Ποιο «Πύθιον» επισκέφθηκε η Βασίλισσα Θεοδώρα, σύζυγος του Ιουστινιανού; – Βιβλιογραφική έρευνα του κ. Ι.Γ. Ζαμπούκη
Στην περιοχή της Γόρτυνας, πόλης της Κρήτης, υπήρχε οικισμός με το όνομα «Πύθιον», οι κατοικούντες σ’αυτόν ονομάζονταν Πυθιείς και εκεί υπήρχε φημισμένο από την αρχαιότητα Ιερόν προς τιμή του θεού Απόλλωνα.
Επίσης στην Θεσσαλία, στην περιοχή της Ελασσόνας, υπάρχει ένα δεύτερο «Πύθιον» και η λέξη αυτή προέρχεται πιθανότατα από τον θεό «Πύθιο Απόλλωνα». Πρόσφατες ανασκαφές σε απόσταση δυο χιλιομέτρων από το χωριό στη θέση “Τοπόλιανι” έφεραν στο φως ερείπια, προερχόμενα από αρχαίο ναό του Πυθίου Απόλλωνα που ανάγεται στην ρωμαϊκή εποχή του Οκταβιανού Καίσαρα Αυγούστου. Πιθανολογείται ότι εκεί τελούνταν οι αγώνες τα «Πύθια». Στο Πύθιο υπήρχε βωμός όπου ο Μέγας Αλέξανδρος θυσίασε εκατόμβη στο Δία πριν ξεκινήσει για την μεγάλη εκστρατεία του στην Ασία, παίρνοντας στρατό από τις πόλεις της περιοχής αυτής.
Στο σημερινό «Πύθιον» Έβρου είναι γεγονός ότι μέχρι τώρα δεν βρέθηκαν αρχαιολογικά πειστήρια που να παραπέμπουν σε ναό του θεού Απόλλωνα, ωστόσο δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς η ύπαρξη επί ρωμαιοκρατίας μιας θέσης, «Πύθια», δηλαδή ένας τόπος τέλεσης αγώνων προς τιμή του θεού Απόλλωνα.
Ακόμη στην περιοχή της ανατολικής Προποντίδας, συγκεκριμένα στην Βιθυνία, υπήρχε αρχαίος οικισμός «Πύθιον» που κτίστηκε κατά τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό από Μεγαρείς μαζί με Αθηναίους στην βόρεια ακτή του σημερινού κόλπου της Νικομήδειας που τότε ονομαζόταν Αστακηνός κόλπος. Στη θέση του οικισμού «Πύθια» υπήρχαν θερμές πηγές που ήταν προσφιλείς στους κατοίκους της Kωνσταντινούπολης για ιαματικά λουτρά. Η θέση αυτή ήταν και τόπος τέλεσης αγώνων προς τιμή του Απόλλωνα. Οι κάτοικοι ονομάζονταν Πυθιανοί και κατασκεύαζαν τα Πυθιανά ποτήρια.
Ένα τελευταίο «Πύθιον» αναφέρεται από τον Βυζαντινό χρονογράφο Ιωάννη Μαλάλα (Χρονογραφία, 440.14 – 441.12). Έζησε στην Αντιόχεια και περιέγραψε στο κείμενό του ότι η Βασίλισσα Θεοδώρα, σύζυγος του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού, καταδίωξε όλους τους προαγωγούς, πορνοβοσκούς και τα θύματα φέρνοντάς τους μπροστά στην δικαιοσύνη απαιτώντας να μάθει το αντίτιμο για εκείνες τις κοπέλες.
Συνέβαινε πολύ συχνά τότε φτωχές οικογένειες να δίνουν τις κόρες τους στην πορνεία για να πάρουν λίγα κομμάτια χρυσού. Μόλις είχαν συλληφθεί οι υπαίτιοι τους ζητήθηκε το χρηματικό ποσό και η Θεοδώρα με εντολή της το έδωσε σε διπλάσια τιμή στις κοπέλες και τις άφησε ελεύθερες επιστρέφοντας στα σπίτια τους με καθαρά ρούχα. Αγωνίστηκε σκληρά για τα δικαιώματά τους στην κοινωνία.
Υπερασπίστηκε τη νομοθεσία των βιασμών και στήριξε τις γυναίκες που είχαν ζήσει βίαιη μεταχείριση μετά από πούλημά τους στη σεξουαλική δουλεία. Μετά την σύλληψη όλων των προαγωγών επέκτεινε τα δικαιώματα των γυναικών περισσότερο με υποθέσεις διαζυγίου και ιδιοκτησίας. Επίσης, απαγόρευσε την καταναγκαστική πορνεία και έδωσε δικαιώματα κηδεμονίας σε γυναίκες με τέκνα.
Έχει χαρακτηριστεί ως η πρώτη φεμινίστρια μιας και ήταν η μοναδική που έφερε αλλαγές στα δικαιώματα των γυναικών. Στο παρακάτω λοιπόν κείμενο αναφέρεται μια τέτοια δράση των προαγωγών φτωχών κοριτσιών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και αμέσως μετά η επίσκεψη της βασίλισσας και της πολυπληθούς βασιλικής συνοδείας της σε περιοχή καλούμενη «Πύθιον» :
«Ἐν αὐτῷ δὲ τῷ καιρῷ ἡ εὐσεβὴς Θεοδώρα μετὰ καὶ τῶν ἄλλων αὐτῆς ἀγαθῶν ἐποίησε καὶ τοῦτο. οἱ γὰρ ὀνομαζόμενοι πορνοβοσκοὶ περιῆγον ἐν ἑκάστῳ τόπῳ περιβλεπόμενοι πένητας ἔχοντας θυγατέρας͵ καὶ διδόντες αὐτοῖς͵ φησίν͵ ὅρκους καὶ ὀλίγα νομίσματα ἐλάμβανον αὐτάς͵ ὡς ἐπὶ συγκροτήσει͵ καὶ προΐστων αὐτὰς δημοσίᾳ͵ κατακοσμοῦντες ἐκ τῆς αὐτῶν ἀτυχίας͵ κομιζόμενοι παρ΄ αὐτῶν τὸ τοῦ σώματος αὐτῶν δυστυχὲς κέρδος͵ καὶ ἠνάγκαζον αὐτὰς τοῦ προΐστασθαι. καὶ τοὺς τοιούτους πορνοβοσκοὺς ἐκέλευσε συσχεθῆναι μετὰ πάσης ἀνάγκης· καὶ ἀχθέντων αὐτῶν μετὰ τῶν κορασίων͵ ἐκέλευσεν εἰπεῖν ἕκαστον αὐτῶν μεθ΄ ὅρκου δόσεως τί παρέσχον τοῖς αὐτῶν γονεῦσι· καὶ εἶπον δεδωκέναι ἀνὰ πέντε νομίσματα. καὶ πάντων ἐπιδεδωκότων γνῶσιν μεθ΄ ὅρκου͵ δεδωκυῖα τὰ χρήματα ἡ αὐτὴ εὐσεβὴς βασίλισσα ἠλευθέρωσεν αὐτὰς τοῦ ζυγοῦ τῆς δυστυχοῦς δουλείας͵ κελεύσασα τοῦ λοιποῦ μὴ εἶναι πορνοβοσκούς͵ ἀλλὰ χαρισαμένη ταῖς αὐταῖς κόραις τὴν τοῦ σώματος ἔνδυσιν καὶ ἀπὸ νομίσματος ἑνὸς ἀπέλυσεν αὐτάς. Ἐν δὲ τῇ συμπληρώσει τῆς αὐτῆς ἰνδικτιῶνος ἐξώρμησεν ἡ αὐτὴ Αὔγουστα Θεοδώρα εἰς τὸ λεγόμενον Πύθιον μετὰ πατρικίων καὶ κουβικουλαρίων͵ οὖσα σὺν χιλιάσι τέτρασι. καὶ πολλὰ χαρισαμένη ταῖς κατὰ τόπον ἐκκλησίαις ὑπέστρεψεν ἐν Κωνσταντινουπόλει».
Πάντως το ενδιαφέρον αυτό κείμενο χρήζει περαιτέρω μελέτης για τον ακριβή προσδιορισμό της τοποθεσίας του αναφερόμενου «Πυθίου».
Και βέβαια το καταληκτικό, κρίσιμο και αναπάντητο ακόμη ερώτημα για τον γράφοντα είναι : γιατί το χωριό μας ονομάστηκε «Πύθιον»; Μήπως επειδή, ευρισκόμενο μεταξύ Πλωτινούπολης στο Διδυμότειχο και Αδριανούπολης, επηρεάστηκε από τη διαδεδομένη στις πόλεις αυτές λατρεία του θεού Απόλλωνα; Η άποψη αυτή είναι πιθανή, επειδή η λατρεία του Απόλλωνα ήταν πολύ διαδεδομένη τόσο στην γειτονική Πλωτινούπολη όπου υπαγόταν διοικητικά ο οικισμός του Πυθίου όσο και στην όμορη Αδριανούπολη που ιδρύθηκε λίγο αργότερα από την Πλωτινούπολη. Πράγματι στην Πλωτινούπολη μαρτυρημένες είναι οι λατρείες του Aπόλλωνα από τα νομίσματα ρωμαίων Αυτοκρατόρων, όπως AntoninusPius, MarcusAurelius, FaustinaII, Caracalla, κ.α.. Και στην Αδριανούπολη η λατρεία Απόλλωνα επιβεβαιώνεται από τα νομίσματα Αυτοκρατόρων, όπως Αδριανού, Αντωνίνου, Κομμόδου, Σεπτιμίου Σεβήρου, Μ.Αυρηλίου, Φαυστίνης Νεοτέρας, Καρακάλλα, Γέτα και άλλων.
Ιωάννης Γ. Ζαμπούκης
