Άντληση διδαγμάτων από τις μέχρι τώρα ιστορικές ένοπλες συγκρούσεις, μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας – Ο ρόλος των Συμμάχων
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
Συνεχίζουμε το «ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ» με την αναφορά και κατά κεφαλαιώδη τρόπο ανάπτυξη, των ιστορικών γεγονότων-πολέμων καθώς και των προ αυτών συμβάντων, για την άντληση διδαγμάτων.
1. Μικρασιατική Εκστρατεία – Καταστροφή (1919 – 1922)
Σχετικά με την Μικρασιατική εκστρατεία-καταστροφή, έχουμε αναφερθεί σε πάρα πολλά προηγούμενα άρθρα μας. Από αυτά επιλέγουμε και αναφέρουμε τα πιο κάτω κύρια σημεία επιγραμματικά και λίαν συνοπτικά:
- Δεν έπρεπε να λάβουμε μέρος στην εκστρατεία, στη Μεσημβρινή Ρωσία (Ουκρανία – Κριμαία) το 1919 κατά των μπολσεβίκων, με το Α’ Σώμα Στρατού (23.000 άνδρες), του οποίου οι μονάδες τέθηκαν υπό γαλλική Διοίκηση. Ως αντάλλαγμα αυτού θα εδίδετο, η άδεια στην Ελλάδα, να αποβιβασθεί, (Μάιος 1919), στη Μικρά Ασία (Σμύρνη). Οι μπολσεβίκοι του Λένιν, βοήθησαν τον Κεμάλ, εκδικούμενοι τους Έλληνες για τη συμμετοχή τους στην εκστρατεία, στη Μεσημβρινή Ρωσία, με αμέριστη βοήθεια, οικονομική (χρυσά ρούβλια), ίππους, πολεμικά εφόδια, καθώς και διπλωματική στήριξη. Η άδεια αποβίβασης του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, δεν εδίδετο έτσι απλά χωρίς δόλο και λόγο, επειδή εκτιμούσαν και αναγνώριζαν τις προσφορές του και τους σκληρούς αγώνες του, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Σκρα, Δοϊράνη κλπ), αλλά για να προλάβουν στα πλαίσια ανταγωνισμού, τους Ιταλούς, οι οποίοι είχαν αποβιβασθεί ήδη, στην κοιλάδα Μαιάνδρου και είχαν αρχίσει να προωθούνται προς Σμύρνη.
- Δεν έπρεπε, ως έθνος αλληλομισούμενο και διαιρεμένο, ως εκ του επάρατου εθνικού διχασμού του 1915 και πριν αποκατασταθεί η επιβαλλόμενη εθνική ενότης, με αλληλοπροσέγγιση, με σύνεση και μεγαλοψυχία, των αντιμαχόμενων παρατάξεων (Κωνσταντινικοί – Βενιζελικοί), να αναλάβουμε μια υπερπόντια εκστρατεία στη Μικρά Ασία, όπου ζούσε μια δεύτερη Ελλάδα εδώ και 3.000 χρόνια, την οποία θέταμε, σε θανάσιμο κίνδυνο ύπαρξής της. Δυστυχώς, διέφευγε και στις δύο παρατάξεις, ότι «έθνος διχασμένο, εκ προοιμίου ηττημένο». Η σκληρή πολιτική αντιπαράθεση συνεχίστηκε καθ’ όλην τη διάρκεια της εκστρατείας 1919-1922 και ο όλεθρος της ήττας επήλθε ταχύτατα.
- Στο διάταγμά του, προς τον λαό της Ιωνίας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, την πρωτομαγιά του 1919, το οποίο εν μέσω συγκίνησης και δακρύων, ανέγνωσε στους τοπικούς άρχοντες και δημογέροντες, ο μαρτυρικός (μετέπειτα) Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, αναφέρει «Η απόφασις αυτή ελήφθη διότι εν τη συνειδήσει των διευθυνόντων το Συνέδριο, είναι αποφασισμένη, η ένωση της Σμύρνης μετά της Ελλάδος». Άλλα όμως τα εν συνειδήσει σκεπτόμενα και άλλα τα εις του νου και εις την πράξη ποιούμενα, όπως απέδειξε η τραχεία και ωμή εξέλιξη των γεγονότων στη συνέχεια. Μια τέτοια πολεμική εμπλοκή της Ελλάδας, εκείθεν των συνόρων της και του Αιγαίου, στις Μικρασιατικές ακτές, αλλά και στην ενδοχώρα της Μ. Ασίας, απαιτούσε σχεδίαση πολιτική και επιτελική, εγγυήσεις, δεσμεύσεις οικονομικές, στρατιωτικές κλπ., κάτι όμως το οποίο δεν έγινε, πάνω στον φρενήρη ενθουσιασμό του Βενιζέλου, ο οποίος φορτικά πίεζε, τον Συνταγματάρχη Ζαφειρίου, να αποπλεύσει άμεσα, από τον λιμένα των Ελευθερών Καβάλας, για Σμύρνη. Αντί της επιβαλλόμενης βοήθειας των Συμμάχων, προς την Ελλάδα, στον στρατό της, επεβλήθηκαν εξευτελιστικοί όροι υποτέλειας και ελέγχου και του απαγόρευαν, κάθε ενέργεια ελεύθερης δράσης του, μέχρις ότου ο Κεμάλ συγκροτήσει αξιόμαχο στρατό.
Η εκστρατεία στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ασίας, ήταν ένας καθαρά, αποικιοκρατικός, ιμπεριαλιστικός πόλεμος των Συμμάχων που μύριζε πετρέλαιο. Οι εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ των αλληλοβλεπόμενων Συμμάχων ήταν, για το ποιος θα καρπωθεί το μεγαλύτερο μερίδιο. Στον ιμπεριαλιστικό αυτό πόλεμο, με δόλο και με απάτη, ενέπλεξαν και την Ελλάδα, η οποία ονειρευόταν μόνο την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας και την ένταξη των Μικρασιατών, στον κορμό της μητέρας πατρίδας. Έντεχνα, διπλωματικά και με περίσσιο δόλο και απάτη, ο ιμπεριαλισμός των Συμμάχων και η άσβεστη δίψα τους για πετρέλαιο, σκεπάστηκε με απάτη και δολιότητα με τον ματωμένο μανδύα της Μεγάλης μας Ιδέας. Οι Σύμμαχοι ρουφούσαν άπληστα το πετρέλαιο και οι Έλληνες έχυναν ποταμηδόν το αίμα τους, άσκοπα, χωρίς κάποιο θετικό αποτέλεσμα και η καταστροφή ήρθε.
- Οι εκλογές του Νοεμβρίου 1920, δεν έπρεπε να διεξαχθούν, αφού η Ελλάδα βρισκόταν την περίοδο αυτή, σε μια σκληρή, αβέβαιη πολεμική σύγκρουση, εκτός των χερσαίων συνόρων της, πέραν του Αιγαίου και επί των Μικρασιατικών ακτών. Τις εκλογές αυτές όμως τις ήθελαν και επεδίωξαν:
α. Η αντιπολίτευση, η οποία πολεμούσε με κάθε τρόπο και κάθε μέσο, τη μεγάλη προσπάθεια της Ελλάδας να εντάξει στον κορμό της, του απανταχού Έλληνες κατοίκους της Μ. Ασίας και Θράκης, ανερχόμενους σε τρία εκατομμύρια. Με συνθήματα αντιπολεμικά όπως «θα φέρουμε πίσω τα παιδιά σας από το μέτωπο», άσχετα αν το 1921, τα οδήγησε στο σφαγείο του Σαγγαρίου, υπέσκαπτε το ηθικό, του μαχόμενου ελληνικού στρατού. Με την αντιπολίτευση, παρασκηνιακά, είχαν ταχθεί και οι Σύμμαχοι, για δικούς τους λόγους.
β. Οι Σύμμαχοι, για να απαλλαγούν από τον φορτικό και απαιτητικό Βενιζέλο, παρά τις τόσες υποχωρήσεις του και έτσι να έχουν την ευχέρεια να διαπραγματευθούν με μία αδύναμη, άβουλη κυβέρνηση ανδρείκελων, καθόσον είχαν επιδιώξει και πιστέψει, στην ήττα του Βενιζέλου, ως εκ της κόπωσης του ελληνικού λαού, να πολεμάει επί μια δεκαετία.
γ. Ο ίδιος ο Βενιζέλος, οποίος ευρισκόμενος μακριά της Ελλάδας, συνεχώς διαπραγματευόμενος, με τους Συμμάχους, οι οποίοι προέβαλαν όλο αντιρρήσεις, προκειμένου να καρπωθούν τα πάντα. Αγνοούσε τις πισώπλατες μαχαιριές των Συμμάχων και της αντιπολίτευσης και πίστευε, στην εκλογική αναμέτρηση να είναι νικητής. Πίστευε στην εκλογική νίκη του, βασιζόμενος στις δάφνες της Συνθήκης των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920), οι οποίες όμως πριν στεγνώσει το μελάνι της υπογραφής της, είχαν αρχίσει να φυλλορροούν. Αποτέλεσμα, του όλου παρασκηνιακού κλίματος, που είχαν στήσει, Σύμμαχοι, αντιπολίτευση, ανάκτορα, ήταν η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλους, στο σταθμό της Λυών και η, εν κατακλείδι, εκλογική ήττα του (1η Νοεμβρίου 1920). Μετά την εκλογική ήττα του, αμέσως, ο Βενιζέλος τα εγκατέλειψε όλα και έφυγε στο εξωτερικό, ενώ έπρεπε να μείνει και να αγωνιστεί, για τη Μικρασιατική υπόθεση. Αυτό, τον αποκαθήλωσε, από τον αποδιδόμενο τίτλο του εθνάρχη, όπως αυτό επαναλήφθηκε, αργότερα, με έναν άλλο εθνάρχη «Καραμανλή-Τριανταφυλλίδη». Οι ενθάρχες δεν εγκαταλείπουν τη μάχη, την δίνουν μέχρις εσχάτων, αγωνιζόμενοι, πλάι στο λαό τους.
- Η Στρατιά Μ. Ασίας, μετά από αιματηρές μάχες, έχει αναπτυχθεί αμυντικά επί της τοποθεσίας Κιουτάχεια – Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ, τον Ιούνιο του 1921. Σε γενόμενο πολεμικό Συμβούλιο, στην Κιουτάχεια, στις 15 Ιουνίου 1921, αποφασίζεται η προέλαση προς Σαγγάριο-Άγκυρα. Η άφρων αυτή απόφαση, δυστυχώς, ήταν καθαρά πολιτική του Πρωθυπουργού Γούναρη και του εντελώς ανίδεου Υπουργού Στρατιωτικών Νικ. Θεοτόκη, ενώ είχαν απορριφθεί κάποιες αντιρρήσεις στρατιωτικών και ο άρρωστος Βασιλιάς Κωνσταντίνος και το επιτελείο του, είχαν παραμεριστεί.
Η Ελληνική Στρατιά Μ. Ασίας, αφού πέρασε την Αλμυρά Έρημο, ήχθει προ της αμυντικής τοποθεσίας Σαγγαρίου, 700 χιλιόμετρα από τις ακτές του Αιγαίου. Τα δεσπόζοντα αμυντικά υψώματα Κάλε Γκρότο, Αρνίζ Ντάγ, Τσελίκ Νταγ, οι Τούρκοι τα είχαν οργανώσει σε διαδοχικές αμυντικές γραμμές. Από 10 – 29 Αυγούστου 1921, διεξάγονται σκληρές, φονικές μάχες και οι δύο αντίπαλοι στρατοί εξαντλούν τις Δυνάμεις τους και σχεδιάζουν υποχώρηση. Με λίγες ώρες διαφοράς, αρχίζει πρώτη, η αναδίπλωση της Ελληνικής Στρατιάς και ο τουρκικός στρατός, περιχαρής, αναβάλλει την οποιαδήποτε υποχώρησή του και χρίζεται νικητής. Με πεσμένο το ηθικό της, η Ελληνική Στρατιά επανέρχεται στις αρχικές της θέσεις εξορμήσεως Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ, όχθες Μαιάνδρου ποταμού, τεραστίου αναπτύγματος, όπου παρέμεινε αδρανής έναν ολόκληρο χρόνο. Αυτό ήταν το δεύτερο μεγάλο ολέθριο λάθος, αφού η περιοχή αυτή και σε περιπτώσεις ακόμη νίκης, δεν θα παραχωρείτο στην Ελλάδα. Την 15η Μαρτίου 1922, από κοινού συμφώνησαν οι Σύμμαχοι για την εκκένωση της Μ. Ασίας από τον ελληνικό στρατό, γεγονός, το οποίο προδιάγραφε ότι η υπόθεση αυτή, ήταν χαμένη, κάθε δε αγώνας αδιέξοδος και άσκοπος. Με πολιτική και στρατιωτική βούληση της ελληνικής πλευράς, όσο ακόμη ήταν καιρός, επιβαλλόταν άμεση απαγκίστρωση της Ελληνικής Στρατιάς, από την τοποθεσία Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ, αναπτύγματος 700 χιλιομέτρων, στην περιοχή Φιλαδέλφειας, όπου εν συγκεντρώσει, το σύνολο της Στρατιάς, θα αναλάμβανε την ισχυρή αμυντική οργάνωσή της. Η τοποθεσία Φιλαδέλφειας ήταν μικρού αναπτύγματος και απείχε από τις ακτές της Σμύρνης 120 χιλιόμετρα. Η μη εκτέλεση του ελιγμού αυτού της Στρατιάς, ήταν το τρίτο μοιραίο, τραγικό λάθος. Τα λάθη αυτά, η πτώση του ηθικού και η εγκατάλειψη και προδοσία των Συμμάχων, οδήγησαν στην τραγική Μικρασιατική Καταστροφή.
Ακολουθεί το Τρίτο Μέρος
Παν. Χόχολης
Αντιστράτηγος ε.α.
Επίτιμος Διοικητής
Ανωτάτης Σχολής Πολέμου
