Οι συστάσεις της Γερμανίας, να μην προκαλέσουμε την Ιταλία και να δώσουμε εδάφη στους Ιταλούς στη Δυτική Ελλάδα και στους Βουλγάρους ανατολικώς, μέχρι το Δεδέ Αγάτς
Πριν από 79 χρόνια η Ελλάδα, δια στόματος Ιωάννη Μεταξά, είπε το «ΟΧΙ» στις αξιώσεις της φασιστικής Ιταλίας και ξεκίνησε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος που έμεινε στην ιστορία ως έπος του ΄40.
Σήμερα θα αναφερθούμε στα διπλωματικά παρασκήνια που προηγήθηκαν. ΄Ηταν ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940, γύρω στις 3 τη νύχτα, όταν ο Ιταλός Πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, παρέδωσε στο σπίτι του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, στην Κηφισιά, το τελεσίγραφο του Μουσολίνι για να ακούσει το περίφημο «ΟΧΙ».
Με αυτό το τελεσίγραφο, το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία του Βασιλείου της Ελλάδας (λιμένες, αεροδρόμια κ.λ.π.), για ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεων, στη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική.
Μετά την ανάγνωση του κειμένου, ο Μεταξάς έστρεψε το βλέμμα του στον Ιταλό Πρέσβη και του απάντησε στα γαλλικά (επίσημη γλώσσα τηςδιπλωματίας) την ιστορική φράση: «Λοιπόν έχουμε πόλεμο!».
Ο ίδιος ο Γκράτσι στα απομνημονεύματά του, που εξέδωσε το 1945, περιγράφει τη σκηνή: «΄Εχω εντολή κ. πρωθυπουργέ να σας κάνω μια ανακοίνωση και του έδωσε το έγγραφο. Παρακολούθησα την συγκίνηση εις τα χέρια και εις τα μάτια του. Με σταθερή φωνή και βλέποντάς με κατάματα ο Μεταξάς που είπε: αυτό σημαίνει πόλεμο… Του απάντησα ότι αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί. Μου απάντησε ΟΧΙ. Του πρόσθεσα ότι αν ο στρατηγός Παπάγος…, ο Μεταξάς με διέκοψε και μου είπε: ΟΧΙ! ΄Εφυγα υποκλινόμενος με τον βαθύτερο σεβασμό, προ του γέροντος αυτού που προτίμησε τη θυσία αντί της υποδουλώσεως».
Πώς φτάσαμε στο σημείο ο Μεταξάς να πει το περίφημο «ΟΧΙ» και ποιο το παρασκήνιο της εποχής;
Ιδιαίτερα αποκαλυπτική ήταν η ανακοίνωση του Μεταξά προς τους συντάκτες του Αθηναϊκού Τύπου στις 30 Οκτωβρίου 1940. Μεταξύ των άλλων τους είπε: “Μη νομίσητε ότι η απόφασις του ΟΧΙ πάρθηκε έτσι, σε μια στιγμή. Μην φαντασθήτε ότι εμπήκαμε στον πόλεμο αιφνιδιαστικά. Ή ότι δεν έγινε παν ό,τι επετρέπετο και μπορούσε να γίνει δια να τον αποφύγωμε.
Από την εποχήν της καταλήψεως της Αλβανίας το Πάσχα πέρυσι το πράγμα άρχισε να φαίνεται. Από τον περασμένο Μάϊο είπα καθαρά στον κ. Γκράτσι ότι αν προσεβαλλόμεθα εις τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα, θα ανθιστάμεθα αντί πάσης θυσίας και δ΄όλων των μέσων. Συγχρόνως όμως μου ήρχοντο από την Ρώμην, από την Βουδαπέστην, από τα Τίρανα, από παντού πληροφορίαι αντίθετοι.
Εις τας 15 Αυγούστου έγινεν ο τορπιλισμός της ΕΛΛΗΣ. Γνωρίζετε ότι από την πρώτην στιγμήν διεπιστώθη ότι το έγκλημα ήτο ιταλικόν. Εντούτοις δεν επιτρέψαμεν να γνωσθή ότι έχομεν και τας υλικάς πλέον αποδείξεις περί της εθνικότητος του εγκληματίου».
Σε άλλο σημείο είπε ο Μεταξάς: «Θα σας αποκαλύψω τώρα ότι τότε διέταξα να βολιδοσκοπηθεί καταλλήμως το Βερολίνον. Μου διεμηνύθη εκ μέρους του Χίτλερ, η σύστασις να αποφύγω οιονδήποτε μέτρον δυνάμενον να θεωρηθεί από την Ιταλία πρόκλησις. ΄Εκαμα το παν δι αυτό. Αλλά από την πρώτην στιγμήν αντελήφθην τί πράγματι εσήμαινεν η όλως αόριστος σύστασις του Βερολίνου.
Με καταφανή προσπάθειαν αποφυγής σαφούς καθορισμού μου εδόθη να κατάλάβω ότι αι θυσίαι αυταί θα περιορίζοντο «εις το ελάχιστον δυνατόν». Όταν επέμενα να κατατοπισθώ, από τον Χίτλερ, πόσον επιτέλους θα μπορούσε να είναι ούτο το ελάχιστον τελικώς, μας εδόθη να καταλάβωμεν ότι τούτο συνίστατο εις μερικάς ικανοποιήσεις προς την Ιταλίαν δυτικώς μέχρι Πρεβέζης, ίσως και προς Βουλγαρίαν ανατολικώς μέχρι Δεδεαγάτς. Δηλαδή θα έπρεπε:
Παναγιώτης Κουσίδης
