Με αφορμή τον πρόσφατο σεισμό στην Ελασσόνα παρατίθενται ακόλουθα μερικές πληροφορίες σχετικά με τα αναφερόμενα στην Ελληνική Μυθολογία για τους σεισμούς, για την προέλευσή τους και για τις κατηγορίες τους.
Ένα φυσικό γεωλογικό φαινόμενο, το οποίο προκαλεί ανατάραξη της επιφάνειας της Γης, αλλά και άλλων ουρανίων σωμάτων που έχουν την ίδια σύσταση με τον πλανήτη μας, λέγεται σεισμός και προέρχεται από την ελληνική λέξη «σείω» που σημαίνει ταρακουνώ και ο αρχαίος ελληνικός θεός που έσειε τη Γη ήταν ο Ποσειδώνας, ο οποίος λεγόταν και «ενοσίχθων», δηλαδή ο σείων τη Χθόνα (= τη Γη).
Ένα πρόσωπο της ελληνικής Μυθολογίας ήταν ο Εγκέλαδος, ο οποίος είχε συσχέτισθεί με το φαινόμενο του σεισμού, ήταν αρχηγός των Γιγάντων, μητέρα του ήταν η Γη με τα έγκατά της τα λεγάμενα τάρταρα και σύντροφό του είχε την Εχιδνα, με σώμα ερπετού και πρόσωπο όμορφης γυναίκας, κόρη του Ουρανού και της Γης και τα παιδιά τους ήταν κάτι φοβερά τέρατα, όπως οι Γοργόνες, η Σφίγξ, η Λερναία Ύδρα, ο Γηρυόνης, ο Κέρβερος κ.α., που συμβόλιζαν τα ακραία γεωλογικά Φαινόμενα, τα οποία είχαν ταλαιπωρήσει τους Ελληνες πάρα πολύ από αρχαιοτάτων χρόνων!!
Τον Εγκέλαδο τον σκότωσε η Αθηνά κατά μία εκδοχή με τον άρμα της που το έσερναν 4 άλογα και κατά άλλη εκδοχή ρίχνοντας επάνω του την Σικελία ή την Αίτνα και όταν εκινείτο μέσα στον τάφο του προκαλούσε τους φονικούς σεισμούς, από τόυς οποίους πάντα υπέφερε η Ελλάδα. Η ετυμολογία της λέξης Εγκέλαδος είναι εν+κείται+λας όπου λάας-λας = λίθος και σημαίνει: βρίσκεται (ή είναι ξαπλωμένος) μέσα στη πέτρα!!
Οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι εφάρμοζαν ένα αντισεισμικό σύστημα οικοδόμησης με το δέσιμο της πέτρινης ή της πλίθινης τοιχοποιίας των οικοδομημάτων τους, με ένα πλέγμα από οριζόντιες και κάθετες λοξές ξυλοδεσιές, ώστε να παραμένουν οι τοίχοι στη θέση τους σε περίπτωση κάποιου δυνατού σεισμού!!
Η Γη αποτελείται από τρία διαφορετικά στρώματα που είναι: ο φλοιός, ο μανδύας και στο κέντρο της ο πυρήνας, ο οποίος διακρίνεται στον εξωτερικό και στον εσωτερικό και χωρίζεται από τον μανδύα με την ασυνέχεια του Gutenbergκαι με βάση σεισμικές μελέτες διακρίνεται σε εξωτερικό, με υγρή και ρευστή κατάσταση κυρίως από σίδηρο και σε εσωτερικό με στερεή κατάσταση από σίδερο, νικέλιο και μικρές ποσότητες μολύβδου και ουρανίου, και όλα μαζί τα γήινα στρώματα έχουν πάχος 6.370 χλμ. περίπου, σύμφωνα με επιστημονικούς υπολογισμούς!
Oφλοιός και το άνω τμήμα του μανδύα της Γης ονομάζεται λιθόσψαιρα και σχηματίζεται από πλάκες, τις λεγάμενες λιθοσψαιρικές ή τεκτονικές πλάκες.
Το πάχος της λιθόσφαιρας δεν είναι σταθερό, αλλά κυμαίνεται ανάλογα με το πάχος του Γήινου φλοιού. Στις ωκεάνιες περιοχές το πάχος της λιθόσφαιρας είναι περίπου 80χλμ. ενώ στις ηπειρωτικές κυμαίνεται μεταΕύ 100 και 150 χλμ.
Οι μεγαλύτερες λιθοσψαιρικές πλάκες είναι επτά: ή Αφρικάνική, ή Ευρασιατική, η Ινδό-Αυστραλιανή, ή Ανταρκτική, η πλάκα του Ειρηνικού, η Βόρειο-Αμερικανική και η Νοτιο-Αμερικανική, ενώ υπάρχουν και μικρότερες πλάκες που αποτελούν την ασθενόσασφαιρα και ολισθαίνουν (=γλυστράνε) πάνω στο παχύρρευστο υλικό του μανδύα, από το οποίο προέρχεται το μάγμα, που είναι λιωμένο πέτρωμα και ποικίλει ως προς την σύστασή του και εξέρχεται στην επιφάνεια της Γης με τις ηφαιστειακές εκρήξεις, δηλαδή είναι η λεγάμενη ηφαιστειακή λάβα!
Η γέννηση των σεισμών προέρχεται από την απόκλιση ή την σύγκλιση ή την παράλληλη και εφαπτομένη κίνηση, σε σχέση με τη διπλανή της λιθοσφαιρική πλάκα.
Όταν αποκλίνουν οι πλάκες σχηματίζονται οι υεσοωκεάνιεο ράχες, όπου βγαίνει στην επιφάνεια θερμό υλικό που ψύχεται, στερεοποιείται και οδηγεί έτσι στη δημιουργία νέας λιθόσφαιρας κατά μήκος των δύο πλευρών των ράχεων, όπως είναι ή ράγη του Ατλαντικού ωκεανού, δημιουργώντας μ’ αυτό τον τρόπο νέες στρώσεις φλοιού!!
Στις περιοχές της Γης που το ανάγλυφο της εξωτερικής της επιφάνειας έχει σταθεροποιηθεί και δεν μεταβάλλεται πλέον, εκεί δεν γίνονται σεισμοί όπως στη κεντρική Ευρώπη, στη Σιβηρία και σε μέρη της Αυστραλίας!
Η κίνηση των πλακών δημιουργεί συσσώρευση τεράστιων ποσών δυναμικήσ ενέονειαο. με αποτέλεσμα να σπάει το λιθοσφαιρικό υλικό, προκαλώντας κίνηση των τμημάτων της λιθόσφαιρας, η οποία προσπαθεί να καταλάβει νέες θέσεις και έτσι έγουμε ένα σεισμικό οήνιια και την χρονική εκείνη στιγμή γεννιέται ένας σεισμού!
Υπάρχουν 5 βασικές κατηγορίες σεισμών, οι οποίοι είναι οι Τεκτονικοί, οι Ηφαιστειακοί, οι Κατακρημνισιγενείς, οι τεχνητοί και οι Κρυογενείς!
Οι Τεκτονικοί σεισμοί αποτελούν την μεγαλύτερη κατηγορία των σεισμικών δονήσεων, έχουν μεγάλο μέγεθος και η εστία τους μπορεί να βρίσκεται σε βάθος 700 χλμ και καλύπτουν περίπου το 90% όλων των σεισμών!
Στη χώρα μας το 90% των σεισμών είναι τεκτονικοί.- Οι Ηφαιστειακοί καλύπτουν το 10% των σεισμών παγκοσμίως και είναι λιγότερο δυνατοί από τους τεκτονικούς, αλλά προκαλούν παραμορφώσεις των εδαφών και δημιουργούνται από την απελευθέρωση των αερίων του μάγματος (λάβας).
Οι Εγκατακρησιγενείς είναι οι σεισμοί που πραγματοποιούνται από την πτώση μεγάλων πετρωμάτων πάνω στη Γη λόγο της βαρύτητας και αυτά τα πετρώματα είναι συνήθως οροφές σπηλαίων, γι αυτό έχουν μικρή διάρκεια, όσος είναι ο χρόνος της πτώσεις των πετρωμάτων, είναι τοπικοί και καλύπτουν το 3% των σεισμών της Γης.
Οι Κρυογενείς σεισμοί δημιουργούνται από την απότομη πτώση της θερμοκρασίας, όταν το έδαφος συγκρατεί νερό σε υγρή μορφή και η θερμοκρασία πέσει κάτω από το μηδέν, οπότε γίνεται πάγος και συμπιέζει τα πετρώματα με αποτέλεσμα να δημιουργήσει διάρρηξη των πετρωμάτων. Οι σεισμοί αυτοί δεν είναι ισχυροί, γίνονται αισθητοί σε ακτίνα ελάχιστων χλμ. , συνοδεύονται από κρότο θραύσης και προ- καλούν ζημιές σε τσιμεντένιες υποστρώσεις και πλάκες, στο δίκτυο των σωληνώσεων ύδρευσης και γίνονται μόνο σε κρύες μέρες του χειμώνα.-
Οι Τεχνητοί σεισμοί προκαλούνται με εκρήξεις ή χτυπήματα του φλοιού της Γης και αυτό συμβαίνει κατά την τομογράφηση του υπεδάφους και όταν γίνεται σε μεγάλη κλίμακα είναι δυνατή η πρόκληση σεισμών.
Η πατρίδα μας με στατιστικά στοιχεία, κατέχει στη σεισμικότητα την πρώτη θέση στη Μεσόγειο και την έκτη σε παγκόσμιο επίπεδο μετά την Ιαπωνία, τις Νέες Εβρίδες, το Περού, τα Νησιά του Σολομώντα και την Χιλή.-
Στην Ελλάδα απελευθερώνεται το μισό της ενέργειας που βγαίνει από τους σεισμούς όλης της Ευρώπης.
Δεν υπάρχει μέρος της Ελλάδας που δεν έχει ταρακουνηθεί από σεισμούς, μεγάλους και καταστρεπτικούς μέχρι μικρούς και ασθενείς, γιατί βρίσκεται στη σύνθετη οριακή ζώνη στην ανατολική Μεσόγειο μεταξύ της Αφρικανικής πλάκας και της Ευρασιατικής πλάκας, με το βόρειο τμήμα της να βρίσκεται στην Ευρασιατική πλάκα και το νότιο στη Πλάκα του Αιγαίου, ή οποία μετακινείται νοτιοδυτικά σε σχέση με την Ευρασιατική πλάκα περίπου 30 mm\ ανά έτος, ενώ η Αφρικανική υποχωρεί προς τα βόρεια κάτω από την πλάκα του Αιγαίου με ρυθμό περίπου 40 mm\ ανά έτος, με το νότιο συγκλίνον όριο να σχηματίζει το ελληνικό τόξο!
Το ευτύχημα είναι ότι τα 3\4 των σεισμών μας είτε γίνονται στη θάλασσα, μακριά από κατοικημένες περιοχές, είτε έχουν αρκετά χλμ βάθος, ώστε να μην προκαλούν μεγάλες καταστροφές, αν και η χώρα μας από αρχαιοτάτων χρόνων έχει θυσιάσει εκατόμβες Ελλήνων στον Εγκέλαδο!
Οι μεγαλύτεροι σεισμοί που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα είναι συνδεδεμένοι με το ελληνικό τόξο και κανένας δεν ήταν μεγαλύτερος των 7,2 ρίχτερ.-
Τα ρίχτερ είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδός μέτρησης της έντασης του σεισμού και μετράει την ενέργεια που εκλύεται κατά τη διάρκεια του σεισμού και ο μεγαλύτερος σεισμός της Γης είχε γίνει στη Χιλή το 1960 με ένταση 9,5 Ρίχτερ.
– Ευχή όλων είναι να κοιμάται συνέχεια ο Εγκέλαδος!!!
Νίκος Γ. Δήμου
Φιλίστωρ-Οικονομολόγος
