Μια αποτύπωση πριν 100 χρόνια – Συνθήκες και προβλήματα του παρελθόντος
*.- Το νησί της Σαμοθράκης, το εθνικό σύνορο της ομορφιάς, του μύθου και της ιστορίας, πάντα αποτελούσε το χώρο, όπου έμπρακτα διαπιστωνόταν η γεωστρατηγική ιδιαίτερη σημασία της, εξ ου και οι κατακτητικές λαίλαπες.
-. Το νησί αυτό, στην αχλή των αιώνων, ήταν ο φωτεινός φάρος της ελληνικότητας και πάνω στα ξεχωριστά χώματα του, αναπτύχθηκαν τα Καβείρια Μυστήρια, με την παρουσία μυστών Ελλήνων από παντού.
Πάνω εκεί, μετέπειτα αναπτύχθηκε και η νέα θρησκεία ο Χριστιανισμός, που χέρι με χέρι με τον Ελληνισμό, διαμόρφωσαν την νέα πραγματικότητα.
-. Μετά την απελευθέρωση του νησιού και την ένταξη του στον εθνικό και αμυντικό κορμό της νέας διευρυμένης πατρίδας, άρχισαν να παρουσιάζονται τα προβλήματα που υπήρχαν και έπρεπε να τύχουν φροντίδας από το κεντρικό κράτος. Αυτά τα προβλήματα κατέγραψε η εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», που σας τα παρουσιάζω εδώ.
-. Για όσους ασχολούμαστε με την περιοχή, διαπιστώνουμε ότι ελάχιστα των προβλημάτων έχουν βρει την λύση τους στα 100 χρόνια …από τότε.
Αν οι συγκαιρινοί το διαβάσουν,θα θεωρήσουν ότι είναι η τωρινή αποτύπωση.
Εδώ θα αναφωνήσω …και αν περνούν τα χρόνια εμείς μένουμε και ζούμε μετά παλιά και …βιωμένα.
Σας δίνω τις τότε συνθήκες, που εν πολλοίς έχουν προβολή στον 21ο αιώνα.
***
*.- “Απέναντι από την Αλεξανδρούπολη και 22 μίλια μακριά, βρίσκεται η Σαμοθράκη, που απέχει 12 μίλια από την τουρκική παραλία της Αίνου και 18, από την τώρα τουρκοκρατούμενη Ίμβρο. Νησί πλούσιο, ευάερο και εξοχικό. Νησί αρχαίο, ιστορικό και ελληνικώτατο. Άλλοτε, πριν από 30-60 χρόνων, ήταν κατάφυτο από δάση.
-. Σήμερα όμως, λίγα απ’ αυτά διατηρούνται στην ανατ. πλευρά, γιατί το πελέκι του ξυλοκόπου τα κατέστρεψε.
Παράγει πολλά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, επίσης και πολλά οπωρικά, κυρίως απίδια (αχλάδια), που τα περισσότερα ταξιδεύουν στην Αλεξάνδρεια.
Εφτά υδραυλικά ελαιοτριβεία, για 3, 4 μήνες εργάζονται νύχτα μέρα, για την παραγωγή του λαδιού, που υπολογίζεται σε 130-200.000 οκάδες τον χρόνο.
-. Μέχρι προ δύο χρόνων, εξήγαγε στον Πειραιά ετησίως, πάνω του ενός εκατομμυρίου οκάδες ξυλάνθρακων (κάρβουνα).
Σήμερα όμως η εξαγωγή τους περιορίστηκε κατά πολύ. Εκατό ενενήντα ζευγάρια, καταγίνονται με την καλλιέργεια της γης.
Επίσης και στην καλλιέργεια του καπνού, η Σαμοθράκη δεν υστερεί, η παραγωγή ετησίως υπολογίζεται σε 80-100.000 οκάδες.
-. Στην Σαμοθράκη, υπάρχουν ακόμη τα ερείπια του ναού όπου ετελούντο τα Μυστήρια των Καβείρων, που κατά την ιστορική παράδοση, πήρε μέρος η σύζυγος του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου, Ολυμπιάδα και συνέλαβε τον γιό της Αλέξανδρο.
Κατά την τουρκική κυριαρχία, Γάλλοι έκαναν ανασκαφές στην θέση Παλαιάπολη, ανακαλύφτηκε το άγαλμα της ΑΠΤΕΡΟΥ ΝΙΚΗΣ του Φειδία χωρίς κεφάλι, και σήμερα κοσμεί το Μουσείο του Λούβρου.
Το κεφάλι του αγάλματος δεν βρέθηκε, ούτε υπάρχει ελπίδα να βρεθεί, γιατί όπως πληροφορήθηκα από μεγάλης ηλικίας γέροντες, πριν από πολλά χρόνια, στην θέση εκείνη βρέθηκαν 3, 4 κεφάλια, από ασβεστάδες, που λόγω της αμάθειας τους, τα χρησιμοποίησαν στα ασβεστοκάμινα τους (!!!).
-. Επίσης, στις πριν δύο χρόνια (1923), αρχαιολογικές ανασκαφές, που έγιναν από Γαλλοτσεχοσλαβακικό όμιλο στη θέση αυτή, ανακαλύφτηκε πανάρχαιο αρχαίο μαρμάρινο θέατρο, με 14 βαθμίδες και η τελευταία υψηλότερη να έχει τρία μόνο μαρμάρινα θεωρεία , ως Δεσποτικού θρόνου.
Ανακαλύφτηκε ένα μέτρο κάτω από την γη, καταστραμμένο κτίριο, όπως φαίνεται και σε μία πλάκα υπάρχουν λατινικά γράμματα., χρησιμοποιείτο ως ξενοδοχείο των πριγκήπων.
-. Άλλα αρχαιότατα μνημεία, όπως ο Πύργος, τα τείχη της Παλαιάπολης και ο υψηλότατος Πύργος, στην Ν. πλευρά της κωμόπολης, όπου οι Τούρκοι έκτισαν το Διοικητήριο τους, μαρτυρούν την κυριαρχία της Σαμοθράκης, Ρωμαίων, Ενετών, Μακεδόνων και Βυζαντινών.
Κατά την μυθολογία, κατοικούσαν στην κορυφή του όρους ΦΕΓΓΑΡΙ, ύψους 1.900 μ., ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας και ο θεός του ανέμου Αίολος.
Ο Όμηρος αναφέρει για την Σαμοθράκη, στο κεφάλαιο ΘΕΟΜΑΧΙΑ της Ιλιάδας, αρκετά ενδιαφέροντα.
Το νησί, από την αρχαιότητα κατοικείτο από ακραιφνή ελληνικό πληθυσμό.
-. Στο νησί, πριν σαράντα χρόνια εγκαταστάθηκαν τρείς οικογένειες Τούρκων υπαλλήλων, αλλά αυτοί πλέον δεν υπάρχουν ως ανταλλάξιμοι. Η φωνή του μουεζίνη, δεν τάραξε την ησυχία των κατοίκων, γιατί ποτέ δεν υπήρξε τζαμί και μιναρές.
-. Κατά τον αγώνα της ανεξαρτησίας, η Σαμοθράκη επαναστάτησε, από τα πρώτα νησιά και τον Απρίλιο του 1822 καταστράφηκε ολοσχερώς.
Σφαγιάστηκαν 700 κάτοικοι, μέσα σε μία χαράδρα, που από τότε ονομάστηκε ΕΦΚΑΣ σε σύμπτυξη γλωσσική του εφτακόσια.
-. Στον Ι.Ν. Κοίμησης της Θεοτόκου, υπάρχει η πλουσιότατη βιβλιοθήκη, δωρεά του αείμνηστου γιατρού Σαμοθράκης ΦΑΡΔΥ Νικολάου, που περιλαμβάνει, εκτός από ελληνικά συγγράμματα και πολλά, Γερμανών, Γάλλων και Άγγλων συγγραφέων.
Κάθε αρχαιολόγος που διέρχεται από την Σαμοθράκη, είναι αδύνατον να μη δει την βιβλιοθήκη και να μην την θαυμάσει.
-. Οι 5.000 κάτοικοι του νησιού, είναι διασπαρμένοι σε 4 χωριά και διατηρούν ισάριθμα σχολεία.
Στα τρία μικρότερα χωριά, Αλώνια, Ξηροπόταμος και Λάκκωμα, λειτουργεί από ένα μονοτάξιο σχολείο, με 50-80 μαθητές το κάθε ένα.
Στην πρωτεύουσα του νησιού την Χώρα, λειτουργεί εξατάξιο Μικτό Δημοτικό Σχολείο με 489 μαθητές.
Το κτίριο του σχολείου αυτού είναι διόροφο νέο και ιδιοκτησίας της εκκλησίας, όπως και το μονόροφο του Λακκώματος. Τα δύο άλλα χωριά στερούνται σχολικού κτιρίου, γι’ αυτό οι μαθητές τον χειμώνα διδάσκονται μέσα σε τελείως ανθυγιεινά οικήματα στάβλων και αποθηκών και το καλοκαίρι στην ύπαιθρο.
-. Οι φιλογράμματοι κάτοικοι των δύο αυτών χωριών, με δικά τους έξοδα αγόρασαν τα οικόπεδα, την ξυλεία και όλα τα υλικά και περιμένουν κάποια μικρή κρατική βοήθεια, για να αρχίσουν αμέσως την ανέγερση των κτιρίων.
Ολα τα σχολεία της Σαμοθράκης, από την απελευθέρωση του νησιού, μέχρι το 1924, λειτουργούν με έλλειψη διδακτικού προσωπικού και των απαραιτήτων επίπλων.
-. Για πρώτη φορά το 1924 με την λήξη του σχολικού έτους, λειτούργησαν αυτά κανονικά.
Αυτό, χάριν των ενεργειών του λαοφιλούς πληρεξούσιου (βουλευτή) Α. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ και του ρέκτη επιθεωρητού των δημοτικών σχολείων Κ. ΛΑΓΟΥΜΙΤΖΑΚΗ, που προμήθευσε όλα τα σχολεία με σειρά γεωγραφικών χαρτών, με αθλητικά είδη και με σχολική και μαθητική βιβλιοθήκη.
-. Με ενέργειες επίσης του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ Α. οφείλεται και η ίδρυση και η λειτουργία από το 1922, διτάξιου Ημιγυμνασίου με άνω τους 30 μαθητές.
Μεγαλύτερη όμως ώθηση πρέπει να δοθεί στην εκπαίδευση του λαού της Σαμοθράκης, ώστε να μπορέσουν αυτά να αποβάλλουν τους πολύ κακούς ιδιωματισμούς που μεταχειρίζονται στην ομιλί τους.
-. Η Σαμοθράκη αν και απέχει από την Αλεξανδρούπολη 22 μίλια και από τα τουρκικά παράλια 18, από αδιαφορία των εκάστοτε κυβερνήσεων (σ.σ. σε μόνο 3 χρόνια ελευθερίας!!), καμμιά επικοινωνία, ούτε τηλεγραφική, ούτε τηλεφωνική, ούτε ταχυδρομική, ούτε ατμοπλοϊκή υπήρχε μέχρι πριν λίγο.
Μόλις προ 6-7 μηνών, με ενέργειες και διαβήματα, εγκαταστάθηκε σταθμός ασυρμάτου και μια φορά την εβδομάδα προσεγγίζει ατμόπλοιο.
Πριν, η μεταφορά του ταχυδρομείου γινόταν ακανόνιστα με βενζινόπλοια από την Αλεξανδρούπολη και πολλές φορές ο σάκος καθυστερεί για ένα και δύο μήνες.
-. Μέχρι το 1923 η Σαμοθράκη υπαγόταν, διοικητικά και δασικά στην Μυτιλήνη, δικαστικά στην Καβάλα, εκπαιδευτικά στην Λήμνο, οικονομικά στην Ίμβρο και εκκλησιαστικά στην επαρχία της Μαρώνειας. Όμως τώρα, όλες οι υπηρεσίες, εκτός της εκκλησιαστικής, υπήχθησαν στον απέναντι νομό Εβρου.
-. Στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ της 28-12-1924, φιλοξενήθηκε μικρό κείμενο που ανέφερε «Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ».
Κοινοποιείται Β.Δ. με το οποίο εφ εξής η νήσος Σαμοθράκη θα υπάγεται στην δικαιοδοσία της Οικονομικής Εφορίας και Ταμείου Αλεξανδρούπολης.
-. Στην Σαμοθράκη υπάρχουν πολλά και διάφορα μεταλλεύματα. Τα σπουδαιότερα είναι ο γαιάνθραξ (πετροκάρβουνο) και ο αργυρομόλυβδος. Πρόκειται να αρχίσει συστηματική εργασία για την εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων που ανακαλύφτηκαν.
-. Στην ανατολική πλευρά, σε δασώδη και ρομαντική τοποθεσία, υπάρχουν άφθονα μεταλλικά (θειούχα, σιδηρούχα, αλατούχα) νερά, που για σειρά ετών είναι ανενεργά, αν και κάθε χρόνο, πολύς κόσμος, από την Δ. Θράκη, Μακεδονία και τα γύρω νησιά, τα επισκέπτονται. Σε κανένα μέρος της Ελλάδας δεν υπάρχουν με τέτοια συστατικά. Κατά τον γιατρό Χρηστομάνο, τα λουτρά της Σαμοθράκης, είναι ο βασιλιάς των λουτρών της Ελλάδας.
Τέτοιας αξίας λουτρά , μένουν τελείως ανεκμετάλλευτα, χωρίς λουτρώνες και οικήματα, για την διαμονή των επισκεπτών, ενώ με δαπάνη λίγων χιλιάδων, πολλά εκατομμύρια εισόδημα θα είχε το κράτος.
Φαίνεται όμως η φροντίδα των λουτρών, θα αρχίσει με την αποξήρανση της λίμνης, που είναι εστία ελωδών πυρετών, με την κατασκευή του λιμανιού, με την τοποθέτηση του φάρου σε αβαθή ακτή και την κατασκευή δρόμου μήκους 6 χιλ. μέχρι την πρωτεύουσα.
-. Ο λαός της Σαμοθράκης είναι, φιλόπονος, φιλόξενος, πολεμικός και άκρως δημοκρατικός.
Διατηρεί ακόμη άθικτα ,τα ήθη και έθιμα των προγόνων του.
Η άσεμνη ενδυμασία και ο εκφυλισμός των μεγαλουπόλεων, δεν εισήλθαν, ούτε υπάρχει πιθανότητα να επικρατήσει στο νησί της Σαμοθράκης, γιατί η οικογενειακή τιμή, η νοικοκυροσύνη , η εργατικότητα και η σεμνότητα είναι το μοναδικό στόλισμα του γυναικείου φύλου του νησιού των Καβείρων.**
Π. Πινάτσης
Υστερόγραφο
Το παρόν είναι ανταπόκριση του ΠΙΝΑΤΣΗ ΠΕΛΟΠΙΔΑ στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, που δημοσιεύτηκε στις 7 και 8 Οκτωβρίου 1925.
Οι επικεφαλίδες είναι ενδεικτικές.
7-10-1925.
————-
Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΝΗΣΟΣ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Το λησμονημένο νησί. Φυσικός πλούτος. Καπνά, ξυλάνθρακες, έλαιον. Το προσκύνημα της βασίλισσας Ολυμπιάδας. Η κεφαλή της Απτέρου Νίκης. Θεομαχία στην Ιλιάδα. Η επανάσταση του 1821. Ο φυσικός πλούτος βρίσκεται σε αφθονία. Τουρκικές θηριωδίες.
8-10-1925
————-
Το κράτος επέδειξε αδιαφορία. Τα σχολεία. Πολλές ελλείψεις. Οι ιδιωματισμοί. Ελλειψη συγκοινωνίας. Το ταχυδρομείο. Βαβυλωνία στις υπηρεσίες. Μεταλλεία και ιαματικές πηγές. Τα πάτρια έπη. Οι γυναίκες. Ενας ανεκμετάλλευτος θησαυρός. Προσπάθειες ανόρθωσης.
* Ο ΠΙΝΑΤΣΗΣ Πελοπίδας, γεν. στην Κίο Προύσας το 1896 και πέθανε το 1977 στην Αθήνα. Τελείωσε το Γυμνάσιο Προύσας. Το 1923 μέχρι το 1927 εργάστηκε ως δάσκαλος πρώτα στην Σαμοθράκη και μετά στην Δράμα.
Συμμετείχε ενεργά σε συλλόγους για τους πρόσφυγες και εργάστηκε ως δημοσιογράφος
Εξελέγη βουλευτής Δράμας με τον Ελληνικό Συναγερμό το 1952 και στη συνέχεια από το 1956 έως το 1963 με την ΕΡΕ*.
Βασίλειος Ναζλής
Υποστράτηγος ΕΛ.ΑΣ ε.α.
