Σημαντική ήταν η δράση των Θρακών στους Αγώνες του Έθνους σε ξηρά και θάλασσα – Αμέτρητα τα ονόματα που διακρίθηκαν στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας
Η Θράκη ολόκληρη (ανατολική, βόρεια και δυτική) ήταν αφενός πλησιέστερα, από την υπόλοιπη Ελλάδα, προς τις χώρες όπου διενεργούνταν οι προεπαναστατικές διεργασίες και τα επαναστατικά κινήματα και αφετέρου επίσης πλησιέστερα στην Κωνσταντινούπολη και την παρουσία του Οθωμανικού κράτους και στρατού. Οπότε ευκολότερα θα μπορούσε να καταπνιγεί κάθε εξέγερση στην περιοχή της Θράκης.
Αλλά και η ομαλή εδαφική διαμόρφωση της περιοχής της Θράκης δεν επέτρεπε την ανάπτυξη κλεφτοπολέμου, σε σύγκριση με τις ορεινές περιοχές της Ρούμελης, του Μοριά ή Μωριά, της Στερεάς, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.
Παρά τις δύσκολες συνθήκες που αναφέρθηκαν παραπάνω, οι Θράκες συμμετείχαν ενεργά στην Επανάσταση του 1821 με πολλές μορφές. Η Επανάσταση στη Θράκη γίνονταν κυρίως με τη μορφή τοπικών εξεγέρσεων. Πέραν τούτου υπήρξε ενεργός συμμετοχή των Θρακών ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας, ενώ άλλοι, κυρίως νέοι, συμμετείχαν στον Ιερό Λόχο και έδωσαν πολλές ηρωϊκές και αιματηρές μάχες.
Σημαντική ήταν όμως και η συμμετοχή των Θρακών αγωνιστών στις στρατιωτικές επιχειρήσεις τόσο της ξηράς όσο και της θάλασσας, ενώ πολλοί από τους αγωνιστές της Θράκης συνέχισαν τον αγώνα τους σε νοτιότερες επαναστατικές εστίες.
Ο ρόλος των Θρακών στη Φιλική Εταιρεία ήταν σημαντικός. Ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων στο έργο του για την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας αναφέρει 700 ονόματα Φιλικών, από τα οποία 31 είναι Θράκες. Αλλά χωρίς αμφιβολία οι Φιλικοί Θρακιώτες ήταν πολύ περισσότεροι, καθώς πολλοί από αυτούς ζούσαν στη Μολδοβλαχία και ανέλαβαν δράση στη Ρωσία και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ήταν μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία.
Ο ίδιος ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων σχολιάζει χαρακτηριστικά για τη συμβολή των Θρακών Φιλικών στην Επανάσταση: «Αν οι ΄Ελληνες έμποροι της Δύσεως και του Βορρά εκυοφόρησαν την Επανάστασιν του 1821 και οι ΄Ελληνες της Οδησσού την εγέννησαν, ΄Ελληνες της Θράκης την εθήλασαν».
Ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα των Θρακών είναι η συγκρότηση Κοινοτήτων και η σφυρηλάτηση αλληλέγγυου κοινοτικού πνεύματος. Μέσω της ευρείας εφαρμογής του συστήματος των Κοινοτήτων οι Θράκες προώθησαν τη μόρφωση και την Παιδεία του Θρακικού Ελληνισμού.
Μεγάλη ήταν η προσφορά των Θρακών στην οικονομική και πνευματική ζωή των υπόδουλων Ελλήνων, αφού δραστηριοποιήθηκαν στο εμπόριο και με την οικονομική τους ακμή βοήθησαν στην αφύπνιση του ντόπιου Ελληνισμού και τη μελλοντική του εξέγερση.
Καίριος παράγοντας στον τομέα της αφύπνισης ήταν ότι οι Κοινότητες με την οικονομική δυνατότητα που διέθεταν από τον 15οαιώνα λειτουργούσαν σχολεία ελληνόφωνα και ίδρυσαν πολλές βιβλιοθήκες στην Αδριανούπολη, στη Φιλιππούπολη, στην Αίνο, στην Καλλίπολη, στο Διδυμότειχο, στα Γανοχώρια, στη Σηλυβρία, στη Σωζόπολη και σε άλλες θρακικές πόλεις. Σχολεία και βιβλιοθήκες που αργότερα υπήρξαν σημαντικοί πυρήνες τοπικών επαναστατικών κινημάτων.
Πρωτεργάτης της αφύπνισης του Ελληνισμού υπήρξε ο εξ Αδριανουπόλεως Αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Πολυειδής. Το πνευματικό έργο του «Οι χρησμοί του Αγαθάγγελου» είχε τεράστια απήχηση και ενίσχυσε σημαντικά τον φιλελληνισμό στις Ευρωπαϊκές πόλεις. Αυτοί οι χρησμοί, τους οποίους εξέδωσε ο Ρήγας Φεραίος προώθησαν το επαναστατικό πνεύμα των υπόδουλων Ελλήνων.
Στις παραμονές της Επανάστασης οι Θρακικές κοινότητες δραστηριοποιούνται δυναμικά με τη μύηση των Θρακών στη Φιλική Εταιρεία. Το 1815 εγγράφεται ως τέταρτο μέλος της Φιλικής Εταιρείας μαζί με τον Ξάνθο, τον Τσακάλωφ και τον Σκουφά ο έμπορος Αντώνης Κομιζόπουλος από τη Φιλιππούπολη. Ο Κομιζόπουλος που αναφέρεται από τον Ξάνθο στα απομνημονεύματά του ως «χρηστοήθης και έντιμος», σε ολόκληρη τη διάρκεια της Επανάστασης συνέχισε να συμβάλει ηθικά και υλικά για την ευόδωση του αγώνα από τη Μόσχα που ήταν η έδρα των επιχειρήσεών του. Το σπίτι του Αντώνη Κομιζόπουλου σώζεται σήμερα στη Φιλιππούπολη και λειτουργεί ως εθνολογικό μουσείο.
Καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος του μεγαλέμπορου Γρηγορίου Μαρασλή από τη Φιλιππούπολη, ο οποίος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία μετά την καταστροφή του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία, διαβλέποντας την ανάγκη περίθαλψης των προσφύγων. Μετά την εκλογή του στη νέα εφορία της Φιλικής Εταιρείας αποφάσισαν μαζί με τον Σταμάτη Κουμπάρη να μετονομάσουν τη Φιλική Εταιρεία σε «Φιλανθρωπική Εταιρεία». Το σπίτι του στην Οδησσό στην «Κόκκινη Πάροδο», γνωστό σήμερα ως το «Κόκκινο σπίτι», αποτέλεσε έδρα συναντήσεων και συνεδριάσεων των Φιλικών. Σήμερα στεγάζει το ΄Ιδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού (παράρτημα Οδησσού).
Ανάμεσα στα μέλη της Φιλικής Εταιρείας συγκαταλέγονται πλήθος Θρακών, οι οποίοι προέρχονταν από τη Μεσημβρία, την Αγχίαλο, τη Σωζόπολη, τη Βάρνα, τη Φιλιππούπολη και την Στενήμαχο. Ως Φιλικοί αναφέρονται πάρα πολλά πρόσωπα που κατάγονται από όλες τις περιοχές της ενιαίας Θράκης.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στους νέους που κατάγονταν από τη Θράκη και είτε σπούδαζαν στα πανεπιστήμια και στις Αυθεντικές Ακαδημίες του Βουκουρεστίου και του Ιάσιου είτε εργάζονταν σε εμπορικούς οίκους Ελλήνων της νότιας Ρωσίας και των Ρουμανικών χωρών. Αυτοί ήταν από τους πρώτους που πλαισίωσαν τον Ιερό Λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη και πήραν μέρος στη μάχη στο Δραγατσάνη, όπου οι περισσότεροι έχασαν τη ζωή τους ηρωϊκά μαχόμενοι.
Πολλοί Θράκες είχαν συμμετοχή στην Επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Η συμμετοχή των Θρακών μαχητών υπήρξε πολύτιμη στους αγώνες για την απελευθέρωση του γένους, τόσο στη στεριά, όσο και στη θάλασσα, ενώ οι Θράκες δεν έπαψαν ποτέ να ξεσηκώνονται και κατά τη μετεπαναστατική περίοδο (Μακεδονικός Αγώνας 1904 – 1908).
Αμέτρητα είναι τα ονόματα των Θρακών που διακρίθηκαν στον αγώνα της ανεξαρτησίας και καταγράφηκαν από την ιστορία που δεν χωράνε σ΄ένα κείμενο. Ποιόν να πρωτοαναφέρεις;
Οι Θρακικοί ναυτικοί συνεταιρισμοί συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα για την ελευθερία όχι μόνο στο Θρακικό Πέλαγος, αλλά σε ολόκληρο το Αιγαίο, στον Εύξεινο Πόντο και στη Μεσόγειο.
Σημαντική βοήθεια στις επιχειρήσεις στη θάλασσα προσέφερε η Αίνος, μεγάλη ναυτική δύναμη της εποχής, που διέθετε περίπου 300 καράβια, όταν εκδηλώθηκε η εξέγερση της πόλης. Οι Αινίτες ναυτικοί συνέβαλαν σημαντικά στον αγώνα, λαμβάνοντας μέρος σε ναυμαχίες, ενέδρες, εκστρατείες.
Σημαντικό ρόλο στους ναυτικούς αγώνες διαδραμάτησαν οι Χατζή Φραντζής Κούταβος, ο γιός του Μαργαρίτης Κούταβος και ο ανηψιός του Κωνσταντίνος Κούταβος.
Σπουδαιότερη συμβολή στις ναυτικές επιχειρήσεις ήταν αυτή του καταγόμενου από την Αίνο της Θράκης Χατζή Αντώνη Βισβίζη, ο οποίος με τη γυναίκα του αγωνίστρια Δόμνα Βισβίζη και τα παιδιά τους, με πλήρωμα 140 ναύτες και το μπρίκι τους την «Καλομοίρα» συμμετείχε στις ναυμαχίες του ΄Αθω, της Λέσβου, της Σάμου, βοήθησε στις πολεμικές επιχειρήσεις του Υψηλάντη, του Ανδρούτσου και του Νικηταρά και συνέβαλε στη διάσωσή τους από τις επερχόμενες στρατιές του Δράμαλη.
Είναι καταγεγραμμένο στην ελληνική ιστορία ότι μετά τον ηρωϊκό θάνατο του Αντώνη Βισβίζη, το έργο του συνέχισε επάξια η γυναίκα του, η Δόμνα Βισβίζη και διακρίθηκε στα πεδία των μαχών. Είναι επίσης ιστορικά γνωστό το άδοξο τέλος της.
Γνωστά είναι επίσης τα επαναστατικά κινήματα από το Σώμα Ορτακινών και Μανδριτσιωτών της Σωζόπολης, της Αδριανούπολης, της Αίνου και πολλών άλλων πόλεων.
Επαναστατικές ενέργειες εκδηλώθηκαν την εποχή εκείνη και στη Σαμοθράκη που καταπνίγηκαν βάρβαρα στο αίμα και στον εξανδραποδισμό από τους Τούρκους Οθωμανούς. Το νησί ξεσηκώθηκε από τα τοπικά μέλη της Φιλικής Εταιρείας και αρνήθηκε να πληρώνει χαράτσι. Αλλά την 1ηΣεπτεμβρίου 1821 οι Οθωμανοί κατέστρεψαν τη Σαμοθράκη, έσφαξαν τον άρρενα πληθυσμό (όσους συνέλαβαν) και πούλησαν τα γυναικόπαιδα στα παζάρια της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης αναγνωρίστηκε μόλις το 1980 από την Ακαδημία Αθηνών.
Τα δημοτικά τραγούδια της Θράκης αναφέρονται στα αμέτρητα ηρωϊκά κατορθώματα των Θρακών αγωνιστών. Εμείς τρέφουμε απεριόριστο θαυμασμό και σεβασμό και νιώθουμε περηφάνια γι αυτούς που τίμησαν το όνομα της Θράκης και όλης της Ελλάδας με την ενεργή συμμετοχή τους στην Επανάσταση του 1821. Εάν κάποιοι Θράκες αγωνιστές του ΄21 είναι απόντες από το επίσημο βιβλίο της ιστορίας, εμείς απαιτούμε να εγγραφούν, γιατί με τους αγώνες και το αίμα τους έγραψαν μόνοι τους το όνομά τους στην ελληνική ιστορία. Και ό,τι είναι γραμμένο με αίμα δεν σβήνει…
Πηγή: Ελληνική Επανάσταση στη Θράκη – Βικιπαίδεια
Παναγιώτης Κουσίδης
