- Του Δημοσθένη Π. Δούκα
Η λειψυδρία παραμένει ένα από τα πιο ανησυχητικά ζητήματα για την Ελλάδα, παρά τις συχνές βροχοπτώσεις του χειμώνα που συχνά δημιουργούν την εντύπωση ότι το πρόβλημα έχει μειωθεί.
Οι επιπτώσεις είναι ήδη εμφανείς σε περιοχές με μειωμένα αποθέματα νερού, όπως τα νησιά και περιοχές με χαμηλές στάθμες λιμνών και φραγμάτων, κάτι που επηρεάζει την υδροδότηση των πόλεων και την άρδευση των καλλιεργειών.
Ένα λιγότερο προφανές, αλλά εξίσου σημαντικό ζήτημα, είναι η υποβάθμιση των υπόγειων υδάτων. Σύμφωνα με τον κ. Βασίλη Ζόραπα, προϊστάμενο του τμήματος Υδρογεωλογίας και Υδρολογίας του ΕΑΓΜΕ, τα υπόγεια ύδατα στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν τρία κύρια προβλήματα: την υπερβολική αλατότητα λόγω υπεράντλησης, τη μόλυνση με νιτρικά από τη γεωργία και τη μείωση των στρατηγικών αποθεμάτων, καθώς η υπεράντληση έχει εξαντλήσει τους υπόγειους υδάτινους πόρους.
«Οταν μιλάμε για υπόγεια νερά συνήθως το μυαλό μας πηγαίνει σε τεράστιες υπόγειες δεξαμενές νερού οι οποίες μας παρέχουν πρακτικά ανεξάντλητες ποσότητες, καλής, συνήθως, ποιότητας νερού», περιγράφει την κοινή αντίληψη που επικρατεί γύρω από αυτό το θέμα, η Αλεξάνδρα Γκεμιτζή, καθηγήτρια στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και επιβλέπουσα της ομάδας γεωπληροφορικής.
Η ίδια προσθέτει πως η πραγματικότητα διαφέρει αρκετά από αυτήν την υπερ-απλουστευτική θεώρηση. Αυτό συμβαίνει διότι αφενός ελάχιστα έχει διδαχθεί ο μέσος πολίτης σχετικά με αυτόν τον πολύτιμο φυσικό πόρο, αφετέρου γιατί από τη φύση του το υπόγειο νερό δεν είναι ορατό στον άνθρωπο, παρά μόνο μέσω των πηγών του.
«Αυτή η ιδιαιτερότητά του λοιπόν, το καθιστά μεν περισσότερο προστατευμένο αλλά και δυσκολότερα προσβάσιμο στον άνθρωπο, σε σχέση με τα επιφανειακά νερά», εξηγεί η κ. Γκεμιτζή. Και υπογραμμίζει πως η λογική διαχείριση του νερού θα πρέπει να στηρίζεται στην εκμετάλλευση μόνο των ανανεώσιμων αποθεμάτων νερού.
«Οπως δείχνουν οι έρευνες , η βόρεια και η ανατολική χώρα, δηλαδή η Μακεδονία και ΘΡΑΚΗ αλλά και τα νησιά του Αιγαίου, παρουσιάζουν τις χαμηλότερες τιμές εμπλουτισμού των υπογείων υδάτων. Αντιθέτως, η Πελοπόννησος και γενικά τα δυτικά τμήματα της χώρας (Ηπειρος, Ιόνια νησιά, Δυτική Πελοπόννησος) ανήκουν στις πιο ευνοημένες περιοχές λόγω των συχνών βροχοπτώσεων και των γεωλογικών συνθηκών τους, οι οποίες ευνοούν τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Η Κρήτη μεταβαίνει σταδιακά σε μια κατάσταση με πολύ μειωμένες τιμές εμπλουτισμού των υπόγειων υδάτινων πόρων της λόγω των μειωμένων βροχοπτώσεων τα τελευταία χρόνια αλλά και των σταθερά πολύ υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν στο νησί. Η Αττική επίσης μεταβαίνει σε κατάσταση μείωσης των υπόγειων υδάτινων πόρων, αν και πρέπι να σημειώσουμε πως εδώ οι υδάτινοι πόροι ήταν ούτως ή άλλως περιορισμένοι», σημειώνει η κ. Γκεμιτζή.
Όμως την ποιοτική και ποσοτική κατάσταση των υπόγειων υδροφόρων συστημάτων της χώρας παρακολουθεί η Ελληνική Αρχή Γεωργικών και Μεταλλευτικών Ερευνών μέσω της λειτουργίας του δικτύου παρακολούθησης. Όπως εξηγεί ο Βασίλης Ζόραπας, τα κυρίως προβλήματα των υπογείων νερών σχετικά με το ποιοτικό μέρος είναι η υφαλμύρινση, που προέρχεται από τη διείσδυση της θάλασσας στην πλευρά των υδροφορέων, και αυτό οφείλεται κυρίως στις υπεραντλήσεις είτε εν μέρει σε φυσικά αίτια. Χαρακτηριστική περίπτωση όπου καταγράφεται υφαλμύρινση υδάτων είναι και το ΔΕΛΤΑ του ΕΒΡΟΥ.
Για να αντιμετωπιστεί η λειψυδρία, η βελτίωση των συστημάτων άρδευσης και η ανάπτυξη στρατηγικών όπως η ανακύκλωση λυμάτων και η ευφυής γεωργία είναι κρίσιμες. Επιπλέον, η εφαρμογή ανασχετικών φραγμάτων και η αφαλάτωση σε νησιωτικές περιοχές μπορούν να βοηθήσουν στην ενίσχυση των υδάτινων αποθεμάτων, ενώ πρέπει να γίνουν πιο αυστηρές πρακτικές στη διαχείριση των υπόγειων υδάτων για την αποφυγή εξάντλησης των αποθεμάτων τους.
