Από την Άπτερο Νίκη της Ακρόπολης των Αθηνών στην Νίκη της Σαμοθράκης που κοσμεί το Λούβρο στο Παρίσι
Από την άπτερο Νίκη της Ακρόπολης των Αθηνών στη Νίκη της Σαμοθράκης που κοσμεί το Λούβρο στο Παρίσι, η θεά της Νίκης αποτελεί ένα παγκόσμιο διαχρονικό σύμβολο του Ελληνικού πολιτισμού.
Ανεβαίνοντας τις επιβλητικές σκάλες των Προπυλαίων της Ακρόπολης, μπορεί να θαυμάσει κανείς το αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα του Ναού της Απτέρου Νίκης. Το ίδιο και μεγαλύτερο, ίσως, αίσθημα θαυμασμού του αρχαιοελληνικού καλούς μπορεί να αισθανθεί κανείς, όταν ανεβαίνοντας τα σκαλιά Daru στο Λούβρο αντικρύσει στην κορυφή την επιβλητική μορφή της Νίκης της Σαμοθράκης.
Τι συνδέει, αλήθεια, τα δύο Ελληνικά αριστουργήματα Τέχνης; Στην Ακρόπολη οι Αθηναίοι του χρυσού αιώνα, ήθελαν την θεά Νίκη, χωρίς φτερά, ώστε να μείνει για πάντα στην Πόλη τους (!), ενώ στη Σαμοθράκη η φτερωτή θεά (που όμως, τα φτερά της χάθηκαν στο διάβα των αιώνων) προσγειώνεται φευγαλέα στην πλώρη ενός πολεμικού πλοίου (τετρήρους) της ελληνιστικής εποχής, αναγγέλλοντας ένα νικηφόρο θρίαμβο σε μία ναυμαχία.
Η Νίκη της Σαμοθράκης σε συνεπαίρνει με τον αγέρωχο δυναμισμό της, την διακριτική κομψότητα, τον αγέρα της Νίκης που αναρριπίζει τα ιμάτιά της, την κίνηση προς τα μπρος, έτοιμη να πετάξει ξανά με τα μεγάλα, ανοιγμένα διάπλατα, φτερά της.
Η φτερωτή θεά εμφανίζεται μεγαλόπρεπα κόντρα στον δυνατό άνεμο που κάνει τα ιμάτιά της να κυματίζουν και ταυτόχρονα να κρατιούνται πάνω της. Ο πτυχωτός χιτώνας κολλά πάνω στο σώμα της σαν να είναι βρεγμένος, την ίδια στιγμή που ένα άλλο ιμάτιο γλιστρά από τους ώμους της, κυματίζει πίσω της και τυλίγεται γύρω από τα πόδια της.
Το μνημείο παρά τους αιώνες που έχουν περάσει διατηρεί ακόμη και σήμερα μια αξιοθαύμαστη αναπαραστατική ακρίβεια. Το άγαλμα είναι από λευκό παριανό μάρμαρο και το τμήμα του πλοίου από γκρι μπλε ροδίτικο. Πιστεύεται ότι ήταν σχεδιασμένο για να το βλέπουν από τα αριστερά.
Η τοποθέτηση του αγάλματος της Νίκης στην πλώρη ενός πολεμικού πλοίου αποτελούσε, πιθανότατα, πράξη απόδοσης φόρου τιμής στις θεότητες του Ιερού των Μεγάλων θεών του νησιού, για τη βοήθεια που προσέφεραν στους νικητές για την νίκη, είτε του Δημήτριου του Πολιορκητή κατά του στόλου του Πτολεμαίου στα ανοιχτά της Κύπρου γύρω στο 290 π.Χ., είτε των Ροδίων κατά του Αντίοχου Γ’ της Συρίας, σε ναυμαχία στα ανοιχτά της Σίδης, μετά το 191 π.Χ.
Ως προς τον χώρο που βρέθηκε η Νίκη, αξιοσημείωτη είναι, επίσης, η αρχαιολογική θεωρία (μη κρατούσα, πάντως) ότι υπήρχε κανάλι νερού, το οποίο τροφοδοτούσε μια μικρή τεχνητή λίμνη, μέσα στην οποία το πλοίο έμοιαζε να πλέει.
Ο διαχρονικός συμβολισμός του ελληνιστικού αγάλματος της Νίκης της Σαμοθράκης (που ήρθε, στο φως, το 1863, από τον Γάλλο πρόξενο Charles Champoiseau, ενώ η Σαμοθράκη τελούσε, ακόμη, υπό οθωμανική κατοχή) για κάθε λαό ήταν και παραμένει ζωντανός.
Στη σύγχρονη Γαλλία, η επιστροφή της Νίκης, από τον Πύργο του Valengay, όπου την είχαν φυγαδεύσει κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να την προστατεύσουν από τους «φιλότεχνους» χιτλερικούς, τον Ιούνιο του 1945, έλαβε διαστάσεις θριαμβευτές και συμβολικές για την επιστροφή στην Ελευθερία, από τον ναζιστικό ζυγό.
Η θεά Νίκη εμφανίζεται να πετά με τα φτερά της, οδηγώντας τους νικητές στην αιώνια Δόξα και την Ελευθερία. Αυτός, ακριβώς, ο συμβολισμός του αδιάκοπου αγώνα του ανθρώπου για την κατάκτηση της Ελευθερίας και για την αποτίναξη του άτιμου τυραννικού ζυγού, ακόμη και εάν αυτή η Νίκη μοιάζει αδύνατη, απεικονίζεται ανεπανάληπτα στην περίφημη, εξίσου, διαχρονική, «Ωδή Τετάρτη (XIV) εις Σάμον», του Ανδρέα Κάλβου:
Όσοι το χάλκαιον χέρι
βαρύ φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας ας έχωσι
θέλει αρετή και τόλμην
η ελευθερία.
Αυτή και ο μύθος κρύπτει νουν αλ
επτέρωσε τον Ίκαρον
και αν έπεσεν
ο πτερωθείς κι επνίγει
θαλασσωμένος.
Αφ’ υψηλά όμως έπεσε,
και απέθανεν ελεύθερος.
Αν γένεις σφάγιον άτιμον
ενός τυράννου,
νόμιζε φρικτόν τον τάφον.
Νίκος Γ. Δήμου
Φιλίστωρ-Οικονομολόγος
