Ο Σύλλογος Δεσποινίδων & Κυριών και η γιορτή του Ελευθερίου Βενιζέλου – Ο Μητροπολίτης Φιλάρετος Βαφείδης
Το ιστορικό Διδυμότειχο είναι η περιοχή όπου στα χώματά του εξελίχθηκαν γεγονότα, που δυστυχώς είναι σε πολλούς άγνωστα, αν και καταγεγραμμένα.
Μόλις λίγους μήνες από την εθνική ολοκλήρωση και την ένταξη του στον εθνικό κορμό, η δημοσιογραφική παρουσία, δίνει την κοινωνική δράση των τότε σύγχρονων γυναικών του, με τις όποιες αντιπαλότητες και προσωπικές επιλογές.
Ο δημοσιογράφος Ζαρδαλίδης κινήθηκε στην περιοχή και κατέγραψε τις διαπιστώσεις του, που δημοσίευσε στην εφημερίδα “Το ΦΩΣ” την 29 Νοεμβρίου, σχετικά με την λειτουργία και παρουσία των Σωματείων Κυριών του Διδυμοτείχου.
Η εφημερίδα “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ” στο φύλλο της, την 8η Δεκεμβρίου 1923, αναγράφει ότι αυτός έγινε δέκτης εσφαλμένων πληροφοριών για το θέμα.
Ας δούμε την καταγραφή αυτή.
1.*
* “Για την ίδρυση Φιλοπτώχου Αδελφότητας Κυριών.
Πολύ σωστά έπρεπε να αντιπροσωπευτεί αυτή και με κυρίες που ανήκουν στον προσφυγικό κόσμο και αυτό δυσαρέστησε τις δεσποινίδες του Διδυμοτείχου, που δήθεν από τοπικιστικό πνεύμα δεν είδαν με καλό μάτι την εκλογή αυτή και προέβησαν στην ίδρυση νέου Συλλόγου με την επωνυμία “ΕΛΠΙΣ” και έτσι επήλθε διχασμός”.
Ας δούμε όμως τα πραγματικά γεγονότα.
1.*
* Την 22α Αυγούστου του 1923, 30 δεσποινίδες συνεδρίασαν στο σχολείο της Εκκλησίας της Παναγίας και 2-3, απ’ αυτές εισηγήθηκαν την ανάγκη της σύστασης σωματείου με σκοπό την μόρφωση των μελών του, με διαλέξεις, συνεχείς συγκεντρώσεις και την δημιουργία βιβλιοθήκης ή αναγνωστηρίου.
Την ίδια ημέρα αποφασίστηκε η ίδρυση νέου σωματείου ή η αναδιοργάνωση του υπάρχοντος παλιού (αυτό θα το ενέκριναν όλες οι δεσποινίδες) και υπέγραψαν όλες σχετικό πρακτικό της απόφασης αυτής.
Την επομένη, άρχισε η εγγραφή των μελών και την 29η Αυγούστου, έγινε δεύτερη συγκέντρωση, με πάνω από 70 δεσποινίδες όλων των τάξεων και όλων όσων είχαν σφρίγος και πάθος να εργαστούν για το σκοπό αυτό.
Έγινε ψηφοφορία και η εκλογή του Διοικητικού Συμβουλίου και ως Πρόεδρος εξελέγη παμψηφεί, αν και απουσίαζε στην Θεσσαλονίκη, η δεσποινίς ΤΖΙΑΒΑΡΑ Ασπασία, δασκάλα, ως η καταλληλότερη.
Μερικές από τις δεσποινίδες, εισηγήθηκαν την μετατροπή από Σύλλογο Δεσποινίδων σε Σύλλογο Δεσποινίδων και Κυριών.
Ανακινήθηκε έτσι το θέμα της φύσης του Συλλόγου, σε συνεδρίαση την επόμενη Κυριακή του Σεπτεμβρίου και αποφασίστηκε η επανίδρυση και ανασύσταση του “Συλλόγου
Δεσποινίδων και Κυριών η ‘ΕΛΠΙΣ’, που λειτουργούσε από 14 χρόνων, το 1909.
Έγιναν νέες εκλογές και εκλέχτηκαν και πάλι με ψηφοφορία, πρόεδρος η δεσποινίς ΤΖΙΑΒΑΡΑ Ασπασία, αντιπρόεδρος η κυρία ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ Μαρία (σύζυγος ιατρού πρόσφυγας), γραμματέας η δεσποινίς ΠΑΠΑΝΕΣΤΟΡΟΣ Πολυξένη, ταμίας η δεσποινίς ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ Ευγενία και σύμβουλοι οι κυρίες ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ Ελευθερία, ΒΑΛΤΖΙΔΟΥ Αλεξάνδρα, δεσποινίς ΔΟΥΛΑ Μαρία (πρόσφυγας),δεσποινίς ΣΑΚΑΛΗ Αναστασία (πρόσφυγας), δεσποινίς ΒΑΣΙΑΔΟΥ Χρυσούλα (πρόσφυγας) και η δεσποινίς ΒΕΛΤΙΖΟΥ Χαρίκλεια.
Μετά την εκλογή, επειδή μερικές κυρίες δεν εκλέχτηκαν ως μέλη του διοικητικού συμβουλίου, το έφεραν βαρέως, αποχώρησαν και ίδρυσαν, προ 15 ημερών την Φιλόπτωχο Αδελφότητα, που αριθμεί τόσα μέλη, όσα και το διοικητικό συμβούλιο.
Η αδελφότητα αυτή ήταν τόσο γνωστή, ώστε μόλις διάβασαν γι’ αυτήν, ρωτούσαν αν υπάρχει που και πότε έγινε.
Στο Διδυμότειχο ο κόσμος έναν μόνο σύλλογο ξέρει και αυτός είναι ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΙΝΙΔΩΝ Η “ΕΛΠΙΣ”, που την 18η Νοεμβρίου 1923, έγιναν τα εγκαίνια με την παρουσία μεγάλου πλήθους, του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη ΦΙΛΑΡΕΤΟΥ, του υποδιοικητή Μακλή και όλων των αρχών.
Αριθμεί πάνω από 100 μέλη προσφύγων και εντοπίων και έχει μέλη πρόσφυγες και εντόπιες, από όλες τις τάξεις και σκοπό την μόρφωση των μελών του.
Τα κορίτσια και οι κυρίες που τον συγκροτούν, έχουν αποφασίσει να δουλέψουν για να ξυπνήσουν την γυναίκα και για αυτό έχουν σκοπό να μπουν και στην τελευταία καλύβα, να μορφώσουν, να διδάξουν, να ξυπνήσουν.
Από τον αριθμό των προσφύγων μελών και αυτών των μελών προσφύγων του συμβουλίου, μπορεί ο καθένας να καταλάβει το πνεύμα τοπικισμού που αναφέρει ο δημοσιογράφος Ζερδελίδης.
Το 90% των προσφύγων είναι με το μέρος του Συλλόγου η “ΕΛΠΙΣ”, όπως και οι κάτοικοι της πόλης.
Ελπίζουμε ότι όσες αποχώρησαν, θα καταλάβουν το λάθος τους και θα συγχωνευθούν στον ενιαίο σύλλογο, που αναγνώρισε ο λαός του Διδυμοτείχου και η κυβέρνηση, που τον αντιπροσωπεύουν πάνω από 100 γυναίκες, οι περισσότερες μορφωμένες.
Η ισχύς μόνο εν τη ενώσει.
Παρακαλούμε να αφήσουν τις παρεξηγήσεις, να υπερπηδήσουν κάθε εμπόδιο και να συσπειρωθούν στο κέντρο που είναι ο Σύλλογος η “ΕΛΠΙΣ”, για να μεγαλουργήσουν.
Από την ημέρα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, οι πρόσφυγες, βρήκαν στοργή και περίθαλψη, χωρίς τοπικιστικό πνεύμα, από τους κατοίκους της πόλης.
Για ολόκληρους μήνες, τα περισσότερα σπίτια και καταστήματα, ήταν γεμάτα από πρόσφυγες, που δεν πλήρωναν τίποτε ή ελάχιστα…
Η κρίση για καταστήματα και σπίτια, προέκυψε, μετά την εκκένωση του Κάραγατς, που είναι αλήθεια ότι νοικιάστηκαν σε μεγάλη τιμή ιδίως καταστήματα. Αυτό ως μοναδικό κρούσμα που δεν πρέπει να καταλογισθεί σε βάρος των Διδυμοτειχιτών
Είμαστε πεπεισμένοι ότι οι πρόσφυγες είναι από όλους τους κατοίκους, ευχαριστημένοι, απ’ ότι σε άλλες πόλεις”.**
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 8 Δεκεμβρίου 1923.
2.*
Μια άγνωστη αντιμαχία των τότε κατοίκων Διδυμοτείχου με τον Μητροπολίτη Διδυμοτείχου ΒΑΦΕΙΔΗ Φιλάρετο, σε περίοδο εντάσεων των πολιτικών παθών.
ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ
*. Με πλήθος κόσμο γιορτάστηκε η γιορτή την 15η Δεκεμβρίου 1923, του μεγάλου σωτήρα της φυλής μας Ελευθερίου Βενιζέλου.
Ολα τα καταστήματα ήταν κλειστά και σημαιοστολισμένα.
Ο κόσμος από το πρωί, άρχισε να συγκεντρώνεται, στον Μητροπολιτικό Ναό, όπου την 10.00 τελέστηκε δοξολογία, που οργάνωσε ο Δήμος Διδυμοτείχου.
Ο ναός και το προαύλιο ήταν γεμάτα κόσμο. Παρέστησαν όλες οι αρχές και οι αντιπροσωπείες της αρμένικης, τουρκικής και ισραήλιτικής κοινότητας και όλα τα σωματεία.
Τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο δικηγόρος ΣΙΝΑΠΙΔΗΣ Α.
Ο κόσμος στο τέλος της ομιλίας ζητωκραύγασε υπέρ του Βενιζέλου, της επανάστασης και του έθνους.
Μετά το πλήθος με επικεφαλής τον εκπρόσωπο του Μητροπολίτη Διδυμοτείχου, Μητροπολίτη Λιτίστης και των ιερέων, πήγαν στο Δημοτικό μέγαρο, προσφέρθηκαν ποτά και αναψυκτικά, έγιναν προπόσεις με ζητωκραυγές και ευχές.
Όλοι οι πολίτες του Διδυμοτείχου και οι πρόσφυγες, πέρασαν την ημέρα με συνεχή διασκέδαση και χαρά.
Δυστυχώς, θλιβερό επεισόδιο έλαβε χώρα.
Οι ιερείς της πόλεως, από ημέρες ρώτησαν τον δεσπότη ΦΙΛΑΡΕΤΟ, αν θα λειτουργήσουν οι εκκλησίες την ημέρα του Αγίου Ελευθερίου, ως ημέρα του Ελευθερωτή της Φυλής Βενιζέλου.
Ο Σεβασμιώτατος, όπως ομολογούν οι ιερείς, τους είπε ότι δεν θα εορταστεί.
Την παραμονή της εορτής, στάλθηκε πρόσκληση από την Δημαρχία, για να συμμετάσχει η Μητρόπολη, στην εορτή που διοργάνωνε και την δοξολογία
Υποθέτουμε ότι ο Σεβασμιώτατος, ήταν εν γνώσει και έπρεπε να διατάξει από το απόγευμα να λειτουργήσουν οι εκκλησίες, για το επίσημο της ημέρας.
Κατά την γνώμη όλων, ενώ τόσα χρόνια λειτουργούσαν οι εκκλησίες την ημέρα του Αγίου Ελευθερίου, αυτό δεν συνέβη ούτε και επί της Κωνσταντικής τρομοκρατίας, φέτος όλως παραδόξως οι τρείς εκκλησίες ήταν κλειστές και οι πιστοί, που πήγαιναν να προσκυνήσουν επέστρεφαν και σκεφτόταν μήπως και η εκκλησία κομματίστηκε και ανήκει στην αντίπαλη ιδεολογικά μερίδα.
Απευθύνονταν όλοι στους ιερείς, για να μάθουν την αιτία της αργίας, έπαιρναν την απάντηση ότι ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης συνέστησε (αν όχι απαγόρευσε), την μη λειτουργία την ημέρα του Αγίου Ελευθερίου, γιατί δεν αναφέρεται στους εκκλησιαστικούς κανόνες, για τις εορτές που λειτουργούν.
Ο λαός αγανακτισμένος και έχουν προηγούμενα, γιατί προηγούμενα είχε εκδώσει πιστοποιητικά καλών ανθρώπων, σε τυράννους του τόπου, αποφάσισε να διαμαρτυρηθεί και συγκρότησε επιτροπή γι’ αυτό.
Σκέφτηκε ότι πιθανόν ο αγανακτισμένος λαός, επιτεθεί στον Δεσπότη. στην ίδια εκκλησία και προκαλέσει ταραχές και επεισόδια, αποφάσισε να στείλει του έγγραφο, όπου θα εξέθετε την κατάσταση που δημιουργήθηκε και να τον παρακαλέσει να μη συμμετάσχει στην δοξολογία, παρά με αντιπρόσωπο.
Ευτυχώς η δοξολογία πραγματοποιήθηκε σε απόλυτη τάξη.
Μετά την δοξολογία, το πλήθος που συγκεντρώθηκε στην Δημαρχία, ζήτησε από την επιτροπή να μεταβούν στην Μητρόπολη και να ζητήσει τον λόγο για την στάση του, να διαμαρτυρηθεί για την μέχρι τώρα συμπεριφορά του και να ζητήσει εκ μέρους του λαού την παραίτηση και απομάκρυνσή του, όχι μόνο για την σημερινή του στάση.
Την θεωρούν την τελευταία ύβρη, προς τα συναισθήματα τους, αλλά και για την μέχρι τώρα αδιαφορία του για τα κοινοτικά και ιδίως τα εκπαιδευτικά ζητήματα. Η αγανάκτηση του λαού υπόβοσκε από καιρό.
Η 10μελής επιτροπή που εκλέχτηκε, μετά από πίεση, αποφάσισε να μεταβεί στον Μητροπολίτη και να του εκθέσει τις απαιτήσεις του λαού.
Ο λαός ακολούθησε την επιτροπή, μέχρι την Μητρόπολη, τους συνέστησαν ησυχία και σύνεση και πήγαν στο γραφείο του, όπου του εξέθεσαν τα γεγονότα και τις απαιτήσεις τους, και του συνέστησαν, για να προλάβουν τα γεγονότα, να παραιτηθεί για την ικανοποίηση του μαινόμενου πλήθους, που κραύγαζε εναντίον.
Ο Μητροπολίτης δεν αναγνώρισε το σφάλμα του, ούτε τον λαό που συγκεντρώθηκε, και οχυρώθηκε στους εκκλησιαστικούς κανόνες και σε κοινές δικαιολογίες και δεν αναγνώρισε της επιτροπή.
Αυτά όταν τα άκουσε ο κόσμος που ήταν έξω, όρμησε και ανέβηκε επάνω φωνάζοντας, “κάτω, κάτω, δεν σε θέλουμε, φθάνει τόσο, παραιτήσου, φύγε”, κ.α.
Τα μέλη της επιτροπής συνέστησε στο πλήθος να ηρεμίσει και παρακάλεσε να φύγει. Ετσι ευτυχώς προλήφτηκαν περισσότερες ταραχές και θλιβερά επεισόδια.
Για την ηρεμία αυτή και ησυχία αυτή συνετέλεσε και ο ανθυπομοίραρχος ΣΧΗΚΟΠΟΥΛΟΣ και ο ανθυπολοχαγός ΣΟΥΛΤΕΨΗΣ.
Η επιτροπή, παρέμεινε για λίγο, και σε αίθουσα συσκέφτηκε και παρακάλεσε πάλι τον Μητροπολίτη να συμμορφωθεί με την απαίτηση του λαού, αλλά αυτός ήταν ανένδοτος.
Μετά απ’ αυτό η επιτροπή ενημέρωσε την αμετάκλητη απόφαση του Μητροπολίτη στο πλήθος και όλοι μαζί πήγαν στην Δημαρχία, όπου απ’ όλους αποφασίστηκαν.
– Να γνωστοποιήσουν τα γεγονότα
* σε όλη την εκκλησιαστική περιφέρεια,
* στην Κυβέρνηση,
* την Ιερά Σύνοδο,
* στους βουλευτές και τον τύπο και
να ζητηθεί με δημοψηφίσματα και τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας η επέμβαση και αντικατάσταση του Μητροπολίτη Φιλάρετου.
Το πλήθος διαλύθηκε στη συνέχεια ήσυχα. Σε πλήρη όμως ανησυχία, αναμένει την απόφαση της κυβέρνησης και της Ιεράς Συνόδου και ευελπιστεί ότι ένα τέτοιο δίκαιο αίτημα θα εισακουστεί. ** ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 31 Δεκεμβρίου 1923.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Μελετώντας το παρόν βλέπουμε την εξέλιξη γεγονότων λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση του Νομού Εβρου.
Συγχρόνως θα δούμε πόσο ήταν οξυμένα τα πολιτικά συναισθήματα και τις αντιδράσεις του απλού λαού (και πάντα …κατευθυνόμενου).
** Ο Μητροπολίτης ΒΑΦΕΙΔΗΣ Φιλάρετος, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1850. Φοίτησε στην Θεολογική Σχολή Χάλκης, με εξαίρετες επιδόσεις. Αποφοίτησε το 1871 ως αριστούχος και πήγε στην Λειψία, όπου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην θεολογία και φιλοσοφία.
Διετέλεσε καθηγητής στην Θεολογική Σχολή Χάλκης από το 1875 έως το 1888.
Εξελέγη μητροπολίτης Τραπεζούντας το 1888, αλλά το 1889, λόγω αντιπαράθεσης με κληρικούς της επαρχίας του, ζήτησε και μετακινήθηκε στην Καστοριά, όπου παρέμεινε μέχρι το 1899. Μετά, μετακινήθηκε στην Μητρόπολη Διδυμοτείχου το 1899, όπου παρέμεινε μέχρι το 1928.
Κατά τα έτη 1917 μέχρι το 1919, παρέμεινε αιχμάλωτος των Βουλγάρων, γιατί προέβαλε δυναμική αντίσταση, ενάντια στον βουλγαρικό εθνικισμό, που προσπαθούσε να αλλοιώσει το φρόνημα των Ελλήνων.
Μετά την απελευθέρωση του, επέστρεψε στο Διδυμότειχο, όπου παρουσίασε σπουδαίο έργο, ανοικοδομώντας ναούς και σχολεία που λεηλατήθηκαν από τους Βουλγάρους.
Το 1928 εξελέγη τιτουλάριος μητροπολίτης Ηράκλειας και εφησύχαζε στην Θεσσαλονίκη, μέχρι το 1933, που αποβίωσε.
Άφησε σπουδαίο συγγραφικό έργο και χαρακτηρίστηκε ο σοφός της εκκλησιαστικής ιστορίας.
Ήταν και εθεωρείτο από τους πλέον μορφωμένους κληρικούς.
Ο αδελφός του Κωνσταντίνος, υπήρξε Μητροπολίτης Διδυμοτείχου από 1848-1899 και μετά τον θάνατό του, οι πρόκριτοι ζήτησαν να τον αντικαταστήσει.
*** Για όσους έχουν ιδιαίτερο επιστημονικό και προσωπικό ενδιαφέρον μπορούν να ανατρέξουν στην εξαίρετη διατριβή του ΣΑΒΒΙΔΗ Σάββα, Ο ΦΙΛΑΡΕΤΟΣ ΒΑΦΕΙΔΗΣ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΟ, όπου στις 392 σελίδες του μπορούν να μελετήσουν την εξαίρετη εκκλησιαστική του πορεία και προσφορά, σε δύσκολες εθνικά περιόδους.***
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΕΥΣΤΡ. ΝΑΖΛΗΣ
Υποστράτηγος ΕΛ.ΑΣ ε.α.
