Την 1η Νοεμβρίου 1940 ο Ελληνικός Στρατός επιτέθηκε και εξολόθρευσε Ιταλική Φάλαγγα εφοδιασμού, που ανήκε στην Μεραρχία Αλπινιστών Τζούλια – Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεώτεροι
Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι (Η επανάληψη είναι μητέρα της μάθησης και πάει χέρι-χέρι με την επικαιροποίηση, κατά τη γνώμη μου).
Σημαντικός σταθμός στην ιστορία του Κεφαλοχωρίου είναι οι πρώτες μέρες του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.
Συγκεκριμένα, την 1η Νοεμβρίου 1940, ο Ελληνικός Στρατός επιτέθηκε και εξολόθρευσε Ιταλική φάλαγγα εφοδιασμού, η οποία είχε στρατοπεδεύσει μέσα στον οικισμό και ανήκε στη Μεραρχία Αλπινιστών Τζούλια.
Μισή ώρα, πριν την προκαθορισμένη έναρξη της επίθεσης, στις 07:00, ο Ίλαρχος Γεωργιάδης προώθησε την Ίλη του προς τη Λυκορράχη. Περί τις 08:00, οι ανιχνευτές ιππείς αντιλήφθηκαν κίνηση ιταλικού τμήματος δυνάμεως 300 περίπου ανδρών με πολλά μεταγωγικά και χωρίς τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, να κινείται από τη Λυκόρραχη προς το χωριό Κάντζικο (Δροσοπηγή). Η πληροφορία διαβιβάστηκε ταχύτατα στον Ίλαρχο, ο οποίος έσπευσε ο ίδιος για να εκτιμήσει την κατάσταση. Αμέσως έταξε τους ουλαμούς έτσι, ώστε να σχηματίσει κλοιό, και ανέφερε στον επικεφαλής αντισυνταγματάρχη Μισύρη, ο οποίος προώθησε δύο λόχους για να επιτεθούν από κοινού με το ιππικό.
Όλα έγιναν με τέτοια ταχύτητα, ώστε, όταν το αντιλήφθηκε ο εχθρός, ήταν πλέον αργά. Τα πυρά των ελληνικών όπλων ήταν τόσο δραστικά, ώστε επιτεύχθηκε ο απόλυτος αιφνιδιασμός του εχθρού, που έψαξε πανικόβλητος τη σωτηρία στη φυγή προς τη Λυκόρραχη, όπου βρισκόταν και άλλη Ιταλική δύναμη. Τα έμφορτα κτήνη αφήνιασαν και έτρεχαν προς κάθε κατεύθυνση. Τα εντός του χωριού τμήματα επιχείρησαν και αυτά να διαφύγουν είτε προς το χωριό είτε προς τις χαράδρες, όμως το ιππικό περιέσφιγγε τη Λυκορράχη και το πεζικό, αφού κατέλαβε τα υψώματα, υποστήριζε με δραστικά πυρά το ιππικό. Χωρίς άλλη διέξοδο οι Ιταλοί άρχισαν πλέον να αμύνονται μέσα στο ίδιο το χωριό από σπίτι σε σπίτι.
Στο σημείο αυτό η Ίλη ανέλαβε την πρωτοβουλία να διεξαγάγει αγώνα εντός κατοικημένου τόπου. Οι πεζομαχούντες ιππείς εισέδυσαν στο χωριό και άρχισαν την εκκαθάριση των σπιτιών, από τα οποία αμύνονταν σθεναρά οι Ιταλοί με χρήση χειροβομβίδων και ολμίσκων.
Η Ίλη των τεσσάρων ουλαμών με επικεφαλής τον Ίλαρχο Δημήτριο Γεωργιάδη και οι 5ος και 9ος Λόχος του Μεταβατικού Αποσπάσματος με επικεφαλής τον Αντισυνταγματάρχη Δημήτριο Μισύρη έβαλλε συνεχώς κατά του εχθρού από τα παράθυρα των οικιών.
Σύντομα και το πεζικό εισόρμησε μέσα στο χωριό, για να λάβει μέρος στον αγώνα, ενώ οι ελληνικές απώλειες αυξάνονταν. Γύρω στις 11:00 ο διοικητής του Συγκροτήματος Μισύρης Δημήτριος τραυματίσθηκε στο αριστερό πόδι και εξ αιτίας της αδυναμίας του να βαδίζει, παραχώρησε προσωρινά τη διοίκηση στο λοχαγό Λαμπράκη Δημήτριο, διοικητή του 5ου Λόχου. Ο ίδιος παρέμεινε στη Λυκορράχη ως τις 16:30, οπότε μεταφέρθηκε στο πρόχειρο χειρουργείο Επταχωρίου.
Κατά τα άλλα η πεισματώδης μάχη συνεχίσθηκε ως τις απογευματινές ώρες και κόπασε περί τις 17:00, οπότε ο εχθρός αναγκάστηκε να παραδοθεί.
Στο χωριό αιχμαλωτίσθηκαν τρεις αξιωματικοί και 130 οπλίτες. Άλλοι 80 οπλίτες, 120 κτήνη, τέσσερα βαρέα πολυβόλα Fiat, περίπου 15 οπλοπολυβόλα, χιλιάδες χειροβομβίδες και διάφορα υλικά διαβιβάσεων, εξαρτύσεως και ιματισμού περισυλλέγησαν στην κοιλάδα του Σαρανταπόρου ποταμού. Επίσης, τρείς πολεμικές σημαίες του 8ου Συντάγματος Αλπινιστών.
Οι απώλειες του συγκροτήματος του Αν/χη Μισύρη ανήλθαν σε 30 οπλίτες νεκρούς και τραυματίες. Η Ίλη Γεωργιάδη παρότι διεξήγαγε το δυσκολότερο κομμάτι της επιχείρησης είχε απώλειες μόνο ένα νεκρό και ένα τραυματία.
Το σχετικό σήμα που συνέταξε ο Αντ/χης Μισύρης είναι άκρως κατατοπιστικό: «ώρα 16:30, Ι Μεραρχίαν, Αναφέρω Λόχοι κατέχουσι υψώματα Ν.Δ. και Β.Δ. Λυκορράχης. Συνελάβομεν αιχμαλώτους και πολλά υλικά. Κατέρχομαι εις Επταχώριον, 1-11-1940, Μισύρης».
Στη δε Πολεμική Έκθεση των επιχειρήσεων της Πίνδου από 28η Οκτωβρίου μέχρι τη 1η Νοεμβρίου 1940, που ο ίδιος συνέταξε πολύ αργότερα, αναφέρει:«Ηθικόν πολύ καλόν, το οποίον ανεπτερώθη ακόμη περισσότερον μετά την πρώτην ήτταν των Ιταλών και των συλλήψεων των αιχμαλώτων. Η χαρά και η ικανοποιήσις εφαίνοντο αποτυπωμένη εις τα πρόσωπα όλων».
Σ’ αυτή την άγνωστη οδομαχία σημαντική συμβολή είχαν και οι κάτοικοι του χωριού, οι οποίοι έδωσαν πληροφορίες για τις θέσεις του εχθρού, ενημέρωσαν τους αμάχους για την επικείμενη επίθεση και βοήθησαν στη σύλληψη των αιχμαλώτων.
Ωστόσο, την επιτυχία αυτή αμαυρώνει ο θάνατος του Νικολάου Νούτσου, κατοίκου του χωριού, που ίσως είναι το πρώτο θύμα άμαχου έλληνα πολίτη του Έπους του ‘40. Παλιός συμπολεμιστής του Μισύρη στο Μικρασιατικό πόλεμο, δέχθηκε τα πυρά ελεύθερου σκοπευτή μέσα στο σπίτι του την ώρα που πανηγύριζε και ζητωκραύγαζε για τη νίκη του Στρατού μας.
Η μάχη της Λυκόρραχης μπορεί να θεωρηθεί η σημαντικότερη επιτυχία του Ελληνικού Στρατού, ύστερα από την υποχώρηση των στρατευμάτων μας τις πρώτες ημέρες εισβολής των Ιταλών, με την αντεπίθεση που σχεδίασε μετά την ανάληψη της διοίκησης του Αποσπάσματος της Πίνδου ο Διοικητής της 1ης Μεραρχίας Υπ/γος Βασίλειος Βραχνός.
Γεώργιος Νεδέλτσος
Δικηγόρος-Ερευνητής
