Ήλθαν στην Μάνη, διωγμένοι από την Θράκη, ένα χρόνο πριν από την Άλωση της Κωνσυαντινούπολης
Οι Μπέηδες της Μάνης, υπήρξαν ένας θεσμός, που παραχωρήθηκε άτυπα σχεδόν από την Οθωμανική εξουσία για λόγους σκοπιμότητας, αλλά λειτούργησε θετικά υπέρ των υπόδουλων Ελλήνων.
Η φιλοσοφία της παραχώρησης τίτλων σε επιφανείς Μανιάτες, στηρίχθηκε σε φεουδαρχικούς ή τιμαριωτικούς θεσμούς ανατολικού τύπου. Η αιτία όμως αυτών των παραχωρήσεων ήταν αρχικά η ασφάλεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κυρίως από τις επιθέσεις των Ενετών.
Η Υψηλή Πύλη παραχώρησε το καθεστώς “Μπεηλικίου” στη Μάνη για πρώτη φορά το 1688 στη διάρκεια του τέταρτου Τουρκοενετικού πολέμου και τη δεύτερη μετά την εγκατάλειψη των Μανιατών από τους Ρώσους, το 1776.
Την πρώτη φορά οι Τούρκοι απέβλεπαν να αποσπάσουν τους ισχυρούς Μανιάτες από τους επικίνδυνους στη Μεσόγειο Ενετούς και να αποκτήσουν νέες βάσεις στη Μάνη, αλλά και τη συμμαχία των κατοίκων της.
Τα Οθωμανικά σχέδια ανέλαβε να υλοποιήσει ο Λιβέριος ή Λιμπεράκης Γερακάρης που ήταν φυλακισμένος στην Κωνσταντινούπολη. Η εις θάνατον καταδίκη του είχε ανασταλεί από τον αλβανικής καταγωγής Μεγάλο Βεζίρη Αχμέτ Κιοπρουλού. Ο φοβερός αυτός πειρατής του Οιτύλου που εικοσάχρονος είχε δουλέψει ως κωπηλάτης στις ενετικές γαλέρες, είχε προσφέρει και στο παρελθόν πολύτιμες υπηρεσίες στους Τούρκους και με τη βοήθειά του έκτισαν τα κάστρα της Ζαρνάτας και της Κελεφάς. Οι Τούρκοι του έδωσαν το τίτλο του Μπέη της Μάνης, που ο ίδιος ζήτησε και από το 1688 μέχρι το 1696 μάχεται στο πλευρό τους.
Όταν όμως αργότερα ο πρώτος Μπέης της ο Λιμπεράκης Γερακάρης προσχώρησε στους Ενετούς, οι Τούρκοι δεν έδωσαν συνέχεια στο «μπεηλίκι» της Μάνης, αλλά ύστερα από 80 χρόνια, το 1766, κάτω από άλλες συνθήκες οι Τούρκοι επανέφεραν τον θεσμό αυτό. Αυτά τα 80 χρόνια η Μάνη εξακολούθησε να αυτοδιοικείται με τη δική της παραλλαγή του Κοινοτικού συστήματος δηλαδή τις καπετανίες και τον αρχικαπετάνιο πού ήταν επικεφαλής του Συμβουλίου των καπεταναίων.
Οι Μπέηδες της Μάνης
Για τη Μάνη είχαν τελειώσει άδοξα τα «Ορλωφικά» το 1774 και είχε για μια ακόμη φορά εγκαταλειφθεί στη τύχη της. Τα «Ορλωφικά» όμως είχαν ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στο ανατολικό ζήτημα. Η Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή έδειξε καθαρά τους νέους στόχους της Ρωσικής και της Ευρωπαϊκής πολιτικής. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε αρχίσει πλέον να αντιμετωπίζει σωρεία προβλημάτων. Στη Πελοπόννησο ειδικά, είχε προστεθεί και το πρόβλημα των άτακτων Τουρκαλβανών, που καταδυνάστευαν τον πληθυσμό.
Έτσι για δεύτερη φορά στα 1776 η Μάνη γίνεται «Μπας – Μπεηλίκι». Το γεγονός αυτό θεωρείται έργο του Μεγάλου Δραγουμάνου του Στόλου Νικολάου Μαυρογένη.
Από το 1776 έως το 1821 που εξερράγη η Ελληνική Επανάσταση η Μάνη διοικήθηκε από οκτώ Μπέηδες.
*Το Κουτήφαρη της Μάνης
Πρόκειται για τους Τζανέτο Κουτήφαρη, Μπέη για τρία χρόνια, από το 1776 ως το 1779, με καταγωγή από το χωριό Κουτήφαρη.
Τον Μιχαήλμπεη Τρουπάκη, που και αυτός παρέμεινε στο αξίωμα για τρία χρόνια. Η καταγωγή· του Μιχάλμπεη ή Μούρτζινου ήταν, από τον κλάδο των Παλαιολόγων του Μυστρά.
Τον Τζανέτμπεη Καπετανάκη Γρηγοράκη για 14 χρόνια. Αυτός, που ήταν προ-προ-πάππος του αείμνηστου πρωθυπουργού του 1989 Τζαννή Τζαννετάκη, έχτισε μεγάλους μανιάτικους πύργους. Συνεργάσθηκε με Κλέφτες και είχε αλληλογραφία με τον Ναπολέοντα, που τον θεωρούσε πιθανό απελευθερωτή της Μάνης. Είχε στείλει μάλιστα και ένα γιο του να υπηρετήσει στο γαλλικό στρατό. Έναν άλλο γιο του, τον είχε στείλει να υπηρετήσει στον ρωσικό στρατό. Οι Τούρκοι ανακάλυψαν την αλληλογραφία του με τον Ναπολέοντα και αυτός για να σωθεί δραπέτευσε. Συνέχισε όμως τις επαφές του με τους Γάλλους τους οποίους έπεισε να στείλουν όπλα και πυρομαχικά που τα μοίρασε στους Κλέφτες και τους καπεταναίους της Μάνης. Η αρχηγία του Τζανέτμπεη Γρηγοράκη άφησε εποχή. Ο σύγχρονός του ποιητής Νικήτας Νηφάκος στα στιχουργήματά του τον εξυμνεί μεγαλόστομα:
«Στην Μάνην όλην πρέπει του και εις την Λακωνίαν να είναι πρώτος αρχηγός, να εχη ηγεμονίαν».
Επόμενος Μπέης της Μάνης ήταν για πέντε χρόνια ο Παναγιώτης Κουμουνδούρος ή Κουμουντουράκης. Ήταν καπετάνιος της περιοχής του Σταυροπηγίου και πρόγονος του μετέπειτα Πρωθυπουργού της Ελλάδας Αλέξανδρου Κουμουνδούρου.
*Αγερανός. Το κάστρο του Αντώνμπεη Γρηγοράκη
Στη συνέχεια Μπέης της Μάνης ανέλαβε ο Αντώνμπεης Γρηγοράκης για πέντε χρόνια. OΑντώνης Γρηγοράκης, είχε την έδρα του στον Αγερανό, όπου σώζεται σήμερα η πυργοκατοικία του με περιτοιχισμένο περίβολο. Παρέμεινε Μπέης της Μάνης ως το 1808.
Ακολούθησε ο Ζερβόμπεης για δύο χρόνια, που καταδιώχθηκε από την οικογένεια του Τζανέτμπεη. Για να γλιτώσει τη ζωή του κατέφυγε στο κάστρο της Τριπολιτσάς, όπου είχε φίλο τον Βελή Πασά, γιο του Αλή Πασά. Αργότερα, ο Ζερβόμπεης κατηγορήθηκε από τους Τούρκους πως ήταν μυημένος στην αποστασία του Αλή πασά των Ιωαννίνων. Τον συνέλαβαν και τον εκτέλεσαν στην Κωνσταντινούπολη.
Επόμενος Μπέης της Μάνης για πέντε χρόνια ήταν ο Θοδωρόμπεης Γρηγοράκης. Ο Θεοδωρόμπεης έγινε Μπέης με υπόδειξη των καπεταναίων και των επικεφαλής των μεγάλων οικογενειών ύστερα από σχετική πρόσκληση του απεσταλμένου του Σουλτάνου, Εμίν Αγά.
Τελευταίος Μπέης ο πιο φημισμένος από όλους και με σημαντική παρουσία στα ελληνικά πράγματα τόσο της Επανάστασης του 1821 όσο και στα μετά την απελευθέρωση χρόνια ήταν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, που ανέλαβε το Μπεηλίκι από το 1816.
Οι Μαυρομιχαλαίοι από την Ανατολική Θράκη
Οι Μαυρομιχαλαίοι και αυτό είναι σχετικά άγνωστο, είχαν απώτερη καταγωγή από τη Θράκη.
Σχετικές αναφορές κάνει ο Ιωάννης Φιλήμων. Αλλά και σύμφωνα με την τοπική Μανιάτικη παράδοση, όπως αναφέρει ο Νικόλαος Σαρίπολος στις 31 Μαΐου του 1870 στον «Επιτάφιον Λόγον του εις Αναστάσιον Πέτρου Μαυρομιχάλη» στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών, πλοίο προερχόμενο από την Ανατολική Θράκη προσορμίσθηκε στο χωριό Άλικα της Δυτικής Μέσα Μάνης και αποβίβασε οικογένειες ομογενών καταδιωγμένων από τους Τούρκους από την θρακική κωμόπολη Καρδία περί το 1452. Ένα χρόνο δηλαδή πριν από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, που είχαν αρχίσει τις θηριωδίες τους οι Τούρκοι με στόχο την κατάκτηση της Βασιλεύουσας.
Ο υποστράτηγος Αναστάσιος Μαυρομιχάλης ήταν γιός του Πετρόμπεη. Στον τάφο του εκτός του επιταφίου λόγου του καθηγητή Νικόλαου Σαρίπολου, ελεγείο απήγγειλε ο ποιητής Αχιλλέας Παράσχος.
Το όνομα Μαυρομιχάλης, σύμφωνα με την παράδοση, βγήκε από ένα παιδί με το όνομα Μιχάλης, που βρισκόταν στο πλοίο και ήταν ορφανό από γονείς, αγνώστου επιθέτου. Σύμφωνα με τα έθιμα της Μάνης, κάθε τέτοιο παιδί εγκαταλελειμμένο το αποκαλούσαν «μαύρο». Έτσι προέκυψε ο πρώτος Μαυρομιχάλης. Από τα Άλικα οι Μαυρομιχαλαίοι, εξαιτίας τοπικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών, αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στην Τσίμοβα (σημερινή Αρεόπολη), στα ανατολικά του κόλπου της Μεσσηνίας και να προεκταθούν μέχρι το παραθαλάσσιο Λιμένι, όπου σταδιακά τους παραχωρήθηκαν τα τελωνειακά δικαιώματα του εκεί λιμανιού και από τη θέση αυτή ασκούσαν σημαντική επιρροή στους συμπατριώτες τους. Οι Μαυρομιχαλαίοι, φημίζονταν για το θάρρος τους και τη φυσική τους ομορφιά.
Πρώτος ο Πετρόμπεης ύψωσε τη σημαία της επανάστασης στις 17 Μαρτίου 1821 στην εκκλησία των Ταξιαρχών της Αρεόπολης (Τσίμοβας). Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, που είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και είχε προσφέρει χρήματα για τους σκοπούς της, στις 23 Μαρτίου 1821 μπήκε με 2.000 ένοπλους Μανιάτες και τον Κολοκοτρώνη στη Καλαμάτα και την απελευθέρωσε. Στις 25 Μαρτίου 1821 συγκροτήθηκε η «Μεσσηνιακή Γερουσία» ή «Μεσσηνιακή Σύγκλητος», η πρώτη διοικητική οργάνωση του επαναστατημένου Ελληνισμού, η οποία και έστειλε την Ιστορική προκήρυξη στις αυλές της Ευρώπης ζητώντας την συμπαράσταση και την «συνδρομήν όλων των εξευγενισμένων ευρωπαϊκών γενεών».
Το ιστορικό εκείνο κείμενο, κατέληγε με τη φράση: «Η Ελλάς, εκ της οποίας και υμείς εφωτίσθητε, απαιτεί όσον τάχος την φιλάνθρωπον συνδρομήν και δια χρημάτων και δια όπλων και δια συμβουλής, της οποίας εσμέν ευέλπιδες ότι θέλομε ν’ αξιωθή και ημείς θέλομεν σας ομολογεί άκραν υποχρέωσιν και εν καιρώ θέλομεν δείξει και εμπράκτως την υπέρ της συνδρομής σας ευγνωμοσύνην μας».
Προκήρυξη στις 24 Μαρτίου 1824 απηύθυνε και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ως πρόεδρος της Μεσσηνιακής Γερουσίας προς τους Αμερικανούς, η οποία με την φροντίδα του Αδαμάντιου Κοραή, μεταφρασμένη στην αγγλική γλώσσα, στάλθηκε στο φιλέλληνα καθηγητή του Χάρβαρντ Έντουαρντ Έβερετ και δημοσιεύτηκε στις αμερικανικές εφημερίδες.
«Η Ελλάς ως μήτηρ μας- τόνιζε- υπήρξε η εστία των φώτων τα οποία διεχύθησαν εις Υμάς. Όπλα, χρήματα και συμβουλές, ταύτα περιμένομεν από Υμάς. Σας εγγυώμεθα την ευγνωμοσύνην την οποίαν θα σας αποδείξωμεν εις ευτυχεστέρους καιρούς». Και υπέγραφε Πέτρος Μαυρομιχάλης, Ηγεμών και Αρχιστράτηγος και η Μεσσηνιακή Γερουσία.
Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
