συγγενικά τους πρόσωπα. Τα άτομα αυτά εξοντώθηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα, τα οποία δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν. Ήταν βεβαίως όλοι τους Αλεξανδρουπολίτες.
1. Αμπουλάφια Μπεχώρ του Χασκιγιά και της Μποχώρας. Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η πληροφορία στηρίζεται στην μαρτυρία-κατάθεση του συγγενή του Σαμουέλ Αταμπάϊ. (πιθανή διπλή εγγραφή, βλ. παρακάτω αρ. 4)
2. Αμπουλάφια Μποχώρα του Μπεχώρ. Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η πληροφορία στηρίζεται στην μαρτυρία-κατάθεση του συγγενή της Σαμουέλ Αταμπάϊ. (πιθανή διπλή εγγραφή, βλ. παρακάτω αρ. 6)
3. Αμπουλάφια Μπελίνα του Μποχώρ. Ανήλικο παιδί. Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η πληροφορία στηρίζεται στην μαρτυρία-κατάθεση του συγγενή της Σαμουέλ Αταμπάϊ. (πιθανή διπλή εγγραφή, βλ. παρακάτω αρ. 5)
4. Αμπουλάφια Μπεχώρ του Ισαϊα και της Μποχώρας. Ήταν 50 ετών, έγγαμος και γυρολόγος. Γεννήθηκε στην Καλλίπολη και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η πληροφορία στηρίζεται στην μαρτυρίακατάθεση του συγγενή του Σαμουέλ Αταμπάϊ.
5. Αμπουλάφια Ισαϊα του Μπεχώρ. Ήταν φοιτητής, 26 ετών, γεννημένος στην Αλεξανδρούπολη, όπου και ζούσε. Η πληροφορία στηρίζεται στην μαρτυρία-κατάθεση του συγγενή του Σαμουέλ Αταμπάϊ.
6. Αμπουλάφια Μπελίνα του Μποχώρ. Ήταν μαθήτρια, 18 ετών, γεννημένη στην Αλεξανδρούπολη, όπου και ζούσε. Η πληροφορία στηρίζεται στην μαρτυρία-κατάθεση του συγγενή της Σαμουέλ Αταμπάϊ.
7. Αμπουλάφια Μποχώρα του Μπεχώρ. Μαθήτρια. Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η πληροφορία στηρίζεται στην μαρτυρία-κατάθεση του συγγενή της Σαμουέλ Αταμπάϊ.
8. Μαλκή Γιοσσέφ. Έμπορος. Γεννήθηκε στην Ελλάδα το 1882 (δεν αναφέρεται τόπος). Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση του εξαδέλφου του Ζακ Μαλκή, κάτοικου Κωνσταντινούπολης.
9. Μαλκή Βικτώρια. Γεννήθηκε στην Ελλάδα το 1887 (δεν αναφέρεται τόπος). Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση του εξαδέλφου του Ζακ Μαλκή, κάτοικου Κωνσταντινούπολης.
10. Ρεϊτάν Σολ του Μισέλ και της Ζιμπούλ. Ανύπανδρη. Γεννήθηκε και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση της ανιψιάς της Μύριαμ Ρεϊτάν.
11. Ρεϊτάν Ζιμπούλ, σύζυγος του Αβραάμ, το γένος Νιέγκο. Νοικοκυρά. Γεννήθηκε στην Τουρκία (δεν αναφέρεται τόπος) και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση της εγγονής της Μύριαμ Ρεϊτάν.
12. Ρεϊτάν Μισέλ του Αβραάμ. Έμπορος. Γεννήθηκε και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση της εγγονής του Μύριαμ Ρεϊτάν.
13. Ρεϊτάν Γιοσέφ του Μισέλ και της Ζιμπούλ. Καθηγητής Γαλλικών. Γεννήθηκε και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση της ανιψιάς του Μύριαμ Ρεϊτάν.
14. Ρεϊτάν Ματίλντα του Μισέλ και της Ζιμπούλ. Ανήλικο παιδί. Γεννήθηκε και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση της ανιψιάς της Μύριαμ Ρεϊτάν.
15. Σιμσή Εστρέα, σύζυγος του Ααρών, κόρη του Ντανιέλ. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1888 και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση του συγγενούς της Γιοχάναν Πέσσαχ, ο οποίος ως τόπο θανάτου έχει θέσει το Μπίρκεναου ή Μπέλσεν.
16. Σιμσή Ααρών του Μορδοχάϊ. Παντοπώλης. Έγγαμος με την Εστρέα. Ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση του συγγενούς του Γιοχάναν Πέσσαχ, ο οποίος ως τόπο θανάτου έχει θέσει το Μπίρκεναου ή Μπέλσεν.
17. Τζιβρέ Σουλτάνα χήρα του Βιτάλ, το γένος Χεσκιγιά και Μπεχόρας Αμπουλάφια. Νοικοκυρά. Γεννήθηκε στην Καλλίπολη και ζούσε στην Αλεξανδρούπολη. Η πληροφορία στηρίζεται στην κατάθεση του εξαδέλφου της Σαμουέλ Αταμπάϊ. Υπάρχει πιθανή διπλή εγγραφή, με άτομο με τόπο γέννησης την Αλεξανδρούπολη το 1900, της οποίας η πληροφορία στηρίζεται στη μαρτυρία – κατάθεση της Βικτώριας Αμπουλάφια Λεβή.
18. Τζιβρέ Έστερ του Βιτάλη και της Σουλτάνας. Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1921, όπου και ζούσε. Η πληροφορία στηρίζεται στη μαρτυρία – κατάθεση της θείας της Βικτώριας Αμπουλάφια Λεβή. Υπάρχει πιθανή διπλή εγγραφή, για το ίδιο άτομο για το οποίο η πληροφορία στηρίζεται στη μαρτυρία – κατάθεση του Σαμουέλ Αταμπάϊ.
[Ο Θρασύβουλος Ορ. Παπαστρατής είναι νομικός, ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας πολλών βιβλίων με θέμα την ιστορία του Ελληνικού Εβραϊσμού.
Η παρούσα εργασία του είναι βασισμένη σε έρευνα που ξεκίνησε το 2009, θα δημοσιευθεί σε τρία μέρη και θα ολοκληρωθεί στα προσεχή τεύχη του περιοδικού ΧΡΟΝΙΚΑ].
