Τι σημαίνουν, άραγε; Ο Ψυχολόγος και Επιστημονικά Υπεύθυνος του Κέντρου Πρόληψης Έβρου, Στράτος Βραχιώλιας, απαντά στις ερωτήσεις της Μαρίνας Κονδύλη
- Βρισκόμαστε λίγες μόλις ημέρες πριν τα Χριστούγεννα. Την περίοδο αυτή, οι περισσότεροι βιώνουν ένα κλίμα χαράς, που συνοδεύεται από δώρα, βόλτες, αλλά και ταξίδια. Υπάρχουν όμως και κάποιοι, που πέφτουν σε μελαγχολία… Το φαινόμενο αυτό για εσάς, είναι γνώριμο; Κι αν ναι, ποιες είναι οι αιτίες που συμβαίνει;
Είναι αλήθεια πως η περίοδος των γιορτών, είναι ταυτισμένη με το οικογενειακό κλίμα, με ιδιαίτερο συναισθηματικό πρόσημο για τα παιδιά (κι αυτά τα παιδιά που κουβαλάμε όλοι μέσα μας!). Οι μέρες των σχολικών διακοπών, η μαγεία του στολισμού και όλες αυτές οι προετοιμασίες, τα ήθη και τα έθιμα, σημαδεύουν ανεξίτηλα την παιδική ζωή με υπέροχες, νοσταλγικές αναμνήσεις. Παραδόσεις, λοιπόν, χριστουγεννιάτικες, αν και εκφράζονται με διαφορετικούς τρόπους και συνήθειες, έχουν μια παγκόσμια κυρίαρχη τελετουργική έκφραση: τη συνάντηση των περισσότερων μελών της ευρείας οικογένειας γύρω από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Υπάρχει, όμως, και μία μεγάλη αριθμητικά μερίδα ανθρώπων, που οι συγκεκριμένες γιορτές τους δυσκολεύουν πολύ και τους φορτίζουν με άγχος, νεύρα, θλίψη και μελαγχολία. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε αυτήν την εποχιακή έξαρση του φαινομένου ως αποτέλεσμα της εντεινόμενης μοναξιάς, της στέρησης δηλαδή -σε φυσικό & συναισθηματικό επίπεδο- της ανθρώπινης παρουσίας, που πολλοί ενήλικες & παιδιά βιώνουν πιο επώδυνα κατά την διάρκεια των γιορτών, μεταξύ των άλλων, και εξαιτίας των υψηλών συναισθηματικών προσδοκιών, που πάντα συνοδεύουν το εορταστικό-οικογενειακό κλίμα των Χριστουγέννων.
- Πώς μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι ίσως πάσχει από κάποιας μορφής κατάθλιψη, ακόμη και εν μέσω Χριστουγέννων; Ποια συναισθήματα βιώνει;
Θα μου επιτρέψετε να είμαι πολύ προσεκτικός με τις λέξεις. Όπως για παράδειγμα. τη λέξη «κατάθλιψη». Γιατί πολύ συχνά οι λέξεις μας προτείνουν συγκεκριμένους φακούς να βλέπουμε τον εαυτό μας. Και κάπως φυλακίζουν το βλέμμα μας να παρατηρεί συμπεριφορές που ταιριάζουν σ΄ αυτούς τους φακούς παραμελώντας κάποιες άλλες συμπεριφορές που δεν ταιριάζουν. Άρα λοιπόν οι λέξεις μας δεν είναι αθώες, δημιουργούν πραγματικότητες. Προσοχή πως θα «βαφτίσουμε» αυτά τα δυσάρεστα συναισθήματα που μπορεί, ίσως παροδικά, να βιώνουμε όλοι μας. Ιδιαίτερα όσοι έχουν βιώσει στο πρόσφατο παρελθόν κάποιου είδους απώλεια (όπως για παράδειγμα απώλεια αγαπημένου προσώπου). Ιδιαίτερα δε για την περιοχή μας, τον αγαπημένο μας Έβρο, όλοι μας, όσο και αν προσπαθούμε να το διώξουμε από τη σκέψη μας, έχουμε έντονο το τραύμα του καλοκαιριού με τις φωτιές που μας στέρησαν εκείνο το φυσικό περιβάλλον που είναι γεμάτο από τις αναμνήσεις μας. Αυτό λοιπόν το συναισθηματικό μούδιασμα, η πίκρα, η απογοήτευση, το άγχος, η ψυχολογική κούραση ας μην διαβαστούν γρήγορα ως «κατάθλιψη», ας το αφήσουμε αυτό στους ειδικούς, αλλά ας τα δούμε σαν σινιάλα μιας ψυχής που προσπαθεί να διαχειριστεί ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ιστορία της και γιατί όχι και με τις αναμνήσεις της.
- Εσείς ποιες πρακτικές συμβουλές θα δίνατε σε όσους μελαγχολούν; Τι θα μπορούσαν να κάνουν για να νιώσουν καλύτερα;
Καταλαβαίνετε ότι με την ερώτησή σας αυτή μου προτείνετε να πάρω, ως επαγγελματίας ψυχικής υγείας, αλλά και Στέλεχος Πρόληψης, πολύ ρίσκο. Δεν είναι τόσο εφικτό για κάθε έναν ψυχισμό που έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες., αλλά κυρίως κουβαλάει την δική του ιστορία, να πούμε κάνε αυτό ή κάνε εκείνο. Το πρώτο που ίσως θα πρότεινα είναι να βρει κάποιον να μιλήσει, να επικοινωνήσει. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, σε εσωτερικό επίπεδο θα πρότεινα να κρατήσει μια στάση «αποδοχής» για τα συναισθήματά του. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι οκ να νιώθει έτσι, αλλά είναι οκ να νιώθει και έτσι. Πολλές φορές ένα βάρος, της όποιας στεναχώριας μας, προέρχεται από το γεγονός ότι στενοχωριόμαστε που… στενοχωριόμαστε! Μια άλλη πρόταση θα ήταν να διαχειριστεί τα επώδυνα ή δυσάρεστα συναισθήματα σαν έναν «θόρυβο» στο μυαλό χωρίς να μένει πολύ σ’ αυτά που του λένε οι σκέψεις. Συνήθως δεν είναι ακριβώς έτσι όπως πιθανά τα εμφανίζουν οι σκέψεις. Σε περίπτωση βέβαια, που τον κατακλύζουν έντονες σκέψεις και συναισθήματα, τότε εννοείται ότι η γνώμη ενός ειδικού θα ήταν απαραίτητη.
- Τέλος, πώς θα παροτρύνατε κάποιον να μην ντρέπεται να απευθυνθεί σε ψυχολόγο, εάν δε νιώθει καλά μέσα του; Και επίσης, γιατί άραγε υπάρχει ακόμη ο κοινωνικός ψόγος και η επίσκεψη σε έναν ψυχολόγο, αποτελεί ταμπού;
Η φράση-κλειδί κατά τη γνώμη μου είναι: «να πάρω μια γνώμη». Όπως παίρνουμε γνώμη για πολλά και διάφορα ζητήματα που μας απασχολούν έτσι δικαιούμαστε να πάρουμε μια γνώμη και για ζητήματα που αφορούν στην ψυχική μας υγεία. Στον τρόπο που εγώ διαβάζω τα πράγματα, στη δική μου δουλειά, θεωρώ πως το πρόβλημα είναι… το πρόβλημα! Όχι το άτομο! Το πρόβλημα είναι για παράδειγμα η «θλίψη». Όχι ο Γιώργος, η Μαρία κτλ. έτσι το άτομο σε συνεργασία με τον ειδικό μπορούν να οργανώσουν ένα πλάνο αντιμετώπισης του προβλήματος. Προσέξτε: μαζί απέναντι στο πρόβλημα. Όχι απέναντι στο άτομο! Επίσης πρέπει να πούμε πως η περιοχή μας, ο Έβρος, έχει πλήρες και οργανωμένων δίκτυο δημόσιων υπηρεσιών ψυχικής υγείας και πρέπει να είμαστε περήφανοι γι’ αυτό. Θέλω να πω δηλαδή, πως έχουμε επιλογές για να «πάρουμε μια γνώμη». Αν το νιώσουμε ανάγκη, ας το κάνουμε!
Καλές γιορτές σε όλους!
