Όμορφες αναμνήσεις από τις αρχές της δεκαετίας του 1950
- Του Παναγιώτη Κουσίδη
Το Άγιο Πάσχα έχει σημαδέψει τη ζωή μας και τη ζωή όλων των Ελλήνων εντός και εκτός Ελλάδας, γιατί είναι η μεγαλύτερη και λαμπρότερη γιορτή της Χριστιανοσύνης, Είναι γιορτή υψηλής ανάτασης και πηγή χαράς και ανανέωσης μέσα στη λαμπρότητα του ελληνικού τοπίου, στην ανθοφορία και στις ευωδιές της Άνοιξης.
Το Πάσχα των Ελλήνων συνδυάζει τις αναστάσιμες λαμπάδες και τα κόκκινα αυγά με τα κόκκινα λιβάδια από τις παπαρούνες. Συνδυάζει τα ανάμεικτα συναισθήματα από τη Γέννηση μέχρι τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού με την πολυχρωμία της φύσης.
Το Πάσχα είναι η αχόρταγη μαγεία την ηθών και εθίμων της πατρίδας μας με τη μαγεία και τη συγκίνηση από τις ακολουθίες, τα τροπάρια, τα απολυτίκια, τα εγκώμια και τους ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας. Από το Θείο Δράμα μέχρι τη χαρμόσυνη Ανάσταση.
Έχω πολλές αναμνήσεις από τα παιδικά μου χρόνια στο χωριό μου, τη Νέα Χιλή, αλλά η γιορτή του Πάσχα έχει χαραχτεί βαθιά στην ψυχή μου και στη μνήμη μου. Γι’ αυτό κάθε φορά στην ανάμνηση του Πάσχα σκιρτάει η ψυχή μου. Οι παρακάτω περιγραφές ανάγονται στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Νοσταλγώ τις Πασχαλινές εορτές από την πρώτη εκκλησία του χωριού μου, τη φτωχική, λιτή και χαμηλοτάβανη εκκλησούλα που ίδρωνε το ταβάνι της από τα καντήλια, τις λαμπάδες και τ’ αγιοκέρια, αλλά οι άνθρωποι ήταν πιο αληθινοί. Η πρώτη εκκλησία μας ήταν στη θέση που σήμερα βρίσκεται το κτίριο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ν. Χιλής και είχε τότε απέναντί της μια τεράστια αλάνα.
Από τις Παρασκευές των «Χαιρετισμών» προετοιμάζονταν οι πιστοί και οι νοικοκυρές για τη Μ. Εβδομάδα. Από το Σάββατο του Λαζάρου τα παιδιά τραγουδούσαν από σπίτι σε σπίτι την ανάσταση του Λαζάρου. Από την Κυριακή των Βαίων θυμούμαι τα βάγια που μοίραζε ο παπάς και τα τροπάρια «Τον Νυμφώνα σου βλέπω» και το «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται». Από τη Μ. Τρίτη την παραβολή των «Δέκα Παρθένων» και «το τροπάριο της Κασσιανής».
Μπορεί να μην τα θυμούμαι όλα και με τη σωστή σειρά, αλλά από την Κυριακή των Βαΐων μέχρι την ώρα της Ανάστασης (το βράδυ του Μ. Σαββάτου) ακούγονταν στις ακολουθίες μερικοί από τους ωραιότερους και συγκινητικότερους ύμνους της Ορθοδοξίας.
Τη Μ. Πέμπτη οι νοικοκυρές έβαφαν τα κόκκινα αυγά και στην εκκλησία ακούγονταν το «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου». Την Μ. Πέμπτη το βράδυ αφού τελείωναν τα 12 Ευαγγέλια οι γυναίκες και οι κοπέλες του χωριού αναλάμβαναν να στολίσουν τον Επιτάφιο. Την Μ. Παρασκευή οι πιστοί παρακολουθούσαν με κατάνυξη τα Θεία Πάθη και ακούγονταν τα εγκώμια του Επιτάφιου Θρήνου «Ω γλυκύ μου έαρ» το «Η ζωή εν τάφω» το «Άξιον εστί» και το «Αι γενεαί πάσαι».
Το προσκύνημα του Επιτάφιου ήταν μια συνταρακτική εμπειρία. Το βράδυ της Μ. Παρασκευής, μετά τον Εσπερινό γίνονταν η περιφορά του Επιταφίου. Στο χωριό μου τη Ν. Χιλή συνήθιζαν ένα έθιμο που έφεραν οι πρόσφυγες από τις πατρογονικές πατρίδες. Μετά την περιφορά του Επιταφίου στην τότε μεγάλη αλάνα γίνονταν το «κάψιμο ομοιώματος του Ιούδα» όχι ως πράξη γενικότερου αντισημιτισμού αλλά ως συμβολισμό. Ήταν η φωτιά και η φλόγα της κάθαρσης, της νέμεσης και του εξαγνισμού και ως καταδίκη της φιλαργυρίας και της δειλίας του Ιούδα και όχι όλων των συμπαθών Εβραίων.
Τη νύχτα του Μ. Σαββάτου η καμπάνα καλούσε τους πιστούς για την κορύφωση της γιορτής. Τα μεσάνυχτα ακούγονταν το χαρμόσυνο μήνυμα «Χριστός Ανέστη!» και οι καρδιές χτυπούσαν τρελά στο ρυθμό της καμπάνας. Οι πιστοί αντάλλασσαν ευχές και ασπασμούς, άναβαν τις λαμπάδες τους και μετέφεραν το Άγιο Φως για να ανάψουν το καντήλι του σπιτιού. Έστρωναν το τραπέζι, τσούγκριζαν τα κόκκινα αυγά και έτρωγαν την παραδοσιακή μαγειρίτσα. Αυτή η συνάθροιση της οικογένειας στο αναστάσιμο τραπέζι ήταν η μεγαλύτερη ευλογία του Χριστού.
Το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα γίνονταν η Δεύτερη Ανάσταση, η Αγάπη και αντάλλασσαν οι χωριανοί το «φίλημα της Αγάπης». Γιατί, για την αγάπη των ανθρώπων σταυρώθηκε ο Χριστός. Μετά τη Δεύτερη Ανάσταση εμείς οι μικρότεροι κάναμε αυγομαχίες στην αλάνα μπροστά στην εκκλησία. Κάποιοι πονηροί χρησιμοποιούσαν αυγά φραγκόκοτας που είναι πολύ γερά και μας κέρδιζαν τα αυγά. Δεν μας πείραζε πολύ γιατί οι κότες μας θα γεννούσαν πολλά αυγά, ώστε να πάμε μερικά στον μπακάλη για να πάρουμε καραμέλες και λουκούμια.
Αυτές οι εικόνες, αυτά τα ακούσματα και τα άσματα, αυτές οι οσμές και οι γεύσεις, τα αρώματα, τα χρώματα και τα βιώματα από το Πάσχα στο χωριό μου δεν σβήνουν, αλλά θα με ακολουθούν μέχρι το τέρμα του προορισμού…
