Λανθασμένο αποδείχθηκε το Δόγμα των Εναέριων Μέσων – Ισχύει για τις μικρές πυρκαγιές – Είναι αδύνατο τα Πυροσβεστικά Αεροπλάνα με βολή νερού 30 μέτρων, να σβήσουν τις φωτιές με μήκος χιλιομέτρων – Τα χωριά πρέπει να προστατεύονται
Ο ακριτικός νομός μετράει τις πληγές του στα αποκαΐδια της μεγαλύτερης σε έκταση πυρκαγιάς στην Ευρώπη.
Βγαίνοντας από τον Άβαντα Έβρου, το χωριό που βρίσκεται δίπλα στη βιομηχανική περιοχή της Αλεξανδρούπολης, η κίνηση προς τα δυτικά αποκαλύπτει το μέγεθος της καταστροφής. Δεξιά και αριστερά στον δρόμο παντού διακρίνονται εστίες που σιγοκαίνε. Είναι πρωί της Τρίτης 22 Αυγούστου και ακόμη ο άνεμος δεν έχει γίνει ισχυρός. Το μεσημέρι, μόλις τα μελτέμια φτάσουν τα 5 μποφόρ οι εστίες θα γίνουν μέτωπα. Ήταν η 4η μέρα της μεγάλης πυρκαγιάς. Παντού καμένη γη. Μαζί και οι ζημιές στα χωριά. Το ένα μετά το άλλο εκκενώθηκαν. Οι πυροσβέστες με αυτοθυσία προσπαθούν να τα σώσουν. Οι δυνάμεις διάσπαρτες επιχειρούν να περιορίσουν τις εστίες. Τα εναέρια μέσα είναι στα μεγάλα μέτωπα. Οι φλόγες όμως κάθε μέρα κερδίζουν τον άνθρωπο.
Ο περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης Χρήστος Μέτιος όταν ρωτήθηκε εάν για τη μεγάλη πυρκαγιά του Έβρου έφταιγε μόνον ο καιρός, απάντησε πολιτικά: «Πρέπει να ξεκινήσουμε μία γενικότερη συζήτηση για τα μέσα και τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουμε. Είναι το θέμα που θα μας απασχολήσει την επόμενη μέρα». Φάνηκε πως στις συσκέψεις που εξελίσσονταν καθημερινά στον χώρο του αεροδρομίου, ο απολογισμός των καμένων ήταν κάθε μέρα και χειρότερος. Και όταν τα πρωινά υπήρχαν ενδείξεις ελπίδας, από το μεσημέρι, όταν οι άνεμοι ενισχύονταν, τα μέτωπα μαίνονταν ανεξέλεγκτα. Οι 285 πυροσβέστες που ήταν τις περισσότερες ημέρες στον Έβρο και τα 15 εναέρια μέσα τα οποία έκαναν ρίψεις νερού, είναι γεγονός πως δεν κατάφεραν να περιορίσουν τη μεγάλη φωτιά. Και σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σύστημα πληροφόρησης στον ακριτικό νομό καταγράφηκε η μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά των τελευταίων χρόνων.
«Η φωτιά ξεκίνησε δύσκολη ώρα πριν το ξημέρωμα, με πάρα πολύ ισχυρό άνεμο μέχρι και 9 μποφόρ. Ουσιαστικά ενώ θα έκαιγε ένα δασικό κομμάτι και θα “πιανόταν” από τις δυνάμεις στις αγροτικές εκτάσεις, ουσιαστικά ξέφυγε. Μετά άρχισε να γίνεται ανεξέλεγκτη και να απλώνεται σε διαφορετικές κατευθύνσεις». Ο απόστρατος αντιστράτηγος της Πυροσβεστικής, που διετέλεσε συντονιστής επιχειρήσεων του Αρχηγείου, με σπουδές στη δασολογία, Σπύρος Βαρσάμης μεταφέρει στη Voria.gr τι ακριβώς έγινε τις πρώτες ώρες όταν εκδηλώθηκε η μεγάλη πυρκαγιά στη Μελία, τα ξημερώματα του Σαββάτου 19 Αυγούστου. Από εκείνες τις ώρες οι φλόγες κινούταν δυτικά με μία ελαφρά νότια κατεύθυνση. Έφτασαν μία ανάσα από την Αλεξανδρούπολη απειλώντας μέχρι και το νοσοκομείο της πόλης. Οι φλόγες «έγλειψαν» τον περίβολό του, όπως και τις γειτονικές εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου.
Το δόγμα των εναέριων
«Τις ίδιες ακραίες συνθήκες είχαμε και στην πυρκαγιά του 2011. Τότε την «έπιασαν» χωρίς να έχουμε ελικόπτερα Έρικσον. Ας δούμε τι έγινε επιτυχημένα τότε και περιορίστηκε στα 60.000 στρέμματα από τα οποία ούτε τα μισά ήταν έντονα, δηλαδή δεν κάηκαν εντελώς». Ο επίκουρος καθηγητής δασοπροστασίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Παλαιολόγος Παλαιολόγου μελέτησε την πυρκαγιά του Έβρου του 2011 («Μεταπυρική ανάλυση δασικών πυρκαγιών σε προστατευόμενες περιοχές» Κ. Καλαμποκίδης. Π. Παλαιολόγου, Β. Τουλίκας 2012) και θεωρεί ότι «κάτι από εκείνα που τότε έγιναν σωστά, τώρα δεν έγιναν. Κάτι έγινε λάθος», όπως είπε στη Voria.gr. Η άποψή του επικεντρώνεται στη μέθοδο κατάσβεσης πυρκαγιών, στο δόγμα, όπως λέει ο ίδιος. «Το δόγμα τώρα είναι «περιμένουμε τα εναέρια μέσα». Και μετά κάνουν εκκαθάριση οι επίγειες δυνάμεις. Αυτό κάνει η πυροσβεστική και πράγματι δουλεύει στο 95% των πυρκαγιών, που όμως είναι μικρής έντασης. Στις μεγάλες αυτή η τακτική δεν δουλεύει. Πρέπει να πάμε σε άλλες μεθόδους», υποστήριξε. «Αποδεικνύεται ότι τα εναέρια όσα και να είναι δεν επαρκούν, όταν έχεις μέτωπα 2 – 4 χιλιομέτρων και η βολή τους επηρεάζει 30 μέτρα του μετώπου. Τι αποτέλεσμα μπορεί να έχει;», έδειξε να συμφωνεί ο κ. Βαρσάμης.
Ο καθηγητής δασοπροστασίας αναφέρεται στη δραστηριότητα των δασοκομάντος και στη μεγαλύτερη εφαρμογή της μεθόδου «αντιπύρ», του fire fighting fire, δηλαδή της καταπολέμησης της πυρκαγιάς με φωτιά. «Αυτό το κάνουμε, άλλωστε πλέον έχει νομοθετηθεί. Όμως δεν μπορούσε να γίνει στην πυρκαγιά του Έβρου. Είχαμε κηλιδώσεις μέχρι και 800 μέτρα. Η φωτιά πέρασε την Εγνατία, πέρασε μεγάλες αντιπυρικές ζώνες. Δεν μπορούσε να εφαρμοστεί το αντιπύρ», απάντησε αξιωματικός της Πυροσβεστικής που δεν είναι εξουσιοδοτημένος να μιλήσει επώνυμα. «Όταν φτιάχνεις στρατηγική, σχεδιάζεις για τις επόμενες ημέρες πώς θα κινηθεί η φωτιά, όχι για τις επόμενες ώρες. Πρέπει να δημιουργήσουμε γραμμές μετώπου. Είναι μία μάχη, όπως σε έναν πόλεμο. Κυνηγάμε την πυρκαγιά με τα αεροπλάνα χωρίς να κάνουμε τίποτα», είπε από την πλευρά του ο κ. Παλαιολόγου. «Δεν είναι φυσιολογικό να κινείται έτσι η φωτιά. Ό,τι βιώσαμε το 2021 επαναλήφθηκε, με τις φωτιές που έκαιγαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Έχει αλλάξει το σκηνικό, δεν είναι δεδομένο ότι φυσάει από τη μία πλευρά και η φωτιά κινείται προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση», ανέφερε από την πλευρά του ο κ. Βαρσάμης. «Στη Δαδιά τώρα η φωτιά πάει αντίθετα από τον άνεμο. Η φωτιά από μόνη της αναζητεί τροφή. Δεν είναι εύκολο να την πιάσεις όταν έχει πάρει τέτοια δυναμική. Είναι τόσο δυνατή που προχωράει», συμπλήρωσε αιτιολογώντας τις τεράστιες διαστάσεις.
Οι οικισμοί, η πρόληψη και η στελέχωση
Στην πυρκαγιά που είναι ακόμη σε εξέλιξη σε προτεραιότητα βρέθηκε η σωτηρία των οικισμών, παρ’ ότι και εκεί υπήρχαν απώλειες σε περιουσίες. Καταστράφηκαν σπίτια, μέχρι και σχολεία. «Το να εστιάζουμε τόσο πολύ στους οικισμούς είναι λάθος», υποστηρίζει από την πλευρά του ο κ. Παλαιολόγου. «Ας χάσεις μία μάχη για να κερδίσεις τον πόλεμο. Δεν είναι επιτυχία να σώσεις οικισμούς και να χάσεις 800.000 στρέμματα δάσους», σημειώνει διευκρινίζοντας πως πρέπει να λαμβάνονται και προληπτικά μέτρα στους οικισμούς.
Εκεί όμως είναι το κλειδί της πυροπροστασίας. Στον Έβρο, παρ’ ότι οι αντιπυρικές ζώνες θεωρούνται ικανοποιητικές σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, τα προληπτικά μέτρα στους οικισμούς δεν ήταν αυτά που έπρεπε. «Κατά την ταπεινή μου γνώμη έχουμε και ελλιπή διαχείριση του δασικού πλούτου της χώρας», σημείωσε από την πλευρά του, ο καθηγητής Φυσικής της ατμόσφαιρας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εθνικός εκπρόσωπος για την κλιματική αλλαγή, Χρήστος Ζερεφός. «Έπρεπε όλα τα άλση, τα δάση, κάθε τι πράσινο στην Ελλάδα, που είναι ευάλωτη χώρα σε όλα αυτά τα φαινόμενα, να τα έχουμε προσέξει. Το κράτος έδωσε χρήματα εμπιστευόμενο τους τοπικούς άρχοντες ότι θα εφαρμόσουν τους βασικούς κανόνες προστασίας που είναι για παράδειγμα το καθάρισμα των οικοπέδων και άλλων χώρων από την καύσιμη ύλη και ιδιαίτερα η περιποίηση των οικοσυστημάτων κοντά στα δάση. Ιδίως όταν τα δάση είναι κοντά σε πόλεις», τόνισε.
Αυτό έχει προγραμματίσει να κάνει το στελεχιακό δυναμικό της Ειδικής Μονάδας Δασικών Επιχειρήσεων (Ε.ΜΟ.Δ.Ε) που αντικατέστησε τους δασοκομάντος. Από τη μία ο σχεδιασμός ήταν να επιχειρούν σε δύσκολες καταστάσεις και από την άλλη να εργαστούν για την πρόληψη. «Ο κανονισμός πυροπροστασίας ακινήτων έπρεπε να γίνει σημαία. Σε τέτοιες μεγάλες φωτιές τρέχεις να σώσεις τα χωριά», υπογράμμισε αξιωματικός της Πυροσβεστικής αφήνοντας να εννοηθεί ότι το ηθικό κόστος είναι μεγάλο για τις περιουσίες και γι’ αυτό παρατηρείται διασπορά δυνάμεων στο μέτωπο. Πάντως μέλη της ΕΜΟΔΕ στον Έβρο κινήθηκαν σε συνηθισμένες εστίες, όπως και οι υπόλοιποι πυροσβέστες. Δεν έδειξαν ότι είχαν ιδιαίτερη αποστολή, όπως παλιότερα οι δασοκομάντος. «Πρέπει να δούμε την πρόληψη, τί γίνεται μέσα και δίπλα στο δάσος», σημειώνει στη Voria.gr ο κ. Βαρσάμης. «Δεν μπορεί πέντε χρόνια μετά το Μάτι να είμαστε έτσι. Έχει γίνει κάποια προληπτική ενέργεια να προστατευτούν οι οικισμοί; Σε άλλες χώρες πάνε σπίτι σπίτι. Όταν σου καίγονται οικισμοί δεν μπορείς να δώσεις βαρύτητα στη δασική πυρκαγιά. Αναγκαστικά κατευθύνονται οι δυνάμεις εκεί. Όλες αυτές οι δυνάμεις φεύγουν από τον σχεδιασμό της αντιμετώπισης. Οι οικισμοί έπρεπε να προστατευτούν νωρίτερα. Να θυσιαστεί δάσος περιμετρικά του οικισμού και όταν τελικά υπάρχει κίνδυνος να μην απειλείται», κατέληξε.
Είναι αυτό που έλεγε ένας κάτοικος στην Παλαγία. «Η φωτιά πέρασε και από το δικό μου σπίτι. Όμως το είχα καθαρίσει και δεν το πείραξε. Κοιτάξτε τί είχε δίπλα στο σχολείο και κάηκε», είπε στη Voria.grδείχνοντας ότι το οικόπεδο που συνορεύει με αυτό του σχολείου ήταν εγκαταλειμμένο και είχε γεμίσει χόρτα. Στη Θεσσαλονίκη πάντως, τα μέτρα που ξεκίνησαν γύρω από το Σέιχ σου, εκεί που το δάσος πλησιάζει τις κατοικίες συνάντησαν αντιδράσεις. Κάποιοι κάτοικοι προσέφυγαν στα δικαστήρια για να αποτρέψουν κοπές δέντρων. Στους οικισμούς του Έβρου πάντως πολλές καταστροφές έγιναν σε σπίτια που ήταν δίπλα σε άλση ή είχαν δέντρα.
Από την άλλη υπάρχουν φωνές που μιλούν για αναδιάρθρωση του δυναμικού πυρόσβεσης. Ειδικά τώρα που η τεχνολογία την οποία έχει τοπ σώμα βοηθάει στην απόλυτη απεικόνιση της κατάστασης ανά πάσα στιγμή. «Η συντριπτική πλειοψηφία του προσωπικού είναι πάρω από 45 χρόνων και αγγίζει τα 50 – 55. Είναι απαγορευτική η ηλικία για δασοπυρόσβεση. Πρέπει να προσληφθούν εποχικοί νεαροί υπάλληλοι. Όλος ο κόσμος δουλεύει τη δασοπυρόσβεση με καλής φυσικής κατάστασης υπαλλήλους», πρότεινε ο κ. Βαρσάμης.
Και ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται η διαχείριση των καμένων εκτάσεων, μετά την πυρκαγιά. «Αυτά τα περιαστικά δασικά οικοσυστήματα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και πριν γίνει η πυρκαγιά και τώρα που τελειώσανε οι πυρκαγιές χρειάζεται το δάσος ανάπαυση και προστασία από βόσκηση. Απαγορεύονται παρεμβάσεις όπως κοπή δέντρων, εκτός εάν οι συνθήκες το επιβάλλουν τόσο πολύ. Οι καμένοι κορμοί πρέπει να παραμείνουν εκεί που βρίσκονται για να στηρίξουν το χώμα που θα υποστηρίξει το οικοσύστημα», κατέληξε ο κ. Ζερεφός.
Κώστας Καντούρης
voria.gr
