Ετυμολογία1: Η λέξη απαρχή κατά το πλείστον εν χρήσει είς τον πληθυντικό απαρχαί ή πρώτη προσφορά, οι πρώτοι καρποί «Απαρχάς άγειν θεοίσι» (Σοφ. Τρ 76).
Η πανάρχαια αύτή συνήθεια τών αναίμακτων αγροτικών προσφορών των «απαρχών»2, θεωρείται προσφορά σε θεότητες.
Είς την κοινωνία των ανθρώπων ή ανταλλαγή δώρων είναι μία διαδικασία σπουδαιότητας · μέσω τού «δούναι και λαβείν», όπου σφυρηλατούνται, διατηρούνται προσωπικοί δεσμοί και εκφράζονται σχέσεις ανωτερότητας και ύποτέλειας3. Οί θεοί είναι οί δωρητές του καλού.
Κατά τήν συγκοδιμή των καρπών, κατά την αρχαιότητα προσφέρονται οι «άπαρχές»4.
Η προσφορά συμβολικά και τελετουργικά ενός μέρους από την τροφή και το ποτό προς τους θεούς πριν από την από την ανάλωσή τους, αποτελεί πράξη ευσέβειας5, και γενναιοδωρίας. Η πράξη αυτή έχει διαχρονικό χαρακτήρα και, έχει καθιερωθεί σαν θεσμός από την Πελασγική εποχή.
Ο Πλάτων παρουσιάζει τον Σωκράτη να ορίζει την ευσέβεια6 ως την γνώση τής θυσίας και της προσευχής (επιστήμην τινά τού θύειν τε και εύχεσθαι) και την θυσία ως προσφορά δώρων εις τους θεούς.
Ένας στοιχειώδης τύπος προσφοράς δώρων, είναι η «πρώτη προσφορά»7 η εκχώρηση της πρώτης τροφής, πού κερδήθηκε από κυνήγι, συγκομιδή ή την γεωργία.
Οι προσφορές απαρχών θεωρούνται χαρακτηριστικά τού απλού αγροτικού κόσμου. Ο ευσεβής προσφέρει στο ιερό μία μικρή ποσότητα απ’ όσα φέρνουν οι εποχές του έτους «δώρα των εποχών» των ωρών.
«Πολύ σπάνια» λέγει ο Nilsson, «μπορούμε να παρακολουθήσουμε την συνέχεια μιάς λατρευτικής συνήθειας δια μέσου των αιώνων όσο αυτήν. Οι λαϊκές αυτές συνήθειες ανήκουν στο παλιότερο και όπως μπορούσε κάποιος να πει, χαμηλότερο στρώμα της θρησκείας, είναι εκείνες που έζησαν περισσότερο απ όλες».
Βιβλιογραφία:
- Η. Liddel R. Scott, Mέγα Λεξικόν της Ελληνικης Γλώσσης
- —
- Walter Burkert, Αρχαία Ελληνική θρησκεία, Προσφορά απαρχών
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Αρχαϊκός Ελληνισμός Τόμος Β
- Ευσταθίου Λιακόπουλου Τα Ορφικά Μυστήρια και η Αρχαία Ελληνική Μεταφυσική σελ 467
- Πλάτων, Ευθυφρ. 14
- Walter Burkert, Αρχαία Ελληνική θρησκεία, Προσφορά απαρχών
Ευλογία πρώτων καρπών κατά την Εορτήν της Μεταμορφώσεως εις Θράκη: Εις εορτάς έχουν τοποθετηθεί έθιμα λαϊκής λατρείας, γεωργικού περιεχομένου1 υπό γενικήν έννοιαν ως π.χ.: κατά την εορτή τής Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος την 6η Αυγούστου προσφορά απαρχών σταφυλιών · μεταφερονται είς την εκκλησίαν προς ευλόγησιν τούτων υπό του ιερέως και ή διανομή των μετά το τέλος της λειτουργίας είς τούς πιστούς προς «ευχαριστίαν του δοτήρος των καρπών».
Κατά την εορτήν του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) μεταφορά σπόρων εις την εκκλησίαν προς ευλόγησιν των μετά την λειτουργία.
Βιβλιογραφία:
- Γεωργιου Κ. Σπυριδάκη – Παραδόσεις της Ελληνικής Λαογραφίας
Λαχταριστός ο καρπός του μόχθου του αμπελουργού
Ευλόγηση πρώτων σταφυλιών
Λαμπρινή Πρεπούδη
Φιλόλογος
