Κοιτούσα μια φωτογραφία από συνεδρίαση περιφερειακού συμβουλίου. Ένα τραπέζι γεμάτο κουστούμια και φωνές. Καμία γυναίκα. Έμοιαζε με σκηνή από το 1950. Κι όμως, τραβήχτηκε την περασμένη εβδομάδα.
Πόσο μπροστά έχουμε πάει τελικά; Ισότητα στα λόγια, απουσία στα έδρανα: Το φύλο της εξουσίας παραμένει αρσενικό. Ακόμα και η γλώσσα μας είναι φαλλοκρατική. Δεν είναι τυχαίο ότι «πρόεδρος», «δήμαρχος», «σύμβουλος», «αντιπεριφερειάρχης» ακούγονται πάντα… στο αρσενικό. Όχι μόνο γραμματικά. Και πολιτικά.
Γιατί δεν είναι απλώς οι λέξεις που δεν αλλάζουν φύλο. Είναι οι θέσεις που δεν αλλάζουν πρόσωπα. Αν οντως τύχει να βρεθεί κανείς σε μία συνεδρίαση δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου -ή απλώς να δει τις σχετικές φωτογραφίες στον τοπικό Τύπο- δεν θα χρειαστεί να ψάξει πολύ για να καταλάβει ποιο φύλο κυριαρχεί.
Στο πάνελ των αποφάσεων, στις επιτροπές, στα ψηφοδέλτια με τις «σημαίνουσες» θέσεις, στις προεδρίες και στις αντιπροεδρίες… η παρουσία των αντρών μοιάζει τόσο αυτονόητη, όσο και η απουσία των γυναικών. Όχι επειδή δεν υπάρχουν ικανές γυναίκες.
Απλώς, φαίνεται πως δεν «χωρούν» στον χάρτη της τοπικής εξουσίας – ενός χάρτη που σχεδιάστηκε χωρίς αυτές. Παρά τα διαρκή πανηγύρια για τη «νίκη της ισότητας», οι γυναίκες παραμένουν θεατές, παθητικά στο κάδρο, συχνά μόνο για να φωτογραφηθούν πλάι σε κάποιον άντρα που αποφασίζει. Ίσως, βέβαια, να φταίμε κι εμείς. Δεν φωνάζουμε αρκετά, δεν διεκδικούμε αρκετά, δεν παίζουμε «σωστά» το πολιτικό παιχνίδι – ένα παιχνίδι σχεδιασμένο από άντρες, με όρους αντρικούς και γλώσσα αντρική. Η λεγόμενη «ισότητα των φύλων» – για την οποία, υποτίθεται, θα έπρεπε να είμαστε ευγνώμονες – είναι τόσο επιφανειακή, όσο ένα σύνθημα σε αφίσα προεκλογικής καμπάνιας.
Γιατί η αληθινή ισότητα δεν είναι οι υποχρεωτικές ποσοστώσεις στα ψηφοδέλτια. Δεν είναι η μία γυναίκα που «μπαίνει για ξεκάρφωμα». Δεν είναι το δελτίο τύπου που ανακοινώνει με υπερηφάνεια πως «φέτος έχουμε και δύο γυναίκες αντιδημάρχους!» (σε σύνολο δέκα αντρών, φυσικά).
Η πραγματική ισότητα δεν είναι εκεί όταν δεν είμαστε κι εμείς. Δεν είναι ισότητα αν δεν υπάρχουν γυναικείες φωνές εκεί όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις για τις ζωές όλων μας. Δεν είναι ισότητα αν οι γυναίκες συνεχίζουν να πρέπει να αποδεικνύουν την αξία τους με το δεκαπλάσιο μόχθο, μόνο και μόνο για να τους πουν στο τέλος ότι είναι «υπερβολικές» ή «επιθετικές». Ας είμαστε ειλικρινείς. Η εξουσία -ιδίως η τοπική, αυτή που βρίσκεται πιο κοντά στην καθημερινότητα- είναι ακόμη δομημένη από άντρες για άντρες.
Οι συνεδριάσεις των δημοτικών συμβουλίων μοιάζουν με παλιά καφενεία: πολλή φασαρία, πολλή αυτοπεποίθηση, λίγος χώρος για διάλογο. Οι γυναίκες, όταν υπάρχουν, πρέπει να ισορροπούν ανάμεσα στο να είναι αρκετά δυναμικές για να τις πάρουν στα σοβαρά, αλλά όχι πολύ έντονες, γιατί τότε γίνονται… αντιπαθητικές.
Πρέπει να είναι και ωραίες, και μορφωμένες, και γλυκές, και σκληρές, και διαθέσιμες, και αόρατες – ταυτόχρονα. Και το πιο ειρωνικό; Κάθε φορά που τολμάς να επισημάνεις αυτή την εξόφθαλμη απουσία, θα βρεθεί κάποιος να σου πει: «Μα δεν είναι θέμα φύλου. Είναι θέμα ικανοτήτων!» Ακριβώς. Συμφωνώ.
Ας κάνουμε, λοιπόν, έναν διαγωνισμό ικανοτήτων, με ίδια κριτήρια, ίδιες ευκαιρίες και ίδιο σεβασμό προς όλους. Αλλά πρώτα ας φροντίσουμε να μην αποκλείονται οι μισοί άνθρωποι πριν καν πλησιάσουν την αφετηρία.
Η αλλαγή δεν θα έρθει από μόνη της. Ούτε θα έρθει με ακόμα μία «Ημέρα της Γυναίκας» και μερικά λουλούδια στα γραφεία. Η αλλαγή θα έρθει όταν σταματήσουμε να θεωρούμε κανονικό το να μιλάνε μόνο οι άντρες εκ μέρους όλων. Όταν πάψουμε να χειροκροτούμε κάθε φορά που μία γυναίκα επιτέλους μπαίνει σε κάποιο συμβούλιο, σαν να είναι είδος προς εξαφάνιση.
Η ισότητα δεν χαρίζεται. Διεκδικείται. Και κυρίως, καταγράφεται με παρουσία. Στα έδρανα. Στα μικρόφωνα. Στις αποφάσεις. Μέχρι τότε, ας μην μας λένε πως κερδίσαμε τη θέση μας. Τη θέση μας θα την έχουμε κερδίσει όταν δεν χρειάζεται να την αποδείξουμε ξανά και ξανα.
Κυριακή Γιαλαμά
Εκπαιδευτικός
