Φέτος το καλοκαίρι συμπληρώνεται ένας Αιώνας από την ηρωική προέλαση του Ελληνικού Στρατού στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας – Η Μικρασιατική Εκστρατεία δεν ήταν μοιραίο να απολήξει σε καταστροφή
Η «Μεγάλη Στρατιωτική και ΝαυτικήΕγκυκλοπαίδεια», γνωστή, κλασσική, έκδοση του Μεσοπολέμου, αναφέρεται: «Ακ Μπουνάρ. Μικρόν χωρίον κείμενον παρά την βατήν εις τροχόν οδόν Δορυλαίου-Ντερμπέντ-Σεϊντή-Γαζή (ήτις διήκει δια των Νοτίως του Εσκή Σεχήρ υψωμάτων) και εις απόστασιν 13 περίπου χιλιομέτρων ΝΝΑ του Εσκή Σεχήρ παρ’ αύτη διέρχονται ο ποταμός Σουλτάν Ντερέ παραπόταμος του Πουρσάκ».
Το καλοκαίρι του 1921 συμπληρώνεται ένας αιώνας από τότε, ο Ελληνικός Στρατός προήλαυνε στο εσωτερικό, στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας. Στις 4 Ιουλίου καταλαμβάνει την Κιουτάχεια και στις 6 Ιουλίου εισέρχεται στο Δορύλαιο (Εσκή Σεχήρ).
Οι Τούρκοι θεωρούν ότι είχε εξαντλήσει τις δυνατότητές του, αποφασίζουν λοιπόν μια επιθετική επιστροφή, μια αντεπίθεση που θα τον αιφνιδιάσει.
Περιμένουν απ’ αυτήν ότι θα τους οδηγήσει σε μία εκ συναντήσεως μάχη που θα τους δώσει τη νίκη.
Το αποτέλεσμα θα είναι σκληρές συγκρούσεις, οι οποίες όμως δεν θα έχουν την έκβαση που περίμενε η τουρκική ηγεσία. Οι Έλληνες θα συνεχίσουν την προέλευσή τους. Για τελευταία φορά, είναι αλήθεια.
Στις Μεγάλες Μονάδες Ελληνικού Στρατού που αγωνίζονται τότε κατά των Τούρκων περιλαμβάνεται Ταξιαρχία. Ιππικού. Διοικητής ήταν ο συνταγματάρχης Ιππικού Νικολαΐδης Παναγιώτης, κατόπιν στρατηγός, αλλά και ακόμα υψηλότερα κυριολεκτικά: θα διατελέσει υπουργός Αεροπορίας.
Επιτελάρχης ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Ιππικού Παπάγος Αλέξανδρος, μέλλων στρατηγός, υπουργός, Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Αρχιστράτηγος, Στρατάρχης, Πρωθυπουργός.
Η Ταξιαρχία αριθμούσε, πριν αρχίσουν οι επιχειρήσεις Ιουνίου-Ιουλίου 1921, περίπου 2.100 άνδρες, περιλάμβανε δε το 1 ο Σύνταγμα Ιππικού, το 3ο, την Έφιππη Μοίρα Πολυβόλων, την Έφιππη Πυροβολαρχία και Απόσπασμα Καταστροφών.
Είναι μία δύναμη μικρή σε σχέση με το τουρκικό Ιππικό που ήταν υπερπενταπλάσιο. Οι απώλειες περιόρισαν τη δύναμή της σε άνδρες και άλογα, και οι δύο μοιράζονταν εξάντληση και υποσιτισμό.
Τα σύγχρονα πολεμικά όπλα κάνουν, στο πεδίο της μάχης, την παρουσία του Ιππικού εξαιρετικά δύσκολη. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ένα νέο δόγμα επικρατεί: «Το Ιππικόν ελίσσεται εφίππως και μάχεται πεζή». Η σπάθη όμως κρέμεται πάντα από τη σέλλα, έτοιμη για την επέλαση.
Στις 8 Ιουλίου 1921 οι Τούρκοι προχωρούν στην πραγματοποίηση των σχεδίων τους. Οι αναγνωρίσεις, οι περίπολοι, τα παρατηρητήρια της Ταξιαρχίας επισημαίνουν τις κινήσεις του εχθρού και αναφέρουν στα προϊστάμενα κλιμάκια. Ισχυρές δυνάμεις Τουρκικού Στρατού επιχειρούν να διαβούν τον Ποταμό Σουλτάν Ντερέ.
Η Ταξιαρχία κάνει επιτυχή χρήση των πυροβόλων της Εφίππου της Πυροβολαρχίας καθώς και των πολύ βόλων της κατά των αντιπάλων.
Τα πυρά προκαλούν σύγχυση στους επερχομένους Τούρκους. Διστάζουν και αμφιταλαντεύονται.
Η διοίκηση της Ταξιαρχίας εκμεταλλεύεται την κρίσιμη στιγμή που ξέρει πως θα είναι σύντομη.
Το 3ο Σύνταγμα Ιππικού διατάσσεται να ενεργήσει εφίππως και δια της σπάθης κατά του Τουρκικού Πεζικού.
Το Σύνταγμα παρατάσσει περί τους 200 ιππείς. Οι Τούρκοι πεζοί είναι χιλιάδες. Οι καβαλλάρηδες ξεκινούν «βάδην», περνούν στο «τροχάδην», κατόπιν στον «καλπασμό» και τέλος, λίγες δεκάδες μέτρα πριν από τον εχθρό, στον «επιμήκη καλπασμό».
Οι ιππείς κραυγάζουν «επελάσατε», «νύξατε», «σπαθείσατε». Και αυτό κάνουν. Οι σάλπιγγες επίσης σαλπίζουν την επέλαση, καθώς και τις διαταγές.
Η σύγχυση των Τούρκων μεταβάλλεται σε πανικό και φυγή, διάσπαση και διάλυση. Γενναίοι Τούρκοι αξιωματικοί θα πέσουν σπαθισμένοι πάνω στα πολυβόλα τους. Η ημέρα όμως ανήκει στους Έλληνες.
Η καταδίωξη των στρατευμάτων της Άγκυρας θα συνεχιστεί για περίπου 4 χιλιόμετρα. Το Ιππικό θα φθάσει σχεδόν μέχρι τις θέσεις των τουρκικών εφεδρειών και του πυροβολικού τους. Του ήταν όμως αδύνατον να συνεχίσει. Τα άλογα είχαν εξαντληθεί. Δεν άντεχαν πλέον.
Δεν μπορούσαν άλλο. Είχαν περάσει τα όριά τους. Αν ήσαν σε λίγο καλύτερη κατάσταση, θα ήταν πιθανόν να κυριεύσει τα τουρκικά πυροβόλα και να αποκόψει, αν ήταν κάπως πολυαριθμότερα, την υποχώρηση του Τουρκικού Στρατού.
Εν πάση περιπτώσει, εκατοντάδες Τούρκοι έπεσαν, εκατοντάδες αιχμαλωτίστηκαν από την Ταξιαρχία, χιλιάδες παραδόθηκαν στις γειτονικές ‘Ελληνικές Μεραρχίες. Από την Ταξιαρχία σκοτώθηκε ένας δεκανέας θύμα χιλίων πυρών του Πεζικού μας και που νόμισε πως οι ιππείς ήταν Τούρκοι προσπαθούντες να επαναφέρουν τους δικούς τους στη μάχη.
Η ανάμνηση της επελάσεως στο Άκ Μπουνάρ ας διατηρηθεί για να θυμίζει πως η Μικρασιατική Εκστρατεία δεν ήταν μοιραίο να απολήξει στην Μικρασιατική Καταστροφή.
Η Ιστορία δεν είναι προδιαγεγραμμένη. Συνήθως.
Χριστόφορος Χ. Ματιάτος
Νομικός
