- Του Γεώργιου-Ελευθέριου Αλεπάκου, Συνταξιούχου Νομικού
Η επιλογή της Αλεξανδρούπολης (Dedeagac ή Dedeaghadje ή Dedeagh ή Dédéagatch) από την εταιρία του Βαρόνου Χίρς (Maurice de Hirsch), που ανέλαβε στα πλαίσια της κατασκευής του σιδηροδρομικού δικτύου μεταξύ Κωνσταντινούπολης-Βιέννης, την υποχρέωση κατασκευής εμπορικού λιμανιού στα θρακικά παράλια, στο οποίο θα έφτανε μια διακλάδωση της γραμμής, έφερε και τους πρώτους κατοίκους, κυρίως Έλληνες, που δημιούργησαν έναν μικρό οικισμό.
Μέχρι την έλευση του σιδηροδρόμου και την κατασκευή του πρώτου λιμανιού η περιοχή του Δεδέαγατς ήταν τόπος έρημος και ακατοίκητος, «γιαμπάν γιερ», όπως έγραψε στις 29.5.1872 ο εκπαιδευτικός από την Αίνο και μέγας πολέμιος της επιλογής αυτής αντί της ΑΙΝΟΥ. Νικόλαος Χατζόπουλος.
Ο Γαλλικός γεωγραφικός οδηγός «Em. Isambert, Itinéraire descriptif, historique et archéologique de l’Orient. I. Grèce et Turquie d’Europe, 16ο, Παρίσι (Guides Joanne)», που εκδόθηκε το 1861 αναφέρει για τη διαδρομή από Φέρες μέχρι τη Μάκρη: «σύντομα θα κατευθυνθούμε στα παράλια του Αιγαίου πελάγους και ακολουθούμε το δρόμο μέχρι την Μάκρη μέσω μιας γραφικής διαδρομής που θυμίζει αυτή της La Corniche». Στον χάρτη που περιέχεται μάλιστα στις πρώτες σελίδες βλέπουμε τον οδικό άξονα Κωνσταντινούπολης-Θεσσαλονίκης να περνά από τις Φέρες και τον Άβαντα (Dervend), ενώ πουθενά δεν φαίνεται το Δεδέαγατς. Γιατί όμως έγινε στο Δεδέαγατς σιδηρόδρομος και λιμάνι; Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής ήθελαν στα τέλη του 19ου αιώνα να κυριαρχήσουν στον Οθωμανικό χώρο και εποφθαλμιούσαν να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή στη διανομή της κληρονομιάς του μεγάλου ασθενούς, της καταρρέουσας δηλαδή Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι γνωστό ότι το πρόσωπο κλειδί πίσω από τις ξένες επενδύσεις στους βαλκανικούς σιδηροδρόμους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ο Βαρόνος Maurice de Hirsch, ένας από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες της Ευρώπης, ο οποίος αν και γεννήθηκε Γερμανός απέκτησε μετά τη Βελγική, Γαλλική και Αυστριακή υπηκοότητα, γιατί το χρήμα δεν έχει εθνικότητα.
«Ο Βαρόνος Maurice de Hirsch»
Έτσι οι μηχανικοί που σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό από την Αίνο Νικόλαο Χατζόπουλο επισκέφτηκαν ήδη από το 1847 την περιοχή όπως ο Γάλλος μηχανικός Ποαρέλ και ο επίσης Γάλλος μηχανικός Βίλεν μπορεί να στάλθηκαν από την Οθωμανική κυβέρνηση για να μελετήσουν την πλωιμότητα του Έβρου ποταμού που γινόταν όλο και πιο δυσχερής λόγω των συνεχών προσχώσεων, αλλά και τη δημιουργία νέου λιμένος, αφού το λιμάνι της Αίνου είχε πάψει να είναι λειτουργικό, ταυτόχρονα όμως έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες που αξιοποίησαν οι εταιρίες του Hirsch.
H δημιουργία λοιπόν του Δεδέαγατς σε μια περιοχή με «ιερό όνομα» που προϋπήρχε της ιδρύσεως αυτής οφείλεται στη δραστηριότητα ξένων εταιρειών που ανέλαβαν τα μεγάλα έργα υποδομής στην Οθωμανική αυτοκρατορία στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο πρώτος οικισμός ιδρύθηκε το 1872 από την «COMPAGNIE GENERALE POUR L’EXPLOITATION DES CHEMINS DE FER DE TURQUIE D’EUROPE», η οποία ανέλαβε επίσης να κατασκευάσει έναν θαλάσσιο σταθμό για να συνδέει την Κωνσταντινούπολη με τη Βιέννη και ο οποίος θα λειτουργούσε ως λιμάνι για την αναπτυσσόμενη Αδριανούπολη (Edirne). Το 1873 έγιναν τα πρώτα σχέδια για το λιμάνι από τον Α. Guerard και τον L. Dussaud της εταιρίας Dussaud Brothers, που κατασκεύασε και τις αποβάθρες της Σμύρνης όπως επίσης του Χερβούργου (Cherbourg), της Μασσαλίας (Marseilles), της Μπρεστ (Brest), της Τουλόν (Toulon), της Τριέστης (Trieste), του Αλγερίου (Algiers), του Σουέζ (Suez) και του Πόρτ Σαιντ (Port Said). Μεταγενέστερα σχέδια έγιναν από τον Aslan το 1890 και τέλος από τον Conrand Schokke το 1910.
Ο Γερμανός βαρόνος Μωρίς Χιρς (Maurice de Hirsh de Gereuth) γεννήθηκε στο Μόναχο στις 9 Δεκεμβρίου του 1831. Προερχόταν από μία αριστοκρατική οικογένεια τραπεζιτών ισραηλιτικής καταγωγής που επί πολλές γενεές κατείχε εξέχουσα θέση στον κύκλο της γερμανοεβραϊκής κοινότητας. Ο Μωρίς Χιρς σε ηλικία 13 ετών εστάλη στις Βρυξέλλες για να σπουδάσει οικονομικά και όταν έγινε 17 άρχισε να εργάζεται. Το 1855 συνδέθηκε με τον τραπεζικό οίκο Bischoffsheim & Goldschmidt που δραστηριοποιούνταν σε Βρυξέλλες, Λονδίνο και Παρίσι. Εκεί γνώρισε και παντρεύτηκε στις 28 Ιουνίου του 1855 την κόρη του προέδρου της τράπεζας και έτσι αύξησε αλματωδώς την περιουσία του. Το ζευγάρι υπήρξε κυριολεκτικά βαθύπλουτο. Ο βαρόνος Μωρίς Χιρς συγκαταλεγότανε στους 5 πιο πλούσιους Ευρωπαίους της εποχής του. Οι ίδιοι ζούσανε στην απόλυτη χλιδή σε έναν πύργο που διέθετε ο Χιρς στην περίφημη λεωφόρο Champs-Élysées του Παρισιού. Επίσης είχανε κατοικίες στο Λονδίνο, στην Ουγγαρία και στην Τσεχία.
Τη μελέτη κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανούπολης – Αιγαίο Πέλαγος ανέθεσε ο Βαρόνος Χιρς στο τεχνικό γραφείο του Societe des Docks et Entepots de Marseille, όπου εργαζόταν τότε ένας νεαρός Μηχανικός ο Louis–Julien Barret (1828-1887), στον οποίο ανέθεσε το 1870 η εταιρεία να πραγματοποιήσει όλα τα προκαταρκτικά σχέδια, μεταξύ των άλλων λιμανιών, και του λιμανιού στην ακτή του Αιγαίου Πελάγους, όπου θα ήταν η απόληξη του τμήματος της σιδηροδρομικής γραμμής Αδριανούπολης-Αιγαίο Πέλαγος.
Ο Louis–Julien Barret, αφού επισκέφθηκε την Αίνο πρότεινε η νέα σιδηροδρομική γραμμή Αδριανουπόλεως-Αιγαίο Πέλαγος να γίνει στη δυτική πλευρά του δέλτα του ποταμού Έβρου, στην περιοχή Δεδέαγατς, καθόσον τα φερτά του ποταμού καθιστούσαν προβληματικό το λιμάνι της Αίνου και αφετέρου γιατί θα υπήρχε μεγάλη δυσχέρεια να διέλθει πάνω από το ΔΕΛΤΑ του ποταμού η μελλοντική συνδετήριος σιδηροδρομική γραμμή του λιμανιού αυτού με τη Θεσσαλονίκη, όπως επιθυμούσε ο Σουλτάνος.
Ο Louis–Julien Barret, αφού μελέτησε την έρημο τοποθεσία της περιοχής του Dedeagatch τελικά πρότεινε αντί του λιμανιού της Αίνου, που υπήρχε τότε στην περιοχή, η απόληξη της σιδηροδρομικής γραμμής να είναι στην έρημο έκταση του Δεδέαγατς. Η πρόταση αυτή του Louis–Julien Barret έγινε αποδεκτή και την 30ην Ιουνίου 1870 καθορίστηκε οριστικά ως καταληκτικό σημείο της γραμμής αυτής (Αδριανούπολη προς το Αιγαίο Πέλαγος), δυτικά του ποταμού Έβρου, στην ερημική μέχρι τότε παραλιακή τοποθεσία του Dedeagatch.
Τον Ιούνιο του 1871 ξεκίνησαν τα έργα για την κατασκευή της πρώτης σιδηροδρομικής γραμμής στη Θράκη, ταυτόχρονα από την Αδριανούπολη και την παραλία του Θρακικού Πελάγους, στην περιοχή του Δεδέαγατς. Αρκετές εκατοντάδες Αρμένιοι εργάτες που έφεραν από την Αρμενία αλλά και Ιταλοί εξειδικευμένοι τεχνίτες βρήκαν εργασία με αρκετά υψηλά μεροκάματα. Τελικά τον Ιούνιο του 1872 ακούστηκαν τα σφυρίγματα του τρένου στην παραλία του Δεδέαγατς.
Το πρώτο λιμενικό έργο στην περιοχή μας σχετίζεται με τις υποχρεώσεις του λιμανιού έναντι της αναθέτουσας εταιρίας του Βαρόνου Maurice de Hirsh για τους σιδηροδρόμους στην Τουρκία και την Ευρώπη. Σύμφωνα με τη σύμβαση που υπογράφηκε μεταξύ της εταιρίας του Βαρόνου Maurice de Hirsh και της Οθωμανικής Κυβέρνησης, η τελευταία δεσμεύτηκε να χρηματοδοτήσει, πέραν των σιδηροδρομικών έργων και την κατασκευή δρόμων και όλες τις λιμενικές εγκαταστάσεως στο Dedeagatch, την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη και τη Βάρνα.
Αξίζει να αναφέρω τις φοβερές αντιδράσεις των Αινιτών για την επιλογή του Dedeagatch ως το τέρμα των βαλκανικών σιδηροδρόμων αντί της ΑΙΝΟΥ πρωτοστατούντος του δάσκαλου Χατζοπουλου στις σκληρές και επίμονες καταγγελίες και διαμαρτυρίες για την επιλογή του Dedeagatch ως τελικού τόπου για την κατάληξη των βαλκανικών σιδηροδρόμων στο ΑΙΓΑΙΟ.-
Εν όψει των ανωτέρω σκέψεών μου, βασικά επαναφέρω την αρχική μου πρόταση που με χαρά έμαθα ότι την υιοθέτησαν και οι Φίλοι του Γαλλικού Σταθμού:
«Να ονομαστεί ο δρόμος που ξεκινάει από την διασταύρωση ΟΣΕ (ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ) μέχρι την γέφυρα ΜΑΙΣΤΡΟΥ σε «ΛΕΩΦΟΡΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΩΝ», καθώς και να δοθεί σ’ ένα δρόμο το όνομα του ιδρυτή της πόλης ΒΑΡΟΝΟΥ ΜΩΡΙΣ ΧΙΡΣ (Baron de Hirsch)».-
Αλεξανδρούπολη
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2025
