Τι συμβολίζουν τα Κόκκινα Αυγά, τα Πασχαλινά Τσουρέκια και το Αρνί της Λαμπρής
Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Χριστιανισμού. «Εορτών εορτή και πανήγυρης εστί πανηγύρεων» λέει το Τροπάριο.
Η λέξη Πάσχα προέρχεται από την Αραμαϊκή και Εβραϊκή λέξη «Πεσάχ» και «Πάσχα» που σημαίνουν «πέρασμα». Συμβολίζουν το πέρασμα του εβραϊκού λαού από τη δουλεία της Αιγύπτου, στην ελευθερία προς τη «Γη της Επαγγελίας».
Στη χριστιανική γιορτή δόθηκε το όνομα «Πάσχα» και με απόφαση της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, το 325 μ.Χ. Ορίστηκε να γιορτάζεται: Την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Το Πάσχα, ο λαός μαζί με την «Εκ νεκρών Ανάσταση» του Χριστού, τη νίκη δηλαδή ενάντια στο θάνατο, γιορτάζει και την ανάσταση της άνοιξης, το ξύπνημα της φύσης μετά τη νάρκη του χειμώνα.
Του Παναγιώτη Κουσίδη
Ο λαγός του Πάσχα
Τον βρίσκουμε κι αυτόν στα παιχνίδια και στα δώρα του Πάσχα, αλλά δεν είναι γνωστός από την ελληνική παράδοση. Μας ήρθε από τη Δυτική Ευρώπη. Ιδιαίτερα στις γερμανικές χώρες ο λαγός του Πάσχα έρχεται από την εξοχή και φέρνει τ΄αυγά στα παιδιά. Παράλληλα όμως και για να χαιρετίσουν το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης.
Βάγια – Κυριακή των Βαίων
Την Κυριακή των Βαίων, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όλοι οι ναοί στολίζονται με κλαδιά από βάγια, από φοίνικες δηλαδή ή από άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά τη λειτουργία τα Βάγια μοιράζονται στους πιστούς.
Η εκκλησία μας καθιέρωσε ήδη από τον 9ο αιώνα το έθιμο αυτό μια και όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης « όχλος πολύς… έλαβον τα βάγια των φοινίκων και εξήλθον εις υπάντησιν αυτού». Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους.
Πασχαλινά κόκκινα αυγά
Ένα άλλο έθιμο των ημερών είναι τα Πασχαλινά κόκκινα αυγά, τα οποία συμβολίζουν το αίμα του Ιησού Χριστού που έσταξε όταν τον λόγχισε στα πλευρά ο Ρωμαίος στρατιώτης (όταν βρίσκονταν στον Σταυρό).
Σύμφωνα όμως με τον Κοραή, τα κόκκινα αυγά συμβολίζουν το αίμα των προβάτων με το οποίο οι Ιουδαίοι έβαψαν τις οικίες τους, για να αποφύγουν την «υπό του εξολοθρευτικού Άγγελου φθοράν».
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το κόκκινο χρώμα συμβολίζει την ανανέωση της ζωής και την ευγηρία.
Το κόκκινο χρώμα είναι σχεδόν παγκόσμια η χρήση του στον χριστιανικό κόσμο. Πολλές όμως είναι οι δοξασίες και τα έθιμα σχετικά με τα κόκκινα αυγά.
Πασχαλινό αρνί. Ο θυσιαζόμενος αμνός
Από την τελετή της εορτής του Πάσχα στους Εβραίους προέρχεται και το έθιμο του θυσιαζόμενου αμνού, με το αίμα των οποίων έβαφαν την είσοδο των σπιτιών τους, κατ΄αντιπαράσταση της νύχτας της εξόδου από την Αίγυπτο. Στο πασχαλινό δείπνο υπήρχαν επίσης πικρά χόρτα σε ανάμνηση της πικρίας από την δουλεία στην Αίγυπτο, οίνος, αλλά και άζυμος άρτος σε υπενθύμιση της βιαστικής αναχωρήσεως από την Αίγυπτο.
Μετά την έλευση του Χριστού, ο ίδιος θυσιαζόμενος υπήρξε «αμνός» του Θεού, ο οποίος «πήρε» τη θέση του πασχαλινού αμνού, αφού θυσιάστηκε για την ανθρωπότητα.
Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, είχε παρομοιώσει τον Χριστό με τον «Αμνό του Θεού, ο οποίος θα πάρει μαζί του την αμαρτία του κόσμου».
Το κυριότερο όμως έθιμο του Πάσχα σχετικά με λουλούδια είναι ο στολισμός του Επιτάφιου. Η περιφορά του ανθοστόλιστου Επιτάφιου και η μυσταγωγία της τελετής θυμίζουν αρχαίο έθιμο.
Τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών
Το τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού, καθώς το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα τη ζωή.
Όταν το κέλυφος του αυγού σπάσει με το τσούγκρισμα, γεννιέται μια ζωή, έτσι και το πασχαλινό αυγό συμβολίζει το σπάσιμο του τάφου του Χριστού και την Ανάστασή του.
Το αυγό βέβαια σε όλες σχεδόν τις αρχαίες κοσμογονίες συμβόλιζε τη γέννηση του σύμπαντος και της ζωής.
Στο επίπεδο της μύησης και της φιλοσοφίας, συμβόλιζε τον νεόφυτο που τη στιγμή της μύησης έσπαγε το κέλυφος του αυγού και ένας καινούργιος πνευματικός άνθρωπος γεννιόταν.
Το σοκολατένιο αυγό είναι ξενόφερτο έθιμο.
Το ζύμωμα για τις κουλούρες της Λαμπρής
Πρωί – πρωί τη Μεγάλη Πέμπτη, σε όλη την Ελλάδα, οι γυναίκες καταπιάνονται με το ζύμωμα. Ζυμώνουν με μυρωδικά τις κουλούρες της Λαμπρής και τις στολίζουν με λουρίδες από ζυμάρι και ξηρούς καρπούς.
Ανάλογα με τα σχήματα που τις έδιναν παλαιότερα είχαν και διάφορα ονόματα «κοφίνια», «καλαθάκια», «δοξάρια», «αυγούλες», «κουτσούνες, «κουζουνάκια».
Παρόμοιες κουλούρες έφτιαχναν και στα Βυζαντινά χρόνια, τις «κολλυρίδες» και ήταν ειδικά ψωμιά για το Πάσχα, σε διάφορα σχήματα που είχαν στο κέντρο ένα κόκκινο αυγό.
Πασχαλινά τσουρέκια
Το όνομα «τσουρέκι» μάλλον υιοθετήθηκε από τους Έλληνες κατά την περίοδο της τουρκικής κατοχής, και έκτοτε ξεκίνησαν να φτιάχνουν τη δική τους εκδοχή ενός γλυκού ψωμιού, φτιαγμένου με γάλα, βούτυρο και αυγά. Βέβαια σήμερα στην Ελλάδα τα τσουρέκια καταναλώνονται όλο το χρόνο, όμως έχει μια μοναδική σημασία κατά την πασχαλινή περίοδο. Εκτός από τσουρέκια υπάρχουν και «λαμπροκούλουρα».
Το ψωμί αυτό είναι συμβολικό, γιατί αντιπροσωπεύει την Ανάσταση του Χριστού, καθώς το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται σε ψωμί.
Η Μετάληψη με το Θείο Σώμα / Το Σώμα και το Αίμα του
Στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, 6,48-59 λέει:
«Εγώ είμαι ο άρτος της ζωής… ο άρτος που θα δώσω εγώ είναι η σάρκα μου, την οποία θα δώσω υπέρ της ζωής του κόσμου. Αλήθεια σας λέω, αν δεν φάτε τη σάρκα και δεν πιείτε το αίμα του Υιού του ανθρώπου, δεν έχετε ζωή μέσα σας… Όποιος τρώει τη σάρκα μου και πίνει το αίμα μου μένει μέσα μου κι εγώ μέσα του.
Φυσικά ο ίδιος ο Ιησούς παρέδωσε τη Θεία Μετάληψη στους ανθρώπους κατά τον Μυστικό Δείπνο (που λέγεται μυστικός, επειδή περιελάμβανε το μυστήριο της Θείας Μετάληψης και όχι επειδή ήταν κρυμμένος).
Στους πρώτους Χριστιανούς η Θεία Μετάληψη λεγόταν «κλάσις του άρτου» (κόψιμο του ψωμιού και γινόταν τουλάχιστον κάθε Κυριακή, δηλαδή τη «Μία των Σαββάτων» ημέρα της Ανάστασης του Χριστού.
