Ποιες απόψεις σας έχετε αναθεωρήσει μεγαλώνοντας; Στην εφηβεία μου έλεγα ότι δεν θα γράψω ποτέ βιβλίο για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το πρώτο μου δημοσιευμένο βιβλίο εμπνέεται ακριβώς από αυτή την περίοδο. Έπειτα από επανειλημμένες απορριπτικές απαντήσεις για ένα αμερικάνικο μυθιστόρημα και μια συλλογή διηγημάτων για τα μέλη μιας θεραπευτικής ομάδας, αποφάσισα να ακολουθήσω τη σύσταση ενός εκδότη να γράψω κάτι «πιο κλασικό», κάτι «ελληνικό». Για να αναθεωρήσω, ήξερα ότι έπρεπε να βρω ένα πολύ ισχυρό κίνητρο.
Το όνομά μου το πήρα από τον παππού μου, τον Γιάννη Ασβεστά, πατέρα της μητέρας μου. Γεννημένος στο Ρεΐζντερε της Μικράς Ασίας, πιάστηκε αιχμάλωτος το 1922 μαζί με τους υπόλοιπους άνδρες του χωριού. Ήταν δεκαοχτώ χρονών. Οδηγήθηκε στα τάγματα εργασίας στο εσωτερικό της χώρας και από το τάγμα του ήταν ο ένας από τους πέντε που επέζησαν. Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν η μελαγχολία που κουβαλάω από μικρός μού έχει κληροδοτηθεί, μια άλλη μορφή ενοχής κάποιου που επιβίωσε από τη φρίκη.
Η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να προσφέρει εναλλακτικά πρότυπα, που δείχνουν τον δρόμο προς μια υγιέστερη αντίληψη της ανδρικής ταυτότητας.
Η οφειλή ωστόσο παρέμεινε. Αναζητώντας κάτι «πιο κλασικό», «κάτι ελληνικό», διάβασα με υπόδειξη της αδελφής μου το βιβλίο της Μαρίας Μαθιουδάκη-Δραγασάκη Μνήμες Μικρασίας, που καταγράφει μαρτυρίες κατοίκων του Ρεΐζντερε. Εκεί περιγράφεται το παρακάτω περιστατικό: την ημέρα που ο στρατός του Κεμάλ μπήκε στο χωριό, μια μερίδα κατοίκων, αψηφώντας τις εντολές του διοικητή να συγκεντρωθούν μαζί με τους άλλους στην εκκλησία και το σχολείο, κλείστηκαν στο σπίτι του προέδρου. Το επόμενο πρωινό εκεί κρίθηκε η τύχη τους.
Διαβάζοντάς το αναρωτήθηκα ποιες να ’ταν οι σκέψεις αυτών των ανθρώπων, που ήξεραν ότι πιθανότατα ζούσαν το τελευταίο τους βράδυ: ποιος ο απολογισμός της ζωής τους· για ποια πράγματα θα μετάνιωναν· για ποια θα ήθελαν να συνεχίσουν να ζουν. Μέσα σε αυτό το σκηνικό θανάτου γεννήθηκε ο Φιλήσυχος Άνδρας, σε αυτό το σπίτι μάς συστήνεται για πρώτη φορά. Η οφειλή προς τον Γιάννη Ασβεστά μού έδωσε το πρώτο υλικό για την ιστορία της φανταστικής οικογένειας του Κωνσταντή Σβέστογλου και του γιου του, Γιάννου, για το φως και το σκοτάδι της δικής τους ζωής.
Ο Φιλήσυχος Άνδρας γράφτηκε στον απόηχο του me too movement κι ενώ στην Ελλάδα πληροφορούμασταν στις ειδήσεις για ειδεχθείς γυναικοκτονίες. Σε μια εποχή όπου τα μέσα προβάλλουν εικόνες τοξικής αρρενωπότητας, ο Φιλήσυχος Άνδρας έμοιαζε παράταιρος. Ο πρωταγωνιστής, ένας άνθρωπος της σκέψης, ανακαλύπτει τις σιωπηλές, γενναίες αποφάσεις που παίρνουμε για να προστατεύσουμε ό,τι έχει σημασία για εμάς – την οικογένεια, την κοινότητα. Η λογοτεχνία έχει τη δύναμη να προσφέρει εναλλακτικά πρότυπα, που δείχνουν τον δρόμο προς μια υγιέστερη αντίληψη της ανδρικής ταυτότητας. Έτσι, με έναν διαφορετικό τρόπο, η αναζήτησή μου για το «ελληνικό» και το «κλασικό» συναντούσε μια πανανθρώπινη αγωνία: τι είδους άνθρωποι είμαστε, ποιους ανθρώπους αγαπάμε, ποιο τέλος επιλέγουμε. Ελπίζω όταν οι δρόμοι μου διασταυρωθούν ξανά με τον Γιάννο, τον συνεχιστή της ιστορίας, να αποδειχθώ ξανά άξιος αφηγητής μιας τέτοιας ζωής.
Σελίδες: 184
Εκδόσεις: «ΒΑΚΧΙΚΟΝ»
