Τούρκοι Στρατιώτες έριχναν δοχεία με πετρέλαιο και εμπρηστικές βόμβες, μόνον στις ελληνικές συνοικίες της Σμύρνης
Η κατάρρευση τον Αύγουστο του 1922 της άμυνας του Ελληνικού Στρατού και η τραγωδία των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης, πουεκδιώχθηκαν, οι περισσότεροι, υπό μαρτυρικές συνθήκες από τις αρχαίες αυτές εστίες του Ελληνισμού, απετέλεσαν θλιβερά γεγονότα καθοριστικής σημασίας. Πράγματι, ηΜικρασιατική Καταστροφή είναι η μεγαλύτερη εθνική συμφορά στην Ιστορία του Νεωτέρου Ελληνισμού.
Την μεγάλη αυτή συμφορά συνθέτουν: η κατά τον Αύγουστο του 1922 κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου καιη ήττα με βαρύτατες απώλειεςκαιη διάλυση σχεδόν της ένδοξης στρατιάς της Μικράς Ασίας, η πυρπόληση από τους Τούρκους της Σμύρνης, όπου είχαν συρρεύσει και πολλοίΈλληνεςαπό τις γειτονικές περιοχές, και οι σφαγές, λεηλασίες και άλλες φρικαλεότητες εις βάρος των Ελλήνων και Αρμενίων Χριστιανών, στη Σμύρνη καιστις πόλεις καιτα χωριά, πουανακαταλαμβάνονταν από τον τουρκικό στρατό, οι μαρτυρικές πορείες των αιχμαλώτων και των ομήρων προς τοεσωτερικό της Ανατολής, ηεξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων και Αρμενίων καιηεκδίωξη των υπολοίπων από τις πατρογονικές εστίες τους χωρίς τις περιουσίες τους από τομικρασιατικό έδαφος καιπροπάντων τοκυριολεκτικό ξερρίζωματουΕλληνισμού από την Μικρά Ασία καιτην Ανατολική Θράκη.
ΣτηΣμύρνη, ηκατάσταση χειροτέρευσε απότομα, όταν στις 15 Αυγούστου -δύο ημέρες μετά την τουρκική επίθεση- μία ανακοίνωση γνωστοποιούσε την εκκένωσηαπό τον Ελληνικό Στρατό τουΑφιόν Καραχισάρ.
Η25η Αυγούστου ήταν ητελευταία ημέρα της παρουσίας των Ελληνικών Αρχών στη Σμύρνη.
Τοτελευταίο πλοίο πουεγκατέλειψε τηΣμύρνη ήταν το«ΕΛΛΗ», ενώ τοπλήθος απελπισμένο στην προκυμαία έβλεπε ναέγκαταλείπεται κυριολεκτικά στην τύχη του καιναεπαφίεται στην καλή διάθεση των Μεγάλων Δυνάμεων. Τελευταίος αναχώρησε οΎπατος Αρμοστής Στεργιάδης.
Από τις 27 Αυγούστου, πουέφθασαν οιΤούρκοι στηΣμύρνη, άρχισαν ναγίνονται λεηλασίες καιφόνοι στην πόλη, την Διοίκηση της όποιας ανέλαβεαπό της επομένης, 28ης Αυγούστου, οΝουρεντίν. Τις επόμενες ημέρες καιμέχρι της 31ης Αυγούστου ητρομοκρατία έντάθηκε, οιπερισσότεροι των συλλαμβανομένων εφονεύοντο. Ηείσοδος των Τούρκων στηΣμύρνη πραγματοποιήθηκεστις 27 Αυγούστου/9 Σεπτεμβρίου 1922, μίαμόνοημέρα μετά την εκκένωση της πόλεως από τον Ελληνικό Στρατό. Στρατιωτικός Διοικητής των Κεμαλικών Δυνάμεων ήταν οπρώην Νομάρχης της Σμύρνης Νουρεντίν Πασάς.
Είναι γνωστές οισφαγές καιοιλεηλασίες πουακολούθησαν, όταν οιΤούρκοι κατέλαβαν την πόλη. Ητελική πράξη τουΜικρασιατικού Πολέμου διαδραματίσθηκε τοαπόγευμα της 31ης Αυγούστου/13ης Σεπτεμβρίου 1922, όταν εκδηλώθηκε πυρκαγιά στην Ελληνική καιΑρμένική συνοικία της Σμύρνης. Ενώ εμαίνετοηπυρκαγιά, χιλιάδες έντρομοι Σμυρναί οι κατέκλυσαν όλο τομήκος της προκυμαίας της Σμύρνης, σεμία προσπάθεια ναεπιβιβασθούν μεκάθε τρόπο σταατμόπλοια πουήταν αγκυροβολημένα στον λιμένα. Εις αυτούς είχαν προστεθεί καιάλλοι 250.000 περίπου πρόσφυγες από την μικρασιατική ενδοχώρα, πουείχαν βρεικαταφύγιο στηΣμύρνη.
Ηείσοδος τουτουρκικού στρατού στηΣμύρνη στις 27 Αυγούστου 1922 προκάλεσε πανικό στους πρόσφυγες καιστους κατοίκους της Σμύρνης καισυγκέντρωσή τους στην προκυμαία.
Από τις μειονότητες, μεγαλύτερη δοκιμασία υπέστη ηΑρμενική.Όπως αναφέρει οΧρ. Αγγελομάτης, οαρμενικός πληθυσμός της Σμύρνης ανήρχετο σε18.000 περίπου καιτοσύνολον της συνοικίας ισοπεδώθη καιοι άνδρες γενικώς εσφάγησαν. Ανάλογη περίπου κατάσταση επικράτησε καιστις ελληνικές συνοικίες της Σμύρνης. «Καιεκειεσωρρεύοντο ταπτώματα καιηοργανωμένη λεηλασία επεξετείνετο» γράφει οΑγγελομάτης καισυνεχίζει: «Από της νυκτός, όμως, της 31ης Αυγούστου, πουτοέργο της καταστροφής διαπυρός καισιδήρου της Αρμενικής συνοικίας είχε τερματισθεί, οι Τούρκοι εστράφησαν εξ ολοκλήρου προς ταΕλληνικός. Την νύκτα της 31ης Αυγούστου, Τούρκοι εισέδυσαν εις τον Πανιώνιον, ελήστευσαν και έσφαζαν καιακολούθως έσπευσαν ναεισβάλουν καιεις τοΝεκροταφείον, όπου έμεναν χιλιάδες Ελλήνων επί ολόκληρα 24ωρα κάτω από τον τρομοκρατικό έφιάλτη της σφαγής».
Ηπυρπόληση της Σμύρνης έγινε την Τετάρτην 31η Αυγούστου 1922. Όπως γράφει οΧρ. Αγγελομάτης: «Από τοπρωί της 31ης Αυγούστου είχε τεθεί εις πλήρη εφαρμογή τοσχέδιο τουΝουρεντίν. Οι φλόγες τουεμπρησμούανεπήδωνστην μίακαιτην άλλη Σμυρναϊκή συνοικία, ώστε νααποτελέσουν αληθινή αλυσίδα, από την οποίαν ελάχιστοι θαεξέφευγον κρίκοι. Τασημεία μόνο καιτακτήρια, πουήθελαν οιστρατιώτεςκαιταάλλα όργανα τουΝουρεντίν ναδιασώσουν, διασώζονταν. Εκεί τουρκικά αποσπάσματα προέβαιναν σεκατεδαφίσεις καισχημάτιζαν κενό. Κατά τον τρόπο αυτόν σώθηκετοκτίριο της Ιταλικής Σχολής. Οιπυκνοκατοικημένες λαϊκές συνοικίες τουΑγίου Δημητρίου καιτουΑγίου Κωνσταντίνου καιτουΑγίου Νικολάου, εγένοντο την ιδία στιγμή παρανάλωμα τουπυρός. Ηπυρκαγιάσεδέκα μόνο ώρες εξαπλώθηκε σεπλάτος δύο μιλίων».
Μετά την τρομερή σφαγή, τίποτε άλλο δεν υπελείπετο παρά ηπυρκαγιά γιαναδοκιμασθείτόσο σκληρά οχριστιανικός πληθυσμός της Σμύρνης. Πολλοί ξένοι καιΈλληνες αυτόπτες μάρτυρες περιγράφουν μεταμελανώτερα χρώματα τις φρικώδεις στιγμές των ημερών της πυρκαγιάς της Σμύρνης. Δεν υπάρχειαμφιβολία ότι οεμπρησμός της ήταν προμελετημένος καιοργανωμένος, καθ’ όσον Τούρκοι στρατιώτες μετέφεραν δοχεία μεβενζίνη καιπετρέλαιο ή έρριχναν εμπρηστικές βόμβες. Υπολογίζεται ότι κατά τον εμπρησμό της Σμύρνης της 31ης Αυγούστου 1922, καταστράφηκαν πάνω από 55.000 δημόσια καιιδιωτικά κτίρια.
Εξ άλλου, όπως γράφει οτότε Αμερικανός Πρόξενος της Σμύρνης, Τζώρτζ Χόρτον, «οσυστηματικός εμπρησμός της Σμύρνης έγινε από τους στρατιώτες τουΜουσταφά Κεμάλ, μετον σκοπό ναεξολοθρευτούν οιΧριστιανοί της Μικράς Ασίας καιναμην ξαναγυρί- σουν ποτέ πιαστην Πατρίδα τους. Βέβαιο είναι ακόμη ότι έκτος από τηφωτιά είχαν προσχεδιασθείκαι οισφαγές καιοιλεηλασίες. Χιλιάδες υποφέρουν καιαποθνήσκουν εις την Σμύρνην. Ηκατάσταση αυτών τωνανθρώπων υπερβαίνει πάσαν περιγραφήν. Δεν ενθυμούμαι έπεισόδιο στηνΙστορία παρομοίων ανθρώπινων συμφορών.Έχοντες πίσω τουςτακαιόμενα σπίτια τους, οι άνθρωποι αυτοί μένουν επί ώρεςκαιημέρεςστην προκυμαία της Σμύρνης, γυναίκες, άνδρες καιπαιδιά, κραυγάζοντες καιεκλιπαρούντες πλοία γιαναφύγουν…».
Μετά την πυρπόληση της Σμύρνης, οιάστεγοι κάτοικοι αυτής προσπαθούσαν απεγνωσμένα ναβρουν κάποιο πλωτό μέσο γιαναεπιβιβασθούν στασυμμαχικά πλοία πουναυλοχούσανστολιμάνι. Εμποδίζονταν, όμως, από άνδρες τουτουρκικού στρατού και από άτακτους τσέτες. Οπροσχεδιασμένος εμπρησμός της Σμύρνης, της από αμνημονεύτων χρόνων ελληνικοτάτης πρωτευούσης τηςΙωνίας, ως καιομαρτυρικός θάνατος τουΜητροπολίτου Σμύρνης Αγίου Χρυσοστόμου τουαπό Δράμας, προκάλεσαν την γενική συγκίνηση σύμπαντος τουΕλληνισμού καιθεωρούνται ως τοεπιστέγασμα των φρικαλεοτήτων των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων Χριστιανών. Ηκαταστροφή της Σμύρνης, της πρωτεύουσαςτουΜικρασιατικού Ελληνισμού, σήμανε τοτέλος της ελληνικής παράδοσης καιτης συνεχούς ελληνικής παρουσίας τριών χιλιετιών στην Μικρά Ασία. Τοτραγικό τέλος τουΜητροπολίτηΣμύρνης Αγίου Χρυσοστόμου είναι αρρήκτως συνδεδεμένο μετις τελευταίες στιγμές της ελληνικής Σμύρνης καιτουΜικρασιατικού Ελληνισμού. Υπάρχουν καταγεγραμμένες πολλές μαρτυρίες γιατον θάνατο τουΑγίου Χρυσοστόμου, πουσυγκλίνουν στοσυμπέρασμα ότι οτουρκικός όχλος κατακρεούργησε τον εθνοϊερομάρτυραΆγιο Χρυσόστομο.
Οεθνοϊερομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Άγιος Χρυσόστομος, μετην εθελοθυσία του υπέρ τουΛαού καιτου Έθνους, υπήρξε πράγματι ημορφή καιτοσύμβολο τουμαρτυρίου τουΜακεδονικού καιτουΜικρασιατικού Ελληνισμού. Ο Άγιος Χρυσόστομος υπήρξε τοόντι εκφραστής καιπιστός ερημνευτής της συζυγίας Ορθοδοξίας καιΕλληνισμού. Ως εκ τούτου, ορθώς καοδικαίως, ηΙερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος -καθ’ όσον τούτο αδυνατούσε νατοπράξει ηΣύνοδος τουΟικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, λόγω της ιδιόμορφης θέσεώς της εντός τουΤουρκικού Κράτους-παμψηφεί ανακήρυξε την Αγιότητα τουΜακαριστού Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσοστόμου καιημνήμη του εορτάζεται την Κυριακή πριντηνΎψωσητουΤιμίου Σταυρού (Εγκύκλιος 2556/5-7- 1993 της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος). Σύμφωνα, δε, μεΑπολυτίκιο πουσυνέθεσε οιδιαίτερος ΓραμματέαςτουΑγίου Χρυσοστόμου καιμετέπειτα Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής τουΠανεπιστημίου Αθηνών Λεωνίδας Φιλιππίδης, ο Άγιος Χρυσόστομος περιεβλήθη τοφωτοστέφανο τουεθνομάρτυρακαιιερομάρτυρος, αφού«γενναίως αθλήσας υπέμεινε υπέρ Πίστεως και Πατρίδος θάνατον».
Κωνσταντίνος Β. Χιώλος
Διδάκτωρ Νομικής Επίτιμος Δικηγόρος
