Ανάγκη εφαρμογής σύγχρονου ευρωπαϊκού πλαισίου εποπτείας – Αυξανόμενη κινητικότητα στην αγορά ακινήτων, άναρθρες κραυγές, ελλιπής καταγραφή, διεθνή παραδείγματα και το ζητούμενο μιας ρεαλιστικής εθνικής πολιτικής
Τους τελευταίους μήνες, η συζήτηση γύρω από τις μεταβιβάσεις ακινήτων στην περιοχή του Έβρου έχει πάρει διαστάσεις ευρύτερου δημόσιου ενδιαφέροντος. Συχνά διατυπώνεται με υπερβολές ή με αποσπασματικά στοιχεία, γεγονός που θολώνει την εικόνα και ενισχύει τις εντάσεις.
Πίσω από αυτές τις αντιδράσεις όμως υπάρχει μια πραγματικότητα που αξίζει να προσεγγιστεί με νηφαλιότητα και τεκμηρίωση: η παραμεθόριος της Θράκης βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση με κοινωνικές, οικονομικές και γεωστρατηγικές παραμέτρους που δεν μπορούν να αγνοηθούν.
- Αυξανόμενες συναλλαγές, δημογραφική συρρίκνωση, αδύναμη τοπική αγορά
Ως γνωστόν, στις περιοχές του Έβρου παρατηρείται ενίσχυση της ζήτησης για απόκτηση ακινήτων – από κατοικίες σε αστικά κέντρα έως εγκαταλελειμμένα σπίτια σε μικρούς οικισμούς. Στη ζήτηση αυτή συμμετέχουν διάφορες κατηγορίες: Έλληνες επενδυτές, μειονοτικοί που επιστρέφουν, αλλά και υπήκοοι τρίτων χωρών.
Η αύξηση των συναλλαγών δεν είναι από μόνη της ανησυχητική· εντούτοις, όταν συνδυάζεται με τις χρόνιες δομικές αδυναμίες της περιοχής –δημογραφική παρακμή, οικονομική πίεση των κατοίκων, χαμηλές αξίες γης– μπορεί να δημιουργηθούν ανισορροπίες, κυρίως σε ερημωμένους οικισμούς όπου κάθε νέα αγορά έχει πολλαπλάσια επίδραση στη συνολική εικόνα.
Το ζήτημα αναδεικνύει ένα σαφές θεσμικό κενό: η Ελλάδα δεν διαθέτει ένα ολοκληρωμένο εργαλείο εποπτείας της αγοράς ακινήτων στην παραμεθόριο, ούτε σαφείς μηχανισμούς αξιολόγησης κινδύνου, όπως συμβαίνει σε αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ.
- Το ελληνικό πλαίσιο παραμεθορίου: ανεπαρκές για τη σημερινή εποχή
Παρά την ύπαρξη διατάξεων που προβλέπουν άδεια από το Υπουργείο Άμυνας για αγορές από αλλοδαπούς, το πλαίσιο αυτό έχει παραμείνει αδρανές και, σε μεγάλο βαθμό, ξεπερασμένο. Δεν προβλέπει έλεγχο πραγματικών δικαιούχων εταιρειών, δεν θέτει γεωστρατηγικά κριτήρια (π.χ. εγγύτητα σε κρίσιμες υποδομές), ούτε συνδέεται με σύγχρονα εργαλεία χρηματοοικονομικής διαφάνειας.
Στην πράξη, η χώρα μας λειτουργεί με ένα νομικό υπόλειμμα περασμένων δεκαετιών, την ώρα που οι συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά.
- Τι κάνουν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες
Η ευρωπαϊκή εμπειρία αποδεικνύει ότι τα κράτη-μέλη μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να εφαρμόσουν αυξημένη εποπτεία σε ευαίσθητες περιοχές, χωρίς να παραβιάζουν την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων.
Δανία: ειδικό καθεστώς για παραθεριστικές περιοχές
Με ειδική συμφωνία επί των ευρωπαϊκών συνθηκών, η Δανία απαιτεί άδεια για αγορά εξοχικών κατοικιών από αλλοδαπούς, επικαλούμενη λόγους προστασίας κοινωνικής συνοχής και δημογραφικής ισορροπίας.
Φινλανδία: αυστηρό σύστημα αδειοδότησης
Η αγορά ακινήτων από υπηκόους τρίτων χωρών επιτρέπεται μόνο κατόπιν έγκρισης του Υπουργείου Άμυνας, ιδίως όταν το ακίνητο βρίσκεται σε παραμεθόριο ή εγγύς στρατιωτικών εγκαταστάσεων.
Ισπανία: ζώνες στρατηγικής σημασίας
Η Ισπανία ορίζει περιοχές «Εθνικής Άμυνας», όπου οι αλλοδαποί μπορούν να αγοράσουν ακίνητα μόνο με άδεια του Υπουργείου Άμυνας, όταν οι συναλλαγές αυτές επηρεάζουν την ασφάλεια κρίσιμων υποδομών.
Λετονία: έλεγχος κεφαλαίων από κράτη-επιτιθέμενους
Η πρόσφατη νομοθεσία απαγορεύει συναλλαγές σε εταιρείες ή άτομα συνδεδεμένα με κράτη που χαρακτηρίζονται ότι υπονομεύουν την περιφερειακή ασφάλεια.
Τα παραδείγματα αυτά αναδεικνύουν ότι η προστασία ευαίσθητων περιοχών αποτελεί θεμιτή πολιτική εντός του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
- ANALYSIS BOX — Τι θα μπορούσε να κάνει η Ελλάδα
1. Θέσπιση “Ζωνών Εθνικής Ασφάλειας Ακινήτων” στον Έβρο
– Καθορισμός περιοχών αυξημένης γεωστρατηγικής σημασίας.
– Γειτνίαση με στρατιωτικές μονάδες, φυλάκια, λιμάνια και κρίσιμες υποδομές.
2. Υποχρεωτική αδειοδότηση αγορών από τρίτες χώρες
– Σύστημα έγκρισης από Υπ. Άμυνας & Υπ. Εξωτερικών.
– Απόρριψη αιτήσεων όταν η συναλλαγή εγείρει ζητήματα εθνικής ασφαλείας.
3. Διαφάνεια στις εταιρικές δομές (UBO)
– Υποχρεωτική δήλωση πραγματικών δικαιούχων.
– Έλεγχος για εταιρείες «βιτρίνες» ή κεφάλαια κρατών με αναθεωρητική πολιτική.
4. Εποπτεία σε υποθήκες από κρατικές τράπεζες τρίτων χωρών
– Ειδικός μηχανισμός ελέγχου για δάνεια ή υποθηκεύσεις ευαίσθητων ακινήτων.
5. Δικαίωμα προτίμησης του Δημοσίου
– Το κράτος να έχει τη δυνατότητα εξαγοράς ακινήτων κρίσιμης σημασίας πριν περάσουν σε μη ευρωπαϊκά κεφάλαια.
6. Δημογραφική και οικονομική στήριξη των κατοίκων
– Αποτελεσματικά κίνητρα για παραμονή και εγκατάσταση νέων στην παραμεθόριο. Ο Έβρος χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εγκατάστασης νέων και οικογενειών, βασισμένο σε ευρωπαϊκά πρότυπα: Πλήρως επιδοτούμενη κατοικία, φορολογικά κίνητρα, ενίσχυση επαγγελματικών δραστηριοτήτων, ισχυρές δημόσιες υπηρεσίες και θεσμική προστασία παραμεθορίου
– Ενίσχυση των αγροτικών και μικρών οικισμών.
- Το ζητούμενο είναι η πολιτική, όχι ο φόβος
Ο Έβρος δεν χρειάζεται ούτε υπερβολές ούτε εφησυχασμό. Χρειάζεται σαφή θεσμικό προσανατολισμό, που θα εξασφαλίζει διαφάνεια και ισορροπία στην αγορά ακινήτων, ενώ παράλληλα θα προστατεύει την κοινωνική συνοχή και την εθνική ασφάλεια.
Οι τοπικοί θεσμικοί παράγοντες -βουλευτές, Περιφέρεια και δήμοι- οφείλουν να αναλάβουν έναν πιο ενεργό και τεκμηριωμένο ρόλο απέναντι στην πολιτεία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ζητήσουν επίσημη καταγραφή των μεταβιβάσεων ακινήτων στην παραμεθόριο, να θέσουν με σαφήνεια το αίτημα για σύγχρονο πλαίσιο εποπτείας κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα και να διαμορφώσουν κοινή θέση σε επίπεδο τοπικών φορέων, μακριά από μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Παράλληλα, οφείλουν να εισηγηθούν μέτρα δημογραφικής ενίσχυσης και να αναδείξουν στην κεντρική διοίκηση την ανάγκη για μηχανισμούς αδειοδότησης, ελέγχου πραγματικών δικαιούχων και προστασίας των ευαίσθητων περιοχών. Μόνο με συντεταγμένη πίεση και ενιαία στρατηγική μπορούν οι τοπικές αρχές να διασφαλίσουν ότι ο Έβρος θα αντιμετωπιστεί ως αυτό που πραγματικά είναι: μια περιοχή εθνικής προτεραιότητας.
Η εφαρμογή ενός ευρωπαϊκά συμβατού πλαισίου δεν είναι ούτε ασυνήθιστη ούτε νομικά επισφαλής. Αντίθετα, αποτελεί το επόμενο λογικό βήμα μιας χώρας που αντιλαμβάνεται ότι η γεωπολιτική σταθερότητα δεν είναι δεδομένη και ότι η προστασία της παραμεθορίου απαιτεί σύγχρονα εργαλεία.
Ο Έβρος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η διαχείριση αυτού του μετασχηματισμού δεν μπορεί να αφεθεί στην τύχη της αγοράς ούτε στη δυναμική των εντυπώσεων. Απαιτεί πρόβλεψη, τεχνοκρατική σοβαρότητα και πολιτική βούληση.
Και η στιγμή για μια τέτοια συζήτηση – ίσως και για αποφάσεις – φαίνεται πως έχει πλέον ωριμάσει.
Δημήτρης Πέτροβιτς
Δημοσιογράφος
Δημοτικός Σύμβουλος Αλεξανδρούπολης
πρ. Αντιπεριφερειάρχης Έβρου
