Οι θερμοκρασίες που θυμίζουν άνοιξη δημιουργούν πρόβλημα στη σοδειά – Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν από την πολιτεία – Υπάρχουν λύσεις
Ο καιρός τα τελευταία χρόνια, μόνο φυσιολογικός δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Για πολλούς, οι 4 εποχές χάθηκαν κι έτσι ουσιαστικά έχουμε μόνο χειμώνα και καλοκαίρι. Χειμώνα; Είναι όντως χειμώνας, με τα κρύα και τις βροχές να απουσιάζουν;
Ας δούμε τι απάντησε στις ερωτήσεις της Μαρίνας Κονδύλη, ο Γεωπόνος Α.Π.Θ., Ορέστης Χατζόπουλος.
- Κύριε Χατζόπουλε, είμαστε μάρτυρες των τελευταίων ετών, της κλιματικής αλλαγής σε όλον τον πλανήτη. Η ανησυχία είναι διάχυτη, με τους αγρότες να υποστηρίζουν πως η παραγωγή του νέου έτους δεν θα θυμίζει σε τίποτα παλαιότερες. Τι συνέπειες μπορούν να υπάρξουν από αυτό το φαινόμενο;
Δυστυχώς, έχει γίνει αντιληπτό με τον πλέον εμφανή τρόπο ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον μία κανονικότητα. Η ομαλή εναλλαγή των εποχών όπως την γνωρίζαμε έχει παρέλθει, και ο γεωργικός τομέας είναι από τους πιο ευάλωτους τομείς σε αυτές τις κλιματικές διακυμάνσεις.
Ειδικότερα, για τις χώρες της νότιας Ευρώπης, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, πολλές διεθνείς επιστημονικές εκθέσεις εκτιμούν ότι η αλλαγή του κλίματος θα έχει τεράστιες επιπτώσεις στις αποδόσεις των καλλιεργειών και την παραγωγή τροφίμων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα εισοδήματα των αγροτών αλλά και στην διατροφική επάρκεια του πληθυσμού.
- Διανύουμε τα μέσα του χειμώνα, αλλά οι θερμοκρασίες θυμίζουν άνοιξη. Τα απαραίτητα κρύα και οι αναγκαίες βροχές λείπουν. Η κατάσταση αυτή ενέχει κινδύνους για τις καλλιέργειες, και ποιες από αυτές κινδυνεύουν περισσότερο;
Ναι, ασφαλώς. Υπάρχουν πολλές καλλιέργειες, οι οποίες για να αναπτυχθούν ομαλά χρειάζονται κάποιες ελάχιστες ημέρες παγετού κατά το χειμώνα (όταν δηλαδή βρίσκονται στο στάδιο του λήθαργου). Η συνθήκη αυτή αφορά κυρίως τις δενδρώδεις καλλιέργειες (οπωροφόρα, αμπέλι, ελιά), αλλά και άλλες πολυετείς, όπως το σπαράγγι.
Γενικά, ωστόσο αυτή η – ας την πούμε – «αναντιστοιχία» μεταξύ χρονικού σταδίου βλάστησης και των επικρατουσών θερμοκρασιών διαταράσσει τον βιολογικό κύκλο (σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό) του συνόλου σχεδόν των καλλιεργειών.
- Δηλαδή υπάρχει πιθανότητα να «ναρκοθετηθεί» η ομαλή ανθοφορία των δέντρων την άνοιξη;
Σίγουρα, η προαναφερθείσα κατάσταση δημιουργεί προβλήματα κατά τα πρώτα στάδια μετά το «ξύπνημα» των δέντρων, δηλαδή κατά τα στάδια της έκπτυξης των οφθαλμών και της ανθοφορίας.
Η μεγαλύτερη απειλή ωστόσο γι’ αυτά εντοπίζεται στους όψιμους παγετούς (κυρίως τέλη Μαρτίου-Απριλίου), οι οποίοι μπορεί να προκαλέσουν πάγωμα των νεαρών βλαστών ή καταστροφή των άνθεων, με αποτέλεσμα την μερική ή και ολική απώλεια της παραγωγής για την συγκεκριμένη καλλιεργητική περίοδο – τέτοια φαινόμενα είναι συχνά στην περιοχή μας, τα τελευταία έτη.
- Άραγε, ο συνδυασμός ζεστού χειμώνα και υγρασίας μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση ασθενειών στα φυτά;
Οποιεσδήποτε ασύμβατες με την εποχή μεταβολές στη θερμοκρασία σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα υγρασίας ή βροχοπτώσεων ενθαρρύνουν την ανάπτυξη παθογόνων ασθενειών και εχθρών των καλλιεργειών. Ήδη, τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί και στη περιοχή μας μια έξαρση ασθενειών και εχθρών σε πολλές δημοφιλείς καλλιέργειες (όπως λ.χ. το πράσινο σκουλήκι στο βαμβάκι).
- Είστε αισιόδοξος ότι οι καιρικές συνθήκες θα ομαλοποιηθούν, έστω και αργότερα στο έτος, ώστε να μην χαθεί η φετινή χρονιά από πλευράς παραγωγής;
Δυστυχώς, οι συνεχείς εμφανίσεις ακραίων καιρικών καταστάσεων που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας ή, στον αντίποδα, οι εκτεταμένες πλημμύρες ή οι χαλαζοπτώσεις αλλά και τα διάφορα άλλα καιρικά φαινόμενα (στα οποία δίνουμε και κάποια ευφάνταστα ονόματα, όπως «Ελπίδα», «Ιανός» κλπ) έχουν ήδη προκαλέσει ανυπολόγιστες καταστροφές στις καλλιέργειες και την αγροτική παραγωγή στη χώρα αλλά και στην περιοχή μας, και αυτή η κατάσταση αναμένεται να συνεχιστεί, αν όχι να επιδεινωθεί και στο μέλλον.
Οι επιπτώσεις θα είναι πολλές, το μεγαλύτερο βάρος ωστόσο πέφτει στους αγρότες, οι οποίοι, πέραν των άλλων προβλημάτων (κόστος ενέργειας και λιπασμάτων, χαμηλές τιμές πώλησης των προϊόντων τους κλπ) έχουν να αντιμετωπίζουν κάθε φορά και την απειλή της απώλειας της παραγωγής ή και της καταστροφής του φυτικού κεφαλαίου (όταν πρόκειται για δέντρα, αμπέλια κλπ).
Κι εσείς έχετε κάνει σχετικά ρεπορτάζ, με τον δημοσιογραφικό σας φακό να αποτυπώνει την απόγνωση των παραγωγών στη θέα μιας κατεστραμμένης σοδειάς έπειτα από μια θεομηνία (ένα τέτοιο αίσθημα το έχω βιώσει και εγώ προσωπικά), γνωρίζοντας ότι θα πρέπει να ξεκινήσουν πάλι από την αρχή, όπως ο μυθικός Σίσυφος, ο αιώνια καταδικασμένος να κυλάει τον βράχο μέχρι την κορυφή ενός λόφου, ο οποίος λίγο πριν το τέλος, ξανάπεφτε κάτω. Κάπως έτσι θα μπορούσε να παρομοιαστεί ο αγρότης σήμερα.
- Ναι, αλλά δεν μπορεί να υπάρξει κάποιος τρόπος αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης; Τί θα μπορούσαν να κάνουν οι αγρότες ή η πολιτεία;
Η αντιστροφή αυτής της κατάστασης είναι κάτι πολύ μεγάλο και συνδέεται με την όλη συζήτηση περί αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και του περιορισμού της ανόδου της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, που αυτό ανοίγει με τη σειρά του μια μεγάλη βεντάλια θεμάτων προς ανάλυση.
Στην παρούσα φάση ωστόσο, και προκειμένου για τον αγροτικό τομέα, μπορούμε να μιλήσουμε μόνο για προσαρμογή (σε αυτή) και για αντιμετώπιση των συνεπειών αυτής.
Η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας είναι ένα σημαντικό εφόδιο στην προσπάθεια αυτή. Υπάρχει μια πληθώρα εργαλείων και μεθόδων, όπως οι εφαρμογές της γεωργίας ακριβείας που βοηθούν, μεταξύ άλλων, στην παρακολούθηση της πορείας μιας καλλιέργειας, νέα φυτοπροστατευτικά σκευάσματα που αυξάνουν την αντοχή των φυτών απέναντι σε συνθήκες στρες (που προκαλούνται λ.χ. από μια απότομη πτώση της θερμοκρασίας), είτε νέες καλλιεργητικές τεχνικές που συμβάλλουν σε μια πιο ανθεκτική καλλιέργεια (λ.χ. επιλογή πιο ανθεκτικών ποικιλιών στην ξηρασία).
Σε αυτή την κατεύθυνση στοχεύει εξάλλου και η νέα Κ.Α.Π., η οποία συνδέει τις ενισχύσεις (και) με τέτοιες πρακτικές.
Βέβαια, η υιοθέτηση από τους παραγωγούς πολλών εξ αυτών των εργαλείων προσκρούει σε παράγοντες που σχετίζονται με το υψηλό τους κόστος (λ.χ. ενός συστήματος γεωργίας ακριβείας) είτε με την έλλειψη κατάρτισης, παράγοντες που αντανακλούν και τις σημαντικές αδυναμίες του αγροτικού τομέα στην περιοχή και τη χώρα μας.
Από την άλλη πλευρά, αποτελεί αναγκαιότητα και η δημιουργία μιας σειράς υποδομών, κυρίως εγγείων βελτιώσεων που αφορούν σε ζητήματα διαχείρισης του νερού, όπως δημιουργία φραγμάτων και αποκαταστάσεις αναχωμάτων (πονεμένες ιστορίες για την περιοχή μας), σύγχρονα δίκτυα άρδευσης κ.ά.
Τέλος, όσον αφορά το σκέλος της αποκατάστασης των ζημιών μετά από μια καταστροφή, εδώ εν συντομία θα έλεγα ότι απαιτείται ένα πιο ισχυρό και αποτελεσματικό δίκτυ προστασίας των παραγωγών. Προς τούτο έχει εισαχθεί ένα νέο πλαίσιο, έτσι ώστε να αμβλύνει κάποια χρόνια προβλήματα του συστήματος των αποζημιώσεων, όπως η επιτάχυνση των διαδικασιών, ωστόσο βασικό ζητούμενο παραμένει η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συστήματος αυτού δεδομένου των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών σε χρήματα για την κάλυψη των μελλοντικών ζημιών.
