Πάνω από 2,5 εκατομμύρια πολίτες να συμμετέχουν σε προληπτικές εξετάσεις – 70.000 εντοπίστηκαν εγκαίρως με ευρήματα που απαιτούσαν άμεση αντιμετώπιση, ενώ πάνω από 400.000 παραπέμφθηκαν για περαιτέρω δωρεάν έλεγχο
H συνέντευξη της αναπληρώτριας υπουργού Υγείας στην «ATHENS VOICE»
Κατανοεί περισσότερο τις κοινωνικές ανισότητες γιατί και η ίδια τις βίωσε από πολύ νωρίς. Η Ειρήνη Αγαπηδάκη μεγάλωσε σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Κρήτης, με οικονομικές δυσκολίες και αντιξόοτητες που, όμως, δεν της στέρησαν όλα όσα ονειρεύονταν να κάνει. Μερικά χρόνια αργότερα βρέθηκε στη θέση της αναπληρώτριας υπουργού Υγείας, εκεί που οι προσωπικές δυσκολίες έγιναν εφαλτήριο για τις πολιτικές προτεραιότητές της, πιστεύοντας ότι «η πρόληψη είναι το πιο σημαντικό δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας».
Με σπουδές στην Ψυχολογία και τη Δημόσια Υγεία, υπηρέτησε για χρόνια την πρόληψη, πριν ακόμη ασχοληθεί με την πολιτική. Όταν το έκανε ήξερε εκ των έσω το κόστος του «πολύ αργά».
- Η πρόληψη υπήρξε σταθερή σας ενασχόληση και αξία πολύ πριν μπείτε στην πολιτική. Τι σας ώθησε στο να αφιερωθείτε σε αυτόν τον τομέα;
Οι σπουδές μου τόσο στην Ψυχολογία όσο και στη Δημόσια Υγεία, με καθόρισαν. Ένα από τα βασικά αντικείμενα της Δημόσιας Υγείας είναι οι κοινωνικές ανισότητες. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι όποιος γεννηθεί σε φτωχή οικογένεια έχει χειρότερη και συντομότερη ζωή. Αρρωσταίνει σοβαρά σε μικρότερη ηλικία και αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο να χάσει τη ζωή του νωρίτερα. Αυτό έρχεται να αντιστρέψει η πρόληψη, που εστιάζει στο να προλάβουμε όλοι και να ζήσουμε καλύτερα.
Δεν διαλέγεις σε ποια οικογένεια θα γεννηθείς, γι’ αυτό έχει σημασία να μπορεί η Πολιτεία να αντιστρέψει το αρνητικό φορτίο που κουβαλάμε όσοι γεννηθήκαμε σε περιβάλλον με αντιξοότητες. Χρησιμοποιώ πρώτο πληθυντικό γιατί δεν πρόκειται μόνο για την επιστήμη που υπηρετώ, αλλά και για την ίδια μου την ιστορία. Ξέρω καλά το κόστος του «πολύ αργά». Δεν αποτελεί μια θεωρητική έννοια, αλλά κομμάτι της ζωής μου. Αυτές οι εμπειρίες με διαμόρφωσαν βαθιά. Στράφηκα ακριβώς σε αυτές τις σπουδές, γιατί πιστεύω ότι η πρόληψη δεν είναι μια πολυτέλεια, είναι δικαίωμα όλων μας. Το κράτος έχει υποχρέωση να μην περιμένει τον άνθρωπο να φτάσει στο πρόβλημα, αλλά να τον προσεγγίζει πριν φτάσουμε στο μη περαιτέρω. Όταν αργότερα βρέθηκα σε θέσεις ευθύνης, με κορύφωση τη σημερινή μου θέση στο Υπουργείο Υγείας, αυτό το προσωπικό βίωμα έγινε πολιτική προτεραιότητα. Γιατί για μένα, η πρόληψη είναι μια πράξη φροντίδας και δικαιοσύνης.
- Ποια είναι τα αποτελέσματα του προγράμματος «Προλαμβάνω» για την έγκαιρη διάγνωση ασθενειών που είναι διαθέσιμα μέχρι σήμερα;
Το πρόγραμμα «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» δεν είναι απλώς μια νέα υπηρεσία υγείας· αποτελεί μια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την Υγεία. Στόχος μας είναι ο έγκαιρος εντοπισμός των κυριότερων χρόνιων νοσημάτων, όπως ο καρκίνος και οι καρδιαγγειακές παθήσεις, που αποτελούν τις βασικές αιτίες πρόωρων θανάτων στη χώρα μας. Μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια πολίτες έχουν υποβληθεί σε προληπτικές εξετάσεις μέσα από τα προγράμματα που υλοποιούμε. Από αυτούς, περί τις 70.000 –μια πόλη ολόκληρη στην ουσία– εντοπίστηκαν εγκαίρως με ευρήματα που απαιτούσαν άμεση αντιμετώπιση, ενώ πάνω από 400.000 παραπέμφθηκαν για περαιτέρω δωρεάν έλεγχο. Μέσα από το «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» δημιουργήσαμε για πρώτη φορά ένα οργανωμένο σύστημα πρόληψης, που στοχεύει όχι μόνο στην έγκαιρη διάγνωση, αλλά και στην ενσωμάτωση της πρόληψης στην καθημερινότητα των πολιτών. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν πως η πρόληψη μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια και να βελτιώσει ουσιαστικά την ποιότητα ζωής.
- Πώς ανταποκρίθηκαν οι πολίτες; Έχουν αυξηθεί οι συμμετοχές στις προληπτικές εξετάσεις από τότε που ξεκίνησε το πρόγραμμα; Το έχουν αγκαλιάσει ή δείχνουν ακόμη δισταγμό;
Η ανταπόκριση των πολιτών είναι πολύ θετική και ενθαρρυντική. Ήταν κάτι που απουσίαζε από τον τομέα της υγείας. Από την έναρξη του προγράμματος έχουμε παρατηρήσει σημαντική αύξηση στις συμμετοχές στις προληπτικές εξετάσεις. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη σημασία της πρόληψης και κάνουν τις δωρεάν προληπτικές εξετάσεις που παρέχει το πρόγραμμα και μάλιστα επικοινωνούν μαζί μας για να μας πουν πόσο σημαντικό το θεωρούν, γεγονός που δείχνει πως το έχουν αγκαλιάσει ευρέως. Η αύξηση της συμμετοχής και η θετική ανταπόκριση αποδεικνύουν ότι χτίζουμε μια νέα κουλτούρα σε σχέση με την υγεία μας, που βασίζεται στην πρόληψη κι όχι στο να παρατηρήσουμε το σύμπτωμα και έπειτα να πάμε στον γιατρό.
- Πολλοί πολίτες φοβούνται ή αμελούν τις προληπτικές εξετάσεις. Τι θα τους λέγατε;
Καταλαβαίνω απόλυτα τον φόβο και τις ανησυχίες που μπορεί να έχει κάποιος απέναντι σε μια ενδεχόμενη διάγνωση – είναι κάτι το φυσιολογικό. Όμως, θέλω να τονίσω ότι η πρόληψη είναι το πιο σημαντικό δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας και στους ανθρώπους που αγαπάμε.
Πίστευα, και εξακολουθώ να πιστεύω, πως έστω και μία ζωή να σώζαμε, θα ήταν επιτυχία. Για παράδειγμα τη ζωή μιας γυναίκας που δεν ξέρει ότι έχει έναν όγκο στο στήθος και δεν θα το μάθαινε ποτέ εάν το ίδιο το κράτος δεν έσπαγε το ταμπού, τον ενστικτώδη φόβο όλων μας για τις προληπτικές εξετάσεις. Κι αυτό το «εγώ», πλέον, έγινε «εμείς». Να σώσουμε τη ζωή ενός νέου ανθρώπου που, επίσης, δεν υποψιάζεται ότι κάτι στην καρδιά του δεν πηγαίνει όπως θα έπρεπε, κάποιου άλλου που έχει πρόβλημα με το γαστρεντερικό του και δεν το ξέρει κ.λπ.
Όλοι φοβόμαστε, αλλά παράλληλα έχουμε την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε αυτά τα εσωτερικά εμπόδια. Μπορούμε λοιπόν να σεβαστούμε τον φόβο μας ως συναίσθημα, αλλά να μην του επιτρέψουμε να μας σταματήσει από την πράξη του να φροντίσουμε τον εαυτό μας – είμαστε πολλά περισσότερα από τον φόβο. Εμείς, ως Υπουργείο, φροντίζουμε να παρέχουμε εξετάσεις που είναι προσβάσιμες, δωρεάν και με σεβασμό προς τον κάθε πολίτη. Είμαι εδώ για να βοηθήσω καθεμιά και καθέναν, με όποιον τρόπο μπορώ, να αντιμετωπίσει τον φόβο και να φροντίσει τον εαυτό του. Η αυτοφροντίδα είναι μια πράξη αγάπης, γι’ αυτό και η πρόληψη αξίζει κάθε προσπάθεια.
- Πώς επιλέχθηκαν τα νοσήματα για τα οποία προβλέπονται προληπτικοί έλεγχοι; Τι καθόρισε αυτές τις προτεραιότητες;
Η επιλογή των νοσημάτων που καλύπτει το «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» βασίστηκε σε επιστημονικά κριτήρια. Δώσαμε προτεραιότητα στα χρόνια νοσήματα που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των πρόωρων θανάτων και έχουν ταυτόχρονα αποδεδειγμένη δυνατότητα πρόληψης ή έγκαιρης διάγνωσης. Συγκεκριμένα εστιάσαμε στον καρκίνο του μαστού, τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, τον καρκίνο του παχέος εντέρου και τις καρδιαγγειακές παθήσεις – νοσήματα που μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά όταν εντοπιστούν νωρίς. Η επιλογή αυτή στηρίχθηκε σε ευρωπαϊκές και διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, αλλά και στα δεδομένα από τον ελληνικό πληθυσμό, ώστε να δημιουργήσουμε ένα πρόγραμμα που να είναι ταυτόχρονα ρεαλιστικό, αποτελεσματικό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της κοινωνίας μας.
- Πώς εξασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση όλων στις εξετάσεις, ειδικά για ανθρώπους που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές;
Έχουμε δημιουργήσει ένα ευρύ δίκτυο συνεργαζόμενων κέντρων προληπτικών εξετάσεων σε όλη την Ελλάδα, που περιλαμβάνει πάνω από 15.000 δημόσιες και ιδιωτικές δομές υγείας, όπου οι πολίτες μπορούν να κάνουν εύκολα και γρήγορα τις εξετάσεις τους, εντελώς δωρεάν, είτε είναι ασφαλισμένοι είτε ανασφάλιστοι. Παράλληλα, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην πρόσβαση των κατοίκων σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως ορεινές ζώνες και νησιά με πληθυσμό κάτω των 10.000 κατοίκων. Για τον σκοπό αυτό αναπτύξαμε τις Κινητές Ομάδες Υγείας (ΚΟΜΥ), οι οποίες προσφέρουν, μεταξύ άλλων, δωρεάν προληπτικές εξετάσεις απευθείας στους πολίτες που κατοικούν σε αυτές τις περιοχές, τόσο στο πλαίσιο του «Προλαμβάνω» όσο και με ένα έξτρα πακέτο προληπτικών εξετάσεων αποκλειστικά για τους κατοίκους των απομακρυσμένων περιοχών.
Συγκεκριμένα περίπου 124.000 κάτοικοι σε 87 μικρά νησιά και 213.000 σε 38 ορεινές περιοχές ωφελούνται από τις υπηρεσίες αυτές. Επιπλέον, οι εξετάσεις καλύπτουν όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικίας, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, ηλικιωμένων και εγκύων, με παροχή και συμβουλευτικής για τον προγεννητικό έλεγχο. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζουμε την ισότιμη πρόσβαση στην πρόληψη και τη φροντίδα της υγείας για όλους, όπου κι αν κατοικούν. Και βέβαια, οι Κινητές Ομάδες Υγείας, εκτός από τις απομακρυσμένες περιοχές, παρέχουν υπηρεσίες κατ’ οίκον ιατρικής φροντίδας σε όλη τη χώρα, εντελώς δωρεάν.
- Υπάρχουν σχέδια για την επέκταση του προγράμματος σε άλλες ασθένειες ή ηλικιακές ομάδες στο μέλλον; Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι του «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ»;
Το ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ ήρθε για να μείνει. Δηλαδή δεν είναι κάτι πρόσκαιρο, αλλά μια ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα υγείας μας, με επίκεντρο την πρόληψη. Στα επόμενα βήματα, σχεδιάζουμε να επεκτείνουμε το πρόγραμμα ώστε να περιλάβει και άλλα σοβαρά νοσήματα, όπως ο καρκίνος του δέρματος και του πνεύμονα, πάντα με γνώμονα την έγκαιρη διάγνωση και την πρόληψη. Η πρόληψη δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαία προϋπόθεση για μια υγιή κοινωνία. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με συνέπεια και επιμονή για να γίνει αυτό κτήμα όλων.
