Υπήρξε Πανελληνιονίκης, Βαλκανιονίκης, Νικητής στον Μαραθώνιο της Βοστώνης το 1946, ενώ έλαβε μέρος και σε δύο Ολυμπιάδες
Με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού που βρίσκονται προ τον πυλών, ας θυμίσουμε την ιστορία ενός αθλητή που συγκλόνισε το πανελλήνιο και όχι μόνο.
Ο λόγος για τον Στέλιο Κυριακίδη.
Ήταν Έλληνας αθλητής από την Κύπρο, δρομέας ημιαντοχής και αντοχής και μέλος της ελληνικής εθνικής ομάδας στίβου.
Υπήρξε Πανελληνιονίκης, Βαλκανιονίκης, νικητής στους Παγκύπριους αγώνες και έλαβε μέρος σε δύο Ολυμπιάδες (Βερολίνο 1936, Λονδίνο 1948).
Αθλητικά ανήκε στο δυναμικό του Γυμναστικού Συλλόγου «Ολύμπια Λεμεσού», ωστόσο έχει λάβει μέρος σε αγώνες και ως αθλητής του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου.
Έμεινε στην ιστορία για την μεγάλη του νίκη στο διάσημο Μαραθώνιο της Βοστώνης στα τέλη Απριλίου του 1946, όπου θυσίασε ό,τι είχε για να τρέξει για την Ελλάδα. Ευαισθητοποιώντας Αμερικανούς και Έλληνες ομογενείς, στέλνοντας έτσι οικονομική βοήθεια και είδη πρώτης ανάγκης στην Ελλάδα που μαστιζόταν από φτώχεια κι ανέχεια.
Ήταν ο πρώτος αθλητής εκτός Αμερικής-Καναδά, που νίκησε στον Μαραθώνιο της Βοστώνης.
Βιογραφικά στοιχεία
Γεννήθηκε στην Πάφο από φτωχή οικογένεια στις 4 Μάϊου του 1910. Του άρεσε να τρέχει από πιτσιρίκι και από την εφηβική του ηλικία άρχισε να παίρνει μέρος σε αγροτικούς αγώνες εκπροσωπώντας το χωριό του.
Αγροτόπαιδο, με έρωτα για τον αθλητισμό και ταλέντο. Διακρίθηκε αρκετές φορές στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια με την εθνική ομάδα, ενώ κατέρριψε την πανελλήνια επίδοση του Σπύρου Λούη στον Μαραθώνιο (επίδοση τεσσάρων περίπου δεκαετιών).
Ο Λούης φέρεται να τον υποδέχθηκε στο σπίτι του στο Μαρούσι, λέγοντάς του: «Παιδί μου, Στέλιο, να τρέχεις πάντα, γιατί εμείς οι Έλληνες γεννηθήκαμε για να τρέχουμε. Μόνο έτσι καταφέραμε να ζήσουμε τόσους αιώνες».
Από το 1934, τα μαζεύει και μετακομίζει στο Χαλάνδρι. Έπιασε δουλειά στην ΔΕΗ (τότε Ηλεκτρική Εταιρεία) και πήγαινε να μετράει τα ρολόγια στα σπίτια του κόσμου για να βγάλει το μεροκάματο.
Τα ‘μπλέξε ο πόλεμος μετά. Υπέφερε ο κόσμος. Έτσι κι αυτός, έτσι και η οικογένειά του. Το 1940 έκοψε το τρέξιμο και κοίταξε μόνο να ζήσει.
Πείνα! Έβλεπε τους παλιούς του συναθλητές, εκείνη την μεγάλη ομάδα του 1930, να λιμοκτονούν ή να τους σκοτώνει ο γερμανικός κατοχικός στρατός.
Το 1941, μετά την είσοδο ναζιστικών γερμανικών δυνάμεων στην Αθήνα, παντρεύτηκε την Ιφιγένεια με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά: την Ελένη, την Μαίρη και τον Δημήτρη.
Για τα δύσκολα χρόνια της κατοχής, ο ίδιος δήλωσε πως το γαμήλιο δώρο του ήταν ένα ψωμί (κι αυτό μισό).
Το 1943 στο Χαλάνδρι, συνελήφθη από Γερμανούς με άλλα 49 άτομα (τα οποία εκτελέστηκαν) εξαιτίας ενός φόνου Γερμανού στρατιώτη.
Ο Γερμανός αξιωματικός υπηρεσίας ήταν μαραθωνοδρόμος και τον άφησε ελεύθερο, όταν βρήκε στο πορτοφόλι του την ταυτότητά του και την κάρτα διαπίστευσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936 στο Βερολίνο.
Ο γιος του, Δημήτρης Κυριακίδης, ανέφερε: «Μια άλλη φορά, όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στο σπίτι μας, βρήκαν ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου. Στην πρώτη σελίδα ήταν ο Χίτλερ.“Χάιλ Χίτλερ!” είπαν και εξαφανίστηκαν. Έτσι, εδόθη εντολή να μην πηγαίνει κανείς στο σπίτι του Κυριακίδη. Από τότε, ο πατέρας μου έκρυβε στο υπόγειό μας τους συμμάχους που έπεφταν με τα αλεξίπτωτα και έφευγαν αργότερα στην Αίγυπτο».
Ο ιστορικός Μαραθώνιος της Βοστόνης:
«Ήρθα να τρέξω για 7 εκατομμύρια πεινασμένους Έλληνες»
Το 1946, ο 36χρονος Στέλιος Κυριακίδης αποφάσισε να συμμετάσχει στον περίφημο Διεθνή Μαραθώνιο της Βοστώνης, παρόλο που ήταν αδύναμος και υποσιτισμένος λόγω της Κατοχής στην Ελλάδα.
Αναγκάστηκε να πουλήσει σχεδόν όλα τα έπιπλά του, έτσι ώστε να βρει χρήματα για να πληρώσει το εισιτήριο του αεροπλάνου για Αμερική.
Μετά από πολλές αντιρρήσεις και αμφιβολίες από την γυναίκα του, τον σύλλογο του ακόμα και από την τράπεζα Ελλάδος, επιβιβάστηκε για πρώτη φορά σε αεροπλάνο, πετώντας για Βοστώνη.
Στην Αμερική, οι γιατροί πίστευαν πως θα πέθαινε από εξάντληση κατά την διαδρομή, καθώς ήταν εξαιρετικά αδύναμος και καχεκτικός,. αλλά οι αντιρρήσεις τους ξεπεράστηκαν από την αθλητική ομοσπονδία.
Μάλιστα, υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση, σύμφωνα με την οποία ήταν ενήμερος για τους κινδύνους, αναλαμβάνοντας όλη την ευθύνη, δηλώντας χαρακτηριστικά: «Δεν τα παρατάω ξανά, ήρθα να τρέξω για επτά εκατομμύρια πεινασμένους Έλληνες.».
Κατά τις 12:00, τον Απριλίου του 1946, δόθηκε η εκκίνηση του Μαραθωνίου της Βοστώνης. Οι κύριοι διεκδικητές της νίκης ήταν ο Αμερικανός, Τζόνι Κέλι (2 νίκες, 7 δεύτερες θέσεις, 61 συμμετοχές) και ο Καναδός Ζεράρντ Κοτέ (4 νίκες).
Πριν τον αγώνα κάποιος έδωσε στον Κυριακίδη ένα διπλωμένο χαρτάκι να το διαβάσει λίγο πριν από την έναρξη.
Από την μια πλευρά έγραφε «Ή ταν ή επί τας» και από την άλλη «Νενικήκαμεν».
Είχε ζητήσει από την επιτροπή να αγωνιστεί με τον αριθμό 7 (τυχερός αριθμός στην Αρχαία Ελλάδα) και έτσι του δόθηκε το 77 (δυο φορές τυχερός).
Ακολουθώντας την τακτική που ακολουθούσε πάντα, δεν σπατάλησε δυνάμεις από την αρχή, αλλά επιτάχυνε από το μέσον της διαδρομής.
Επίσης, κοιτούσε μόνο μπροστά αναφέροντας: «Όταν ένας μαραθωνοδρόμος κοιτάζει πίσω του, δίνει φτερά στον αντίπαλο».
Στα τελευταία χιλιόμετρα προπορευόταν μαζί με τον Τζόνυ Κέλυ.
Τόσο ομογενείς όσο και Αμερικανοί τον ενθάρρυναν, ενώ ένας ομογενής θέλοντας να τον βοηθήσει, του προσέφερε ένα πορτοκάλι χτυπώντας τον ενθαρρυντικά στην πλάτη, κάνοντάς τον να χάσει ρυθμό και έδαφος.
Κάποιος άλλος Έλληνας του φώναξε: «Καλά πας, Στέλιο! Έστω δεύτερος».
Παρακάτω, ένας Αμερικανός δημοσιογράφος που παρακολουθούσε τον αγώνα με αυτοκίνητο, τον πληροφόρησε: «ο Κέλυ “έσπασε”, είναι ώρα να φύγεις».
Τότε συνέβη κάτι, που ο Κυριακίδης θυμόταν με συγκίνηση: «Ένας ηλικιωμένος Έλληνας να τραβάει τα μαλλιά του και να λέει: “Για την Ελλάδα Στέλιο μου! Για τα παιδιά σου!”».
Τότε, ο Στέλιος Κυριακίδης έδωσε όλα τα σωματικά του αποθέματα κατακτώντας την νίκη, φωνάζοντας στον τερματισμό: «For Greece!» (Για την Ελλάδα).
Ο χρόνος του 2:29:27 αποτέλεσε τον καλύτερο στην Ευρώπη και για 22 χρόνια τον καλύτερο στην Ελλάδα.
Οι Αμερικανοί τον αποκάλεσαν «ο απόγονος του Φειδιππίδη» (Αρχαίος Δρομέας) και σε ερώτηση που του τέθηκε: «Τι θα ήθελες να κάνουμε για σένα;», -ενώ του προσφέρθηκαν χρήματα για να γίνει επαγγελματίας αθλητής και είχε προτάσεις από το Χόλιγουντ για να γίνει ηθοποιός- απάντησε: «Για μένα τίποτα. Μόνο για την Ελλάδα…», επιμένοντας: «Σας παρακαλώ, μην ξεχάσετε τη χώρα μου».
Ο Τζόνυ Κέλυ (ήταν ο επικρατέστερος για τη νίκη) όταν ρωτήθηκε γιατί δεν κατάφερε να κερδίσει τον αγώνα, απάντησε: «Πως θα μπορούσα να κερδίσω ποτέ έναν τέτοιον αθλητή; Εγώ έτρεχα για τον εαυτό μου κι αυτός για μια ολόκληρη πατρίδα, για μια ολόκληρη ιδεολογία».
Την επομένη του αγώνα στην εφημερίδα της Βοστώνης (Boston Sunday Post), στο άρθρο «Η νίκη ανήκει σε δύο έθνη», ο δημοσιογράφος είχε γράψει: «Έχω ξαναδεί πολλούς αθλητές να κλαίνε είτε από χαρά για το θρίαμβό τους είτε από λύπη για την ήττα τους. Αυτός ο Αθηναίος με τα ευγενή αισθήματα δάκρυσε αληθινά, με δάκρυα που έβγαιναν μέσα από τη δυνατή ελληνική καρδιά του. Μια καρδιά που δεν τον πρόδωσε στα 26 μίλια που διένυσε, αλλά που κόντεψε να σπάσει όταν έφτασε στο τέρμα, τόσο από περηφάνια για τη νίκη του όσο και από θλίψη για τις κακουχίες που περνούσε η πατρίδα του».
«Πακέτο Κυριακίδης»
Στη συνέχεια, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Χάρυ Τρούμαν κάλεσε τον Κυριακίδη στον Λευκό Οίκο, μαζί με τον δεύτερο, τον Αμερικάνο Τζόνι Κέλι. Εκεί, ρώτησε τον Έλληνα αθλητή τι θα μπορούσε να κάνει για εκείνον, αυτός απάντησε: «Σας ευχαριστώ, πρόεδρε. Δεν θέλω τίποτα για εμένα. Το μόνο που ζητώ, κύριε Τρούμαν, είναι να στείλετε ρούχα και τρόφιμα στα 7 εκατομμύρια Έλληνες που λιμοκτονούν. Αυτό ζητάω. Να βοηθήσετε τον λαό μου που υποφέρει».
Αυτό που έγινε μετά ήταν κάτι το απίστευτο. Από δωρεές των Αμερικάνων μαζεύτηκαν τόνοι από τρόφιμα, φάρμακα, κουβέρτες.
Δεν είχαν πώς να τα μεταφέρουν. Μόλις βρέθηκαν έξι καράβια, με τη συνδρομή της οικογένειας Λιβανού, έφτασε η βοήθεια στην Ελλάδα. Το «Πακέτο Κυριακίδη», όπως το ονόμασαν.
Συγκεντρώθηκαν, επίσης, 250.000 δολάρια για να δοθούν στους ταλαιπωρημένους Έλληνες από την Κατοχή και τον Εμφύλιο! Ποσό τεράστιο για την εποχή.
Όλες οι αμερικάνικες εφημερίδες τον είχαν πρωτοσέλιδο, ενώ ο ίδιος έτρεχε από Πολιτεία σε Πολιτεία της Αμερικής για να φέρει κι άλλη βοήθεια στην τσακισμένη Ελλάδα.
Τον Μάιο του 1947, ως απόρροια της δημοσιότητας που είχε δοθεί στην κατάσταση της Ελλάδας λόγω του Μαραθωνίου της Βοστώνης, τέθηκε σε εφαρμογή εσπευσμένη οικονομική βοήθεια από την Αμερική (400.000 δολάρια), πριν το σχέδιο Μάρσαλ.
Στις 23 Μαΐου 1946, ο Κυριακίδης επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου περίπου ένα εκατομμύριο Έλληνες τον υποδέχθηκαν με τιμές ήρωα.
Έπειτα, πραγματοποιήθηκε επίσημη τελετή στους Στύλους του Ολύμπιου Διός, όπου ο λόγος του δακρυσμένου Κυριακίδη δήλωνε: «Είμαι υπερήφανος που είμαι Έλλην», συγκίνησε το πλήθος.
Για πρώτη φορά μετά την Κατοχή, φωταγωγήθηκε η Ακρόπολη προς τιμήν του, καθώς ήταν το πρώτο χαρμόσυνο γεγονός για τον τόπο μετά από τόσα καταραμένα και μαύρα χρόνια.
Ο Κυριακίδης έδωσε χαρά, περηφάνια, ανακούφιση στους συνανθρώπους του.
Πόσο γνήσιος ο Στέλιος Κυριακίδης! Πόσο αυθεντικός. Και τι ψυχή! Μεγαλείο
Ο γιος του, απλόχερα και χωρίς να ζητήσει ποτέ καμία αμοιβή, προσέφερε χρόνια μετά, όλα τα κειμήλια του Στέλιου Κυριακίδη στο Μουσείο του Μαραθωνίου δρόμου στον Μαραθώνα. Μέσα σ’ αυτά που έγιναν δωρεά στο Μουσείο είναι και το μετάλλιο τεράστιας αξίας από τον νικητήριο αγώνα στην Βοστώνη.
Ένα μετάλλιο που ήταν συλλεκτικό ακόμα και τότε, αφού για εκείνη και μόνο τη χρονιά είχε τοποθετηθεί στο κέντρο του ένα διαμάντι!
Ο Στέλιος Κυριακίδης είναι ακόμα και σήμερα άγνωστος στους περισσότερους Έλληνες φιλάθλους.
Στις ΗΠΑ, όμως, έχουν γράψει βιβλία για το κατόρθωμά του, έχουν γυρίσει βραβευμένα ντοκιμαντέρ (NBC), ενώ ετοιμάζουν και μια ταινία από την Disney.
Άνθρωπος της προσφοράς, με υψηλά ιδεώδη, γνώστης της βαριάς κληρονομιάς αυτού του τόπου στον αθλητισμό και τον πολιτισμό, ένας μοναδικός αθλητής που λατρεύτηκε στην εποχή του.
Θα μπορούσε και σήμερα να αποτελεί φάρο έμπνευσης για όλους μας, αλλά μάλλον σε πολλούς το όνομά του δεν λέει κάτι.
Κι ας έκανε, πέρα απ’ όλα τα άλλα, κι έναν τεράστιο άθλο από καθαρά αθλητικής άποψης.
Στον Στέλιο Κυριακίδη απονεμήθηκε ο «Μεγαλόσταυρος του Φοίνικος» από τον βασιλιά των Ελλήνων, ενώ στο Αθλητικό Μουσείο της Μασαχουσέτης υπάρχει μόνιμη έκθεση προς τιμήν του Στέλιου Κυριακίδη, με ονομασία “Στυλιανός Κυριακίδης – Τρέχοντας για την ανθρωπότητα”.
Το 2004 – ύστερα από ανάθεση της Αθλητικής Ομοσπονδίας του Χόπκιντον – ο δήμος του Χόπκιντον (Μασαχουσέτη) αποκάλυψε ένα άγαλμα με την ονομασία “Το Πνεύμα του Μαραθωνίου”, στην διαδρομή του Μαραθωνίου της Βοστώνης, ένα μίλι από το σημείο εκκίνησης.
Το γλυπτό παρουσιάζει τον Στέλιο Κυριακίδη να τρέχει και δίπλα του τον Σπύρο Λούη, να του δείχνει τον δρόμο προς την νίκη.
Το 2006 το άγαλμα αφιερώθηκε στα 60 χρόνια από την νίκη του Κυριακίδη. Ένα αντίγραφο του ίδιου γλυπτού έχει τοποθετηθεί και στον Δήμο Μαραθώνα.
Για την Ε.Θ.
Αλέξανδρος Κεσανλής
