Η Κομοτηνή (Γκιουμουλτζίνα) γιόρταζε σαν σήμερα το 1920 την ενσωμάτωσή της στον Εθνικό κορμό
Σε λίγες μέρες η Θράκη, η Κομοτηνή, συμπληρώνει 102 χρόνια από την απελευθέρωση της από την πολυαιώνια και μαρτυρική κατοχή της από τον Οθωμανικό ζυγό.
Η περιοχή στο διάβα τον αιώνων υπέστη ένα ανελέητο φυλετικό και θρησκευτικό διωγμό, όμως κράτησε υψηλά το εθνικό και το θρησκευτικό της φρόνημα.
Οι διωγμοί του ελληνικού στοιχείου δεν προήλθε μόνο από τους Οθωμανούς, αλλά και από τους ομόδοξους γείτονες Βουλγάρους, που στο ενύπνιο της φυλετικής και εθνικής εξόδου στα ” άσπρα χώματα”, επεδίωξε τον φυλετικό αφανισμό των Ελλήνων κατοίκων της περιοχής της Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας.
Γνωστές είναι οι κατακτητικές επιβουλές, που έδωσαν δάκρυα, σωματικό και ψυχικό πόνο, αίμα και γενική καταστροφή σε ανθρώπους, που φύλασσαν την ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ τους.
Τελικά μετά από εθνικές προσπάθειες, οι κάτοικοι της περιοχής, εντάχθηκαν στον ελεύθερο εθνικό κορμό και αποτελούν από τότε το εθνικό διάδημα και την φυλετική προφυλακή.
Στις 22 Ιουνίου 1920, αποχωρεί από την Κομοτηνή, ο Γάλλος διοικητής της διασυμμαχικής κατοχής στρατηγός ΣΑΡΠΥ, με τους τελευταίους Γάλλους στρατιώτες και του διοικητικούς υπαλλήλους. Την διοίκηση την παρέδωσε στα στιβαρά χέρια του Χαρίσιου ΒΑΜΒΑΚΑ, που δρούσε στην περιοχή ως εκπρόσωπος των Ελλήνων, πριν ακόμη πάρει η παρουσία τους διεθνή νομιμοποίηση.
Λίγες μέρες πριν, ο ελληνικός στρατός, βρισκόταν λίγα χιλιόμετρα δυτικά, μακριά από την Κομοτηνή.
Ξημερώματα της 14ης Μαϊου 1920, οι στρατοπεδευμένες ελληνικές δυνάμεις, παίρνουν την διαταγή και υπό την ηγεσία του στρατηγού Παμίκου ΖΥΜΒΡΑΚΑΚΗ μπαίνουν στην πόλη και δίνουν την πολυπόθητη ελευθερία στους υπόδουλους της περιοχής, μέσα σε ένα γενικό σωματικό, ψυχικό και κοινωνικό παροξυσμό.
Η ειρηνική προέλαση και είσοδος των στρατευμένων παιδιών της ελεύθερης Ελλάδας, των μαχητών της εθνικής προσπάθειας και ολοκλήρωσης, γίνεται δεκτή, μέσα σε δάκρυα χαράς, ελπίδας και ελληνικής προοπτικής.
Οι ελευθερωτές, Παμίκος ΖΥΜΒΡΑΚΑΚΗΣ, με το επιτελείο του τους, συνταγματάρχη ΨΑΡΡΑ, ταγματάρχη ΜΠΙΤΣΑΚΗ, λοχαγό ΔΑΒΑΚΗ ( τον μετέπειτα ήρωα μαχητή της Πίνδου ), μπαίνουν καμαρωτοί στην Κομοτηνή, όπου ,από εκείνη την στιγμή, οι κάτοικοι της αναπνέουν το ζωογόνο εθνικό οξυγόνο.
Στην δοξολογία που έγινε μετά την παράδοση, αναπέμπεται το ” εν τη Αγία Θεογενήτορ εικόνι Σον Κομοτηναίων η πόλις, επαγγέλλεται καυχωμένη, Ροδόπης δε λαός ταύτη προστρέχει πανευλαβώς, ην προσφυώς Φανερωμένην καλούμεν, προστασία των ψυχών “.
Αμέσως μετά ότι ελληνικό, ότι εθνικό ήταν κρυμμένο στα τρίσβαθα της ψυχής, άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά και να υλοποιούνται επιθυμίες αιώνων για την προοπτική της περιοχής και της πόλης.
Οι κάτοικοι τότε, αδελφωμένοι, πέραν από θρησκευτικές και φυλετικές καταβολές, επιδόθηκαν σε έργα συμφιλίωσης και ειρηνικής συνύπαρξης.
Ας γυρίσουμε στο τότε…….την Κυριακή 21 Ιουνίου 1920, που ακόμη ηχούσαν οι σάλπιγγες και οι ομοβροντίες των κανονιών του πολέμου στην Μικρά Ασία, όμως στην Κομοτηνή, ηχούσαν οι σάλπιγγες της….προοπτικής.
Η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης ” ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ “, μας δίνει ανάγλυφα τις βιωμένες στιγμές στην νέα θέση της πόλης
****
Α.-
Την Κυριακή 21 Ιουνίου 1920, στη μεγάλη αίθουσα του μεγάρου του ορφανοτροφείου, έγινε η μεγάλη και επιβλητική σχολική γιορτή, σε πλήρη τάξη.
Ο διευθυντής της Σχολής ΖΕΒΕΛΑΚΗΣ, νέος και πολύ μορφωμένος και με μέλλον, βοηθούμενος από την δασκάλα ΣΤΕΡΓΙΑΔΗ Ραλλού και το υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό, κατόρθωσε να παρουσιάσει με επιμονή και δραστηριότητα, ένα θαυμάσιο σύνολο.
Η αίθουσα στολίστηκε πολύ ωραία, με ελληνικές σημαίες, προσωπογραφίες του ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ,ωραία χειροτεχνήματα και εργόχειρα των μαθητριών.
Παρέστησαν ο Π. ΣΔΡΟΛΛΑΣ, που αντιπροσώπευε τον κυβερνητικό αντιπρόσωπο , που ασθενούσε, ο Διοικητής, ο Δήμαρχος, ο υποφρούραρχος, ο αρχιμανδρίτης, ο Μουφτής, ο ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ, διευθυντής του Τμήματος Περίθαλψης, ο ΛΑΓΟΥΜΙΤΖΑΚΗΣ, επιθεωρητής των Σχολείων Δυτικής Θράκης, πολλοί ανώτεροι αξιωματικού, λοιποί επίσημοι και πλήθος κυριών και δεσποινίδων, ως και πλήθος κόσμου.
΄Εψαλαν διάφορα άσματα και παρουστιάστηκαν πολλοί μονόλογοι και πατριωτικά ποιήματα. Αρεσε πολύ ο ” ύμνος προς τον Βενιζέλο “, που τον απήγγειλε με θάρρος και χάρη η δεσποινίδα ΓΑΡΥΦΑΛΛΟΥ Σοφία.
Τραγούδησαν με γλυκύτατη φωνή οι δεσποινίδες, ΚΕΜΠΑΠΤΣΗ και ΜΑΛΤΣΙΔΟΥ και οι δεσποινίδες ΖΑΧΑΡΑ, ΣΤΕΡΓΙΑΔΟΥ και ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ, ντυμένες με την γραφική στολή Σουλιωτισσών, απήγγειλαν διάλογο, που συγκίνησε όλους και απέσπασαν ζωηρά χειροκροτήματα..
Η συμπαθής ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ Λίζα, της οποίας βουλγαρική οβίδα αεροπλάνου, έκοψε ολόκληρο το αριστερό της χέρι και σκότωσε τον γέρο πατέρα της, επευφημήθηκε με ενθουσιασμό απ’ όλους τους παρισταμένους.
Οι δεσποινίδες ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ Αννα , ΙΩΑΝΝΟΥ Βικτωρία και ΚΕΜΠΑΠΤΣΗ Μάρσα, είχαν τρομερή επιτυχία στην αναπαράσταση του χορού του Ζαλόγγου.
Η γιορτή τελείωσε με μικρό λόγο, του πανοσιολογιότατου αρχιμανδρίτη τοποτηρητή της Μητρόπολης Μαρωνείας, που εξύμνησε την ανδρεία του ελληνικού στρατού και την διπλωματική ικανότητα του Κυβερνήτη, χάρις των οποίων , μπόρεσε να πανηγυρίζει, σε ελεύθερο πλέον αέρα, την γιρτή των γραμμάτων. Ευχαρίστησε θερμά τον Υπουργό Παιδείας, για τα πλουσιοπάροχα μέσα, που διέθεσε στην μαθητιώσα νεολαία της Δυτικής Θράκης, για τέλεια εκπαίδευση. Επαίνεσε και ευχαρίστησε τον ΛΑΓΟΥΜΙΤΖΑΚΗ, επιθεωρητή των Σχολών και το διδακτικό προσωπικό της Γκιουμουλτζίνας (ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ ) και λοιπής Θράκης, που με τις θυσίες, μόχθους και αυταπάρνησης, κατόρθωσαν να εκπληρώσουν πλήρως και ευσυνείδητα, το υψηλό έργο της διαπαιδαγώγησης της νεολαίας.
Εξ ονόματος των δασκάλων ο ΛΑΓΟΥΜΙΤΖΑΚΗΣ τον ευχαρίστησε και τόνισε ότι, οι δάσκαλοι της Δυτικής Θράκης, είναι υπερήφανοι για το έργο που επιτελέστηκε.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες Γκιουμουλτζίνας, προσέφεραν στον διευθυντή τους ΖΕΒΕΛΑΚΗ, μεγάλη και ωραία ανθοδέσμη, ως δείγμα αγάπης, ευγνωμοσύνης και σεβασμού.
*****
ΜΠΡΙΚΑΣ ΔΗΜΉΤΡΙΟΣ.
Β._
Την Κυριακή 21 Ιουνίου 1920, ο Σύλλογος των Νέων της Αρμενικής Κοινότητας Γκιουμουλτζίνας, με τον δραστήριο πρόεδρο , ΜΟΡΚΑΤΙΤΣ Ζορασιάν, έδωσε ωραία θεατρική παράσταση, προς όφελος των ορφανών θυμάτων του πολέμου.
Η αίθουσα του θεάτρου ” ΠΑΝΘΕΟΝ “, ήταν γεμάτη από εκλεκτό κόσμο.
Η Αρμένικη κοινότητα, με τον πρόεδρο της ΑΓΚΟΠΙΑΝ Κιρκόρ, η αριστοκρατία της Ελληνικής και Μουσουλμανικής κοινότητας, οι πολιτικές, δημοτικές και στρατιωτικές αρχές, προσήλθαν όλοι και προσέφεραν πλούσιο τον οβολό τους, υπέρ των ορφανών, που οι γονείς τους κατακρεουργήθηκαν, από τους τυράννους, πολεμώντας υπέρ της απελευθέρωσης της φυλής τους.
Η παράσταση άρχισε με τον Ελληνικό Εθνικό Υμνο και μετά με τον Αρμενικό, που έψαλλαν Αρμένιοι μαθητές και μαθήτριες.
Διακρίθηκαν οι πρωταγωνίστριες στην σκηνή, η δασκάλα Ερμενί ΧΑΤΖΑΡΙΑΝ, ο ΣΤΕΠΑΝΙΑΝ Σερκίζ.
Το έργο η ” τελευταία νύχτα του Αραράτ “, που άρεσε πολύ και καταχειροκροτήθηκε.
Στην Γκιουμουλτζίνα, κατοικούν περίπου 600 Αρμένιοι, που είναι ως επί το πλείστον, έμποροι, επαγγελματίες και τεχνίτες.
ΠΟΡΑΣΙΑΝ Μαργατίτς, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Γκιουμουλτζίνας, εκφράστηκε κολακευτικά και με ενθουσιασμό, για την Ελληνική Διοίκηση, την διαγωγή των στρατιωτικών αρχών και εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της Αρμένικης κοινότητας, προς τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας ΒΕΝΙΖΕΛΟ.
ΜΠΡΙΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
_______________
Το παρόν είναι ένα μικρό αφιέρωμα στους πρώτους εκείνους, που είχαν την ευτυχία να δουν ελεύθερη και ενσωματωμένη την Δυτική Θράκη στον εθνικό κορμό.
Η Αρμένικη παρουσία στην Κομοτηνή ήταν μία δυναμική παρουσία μέσα στα τεθέντα εθνικά ελληνικά πλαίσια, από τότε μέχρι τις μέρες μας.
Δυστυχώς η Ισραηλίτικη κοινότητα, μετά το πογκρόμ των Χιτλερικών, ΔΕΝ υπάρχει πλέον, εκτός κάποιων ελαχίστων μεμονωμένων, που διασώθηκαν.
Η ειρηνική συνύπαρξη, έδωσε προοπτική και βιωμένο παράδειγμα για όλους…..εξαιρουμένων…των εξωγενών παρεμβάσεων και….διαχρονικών προκλήσεων!!!
Βασίλης Ναζλής
