- Του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτης)
Ε’ Μέρος και τελευταίο
Οι θύμησες και καταγραφές του Στρατή Τσιρταβή επικυρώνονται και από άρθρα της εφημερίδας του Διδυμοτείχου «Θράκη», συγκεκριμένα στο φύλλο αρ. 50 στις 10 Ιαν 1931 γράφει τα παρακάτω: «Με πολλήν μεγαλοπρέπειαν έγινε προχθές η τελετή της καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού. Άπειρον πλήθος κατέλαβεν από ενωρίς τας πέριξ της γέφυρας θέσεις. Η πομπή εξεκίνησε εκ του ιερού Ναού της Μητροπόλεως την ορισθείσαν ώραν έχουσα επικεφαλής τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην (τον Ιωακείμ Σιγάλα) και περιστοιχιζόμενον από τους επισήμους. Προηγούντο λόχοι στρατιωτών υπό τα διαταγάς του Λοχαγού κ. Λάζου, οίτινες και εσχημάτισαν εις γέφυραν (του Ερυθροποτάμου) την τιμητικήν γραμμήν. Είποντο (ακολουθούσε) αρκετόν πλήθος το οποίον ενώθη με τους αναμένοντας έξωθι της Παναγίας (του ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου) και διά της οδού Μπες-Κουσιάκ(πύργος Πεντάζωνο, στην σημερινή οδό Αγίας Μαρίνας) έφθασαν εις την γέφυραν ένθα εγένετο η κατάδυσις. Οφείλομεν να ομολογήσωμεν προς τιμήν των οργάνων Χωροφυλακής και του Στρατού ότι παρ’ όλον τον συνωστισμόν πλήρης εκρατήθη η τάξις. Μετά την σχετικήν δέησην η Α.Σ. Μητροπολίτης έρριψε τον Σταυρόν εις τον ποταμόν ελεύθερον και ουχί προσδεδεμένον όπως άλλοτε. Τέσσαρες κολυμβηταί ερρίφθησαν εις τον ποταμόν εκ των οποίων τυχερός εφάνη ο Ιωάννης Τσιοπαλάνης όστις πρώτος κατόρθωσεν να πιάσει τον Σταυρόν».
Στην ίδια εφημερίδα υπάρχει κι άλλο άρθρο, όπου καταφαίνεται η κατάσταση που επικρατούσε τότε στην όχθη του Ερυθροποτάμου, προκειμένου να προσεγγίσει ο κόσμος: «Ευτυχώς που η ημέρα ήτο καλή και χάρις εις τους οδοκαθαριστάς οίτινες κατόρθσαν να συγκεντρώσουν τες λάσπες κατόρθωσε αρκετό πλήθος να παρακολουθήσει την τελετήν».
Ο Τσιρταβής μας διασώζει και μία άλλη συνήθεια των Διμοτιανών που αφορούσε την ψυχαγωγία τους και την διασκέδαση στον Ερυθροπόταμο, πρόκειται για τα ¨Σαλάτσια¨: «Τι ήταν τα σαλάτσια; Μικρά ξύλινα καφενεδάκια ή το πολύ με τούβλα δίπλα στη καταπράσινη ακροποταμιά, κάτω απ’ τη σκιά της σουϊτιάς (ιτιάς), του πλάτανου ή της μεγάλης καρυδιάς. Το πλάτωμα της ψηλής όχθης του Ερυθροποτάμου, όμορφα περιποιημένο και καθαρισμένο, χωρίς αγριόχορτα και θάμνους ήταν το πράσινο σαλόνι, όπου ο μαγαζάτορας άπλωνε τα ξύλινα τραπεζάκια του με τις ψάθινες καρέκλες. Στόλιζε τα σύνορα της επικράτειας του με κοντούς ξύλινους φράχτες, πράσινα βαμμένους και μικρά μακρόστενα παρτεράκια γεμάτα γεράνια, βασιλικούς, μέλισσες και πολλές, πάρα πολλές περικοκλάδες. Αυτές καθώς αναρριχούνταν σκέπαζαν τους φράχτες με τα πολύχρωμα χωνάκια τους κι έκαναν ντεκόρ. Όσο για περιποίηση, φθηνή κι αυτή σαν την παράγκα και την επίπλωσή της. Το καραφάκι με τους μεζέδες του ήταν η καθιερωμένη σπεσιαλιτέ. Το καραφάκι, ιδιόμορφο μεσάτο μπουκαλάκι με τσίπουρο ή ούζο και το ποτηράκι ψηλό και με χοντρό πάτο». Από την εφημερίδα «Φως της Θεσσαλονίκης» έχει διασωθεί άρθρο, το οποίο υπογράφει κάποιος με το ψευδώνυμο «Θεατής» με τίτλο: «Από το Διδυμότειχο», στο οποίο περιγράφεται η κίνηση στα «Σαλάτσια» αναφέροντας τα εξής: «Διδυμότειχον-Ζωή και κίνησις. Εις τα μαγευτικά κέντρα τα ευρισκόμενα στες όχθες του Ερυθρού ποταμού καθημερινώς γίνεται μεγάλη συγκέντρωσις εκλεκτού κόσμου. Κατά τας ημέρας του Πάσχα παρετηρήθη μεγάλη ζωηρότης και ευθυμία. Διεκρίναμεν τας εξής οικογενείας, τον συμπαθήν μας κ. Φραγκιδάκην Ανθυπομοίραρχον μετά της κυρίας του, τον κ. Παπαιωάνου, τον κ. Νίκον Νικολακόπουλον μετά της εριτ. κυρίας του και των δεσποινίδων Ουρανίας και Αγλαΐας Ασημακοπούλου, τον κ. Δασάρχην μετά της κυρίας του, και τας κ. Φροσούλαν Μαργαριτίδου, Σοφούλαν Χατζηβασάνη και Χρυσούλαν Τεκτονίδου συνοδευόμενες υπό του κ. Νικολαΐδου. Επίσης, τον Γυμνασιάρχην μας κ. Κωτρονιάρον μετά της εριτ. κυρίας του, τον κ. ταμίαν της Εθνικής τραπέζης τον κ. Γ. Αποστολίδην και τον κ. Σιναπίδην». Από το υπόψη άρθρο βλέπουμε ότι τα Σαλάτσια απευθυνόταν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις του Διδυμοτείχου.
Επίσης, από την τοπική εφημερίδα «Θράκη» αλιεύσαμε άρθρα των ετών 1930 και 1931, στα οποία περιγράφονται οι εορτασμοί των ημερών του Πάσχα, όπου ο Ερυθροπόταμος και τα Σαλάτσια αποτελούσαν σημεία αναφοράς και διασκέδασης.
Ένα χαρακτηριστικό σημείο στον Ερυθροπόταμο είναι η νησίδα, που βρίσκεται περίπου στο ύψος του παρεκκλησίου της Αγίας Μαρίνας και εκτείνεται δεξιά και αριστερά κατά τη ροή του ποταμού. Η εν λόγω νησίδα κατέχει περίοπτη θέση στη λαογραφία του τόπου μας. Ο αείμνηστος δάσκαλος Δημήτριος Μανάκας παραθέτει τα εξής: «πέραν του μύλου (Τζιρόμυλου) εκτείνεται μία πεδιάδα αρκετών στρεμμάτων εντός του Ερυθροποτάμου, σαν μία νησίδα, η οποία είχε πάρει την ονομασία «αντάς» (στα τουρκικά νησί/ada). Τα παλαιά χρόνια, η νησίδα αυτή ήταν μοναδικός τόπος εξοχικού γραφικού τοπίου, σκιασμένου από τις πανύψηλες ιτιές και τις αγριολεύκες. Στη δροσερή αυτή θέση εξέδραμαν τα σχολεία του Διδυμοτείχου, καθώς και αυτά της Αδριανοπόλεως. Πολλές οικογένειες, διέμεναν τα καλοκαίρια στη νησίδα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Όταν ήρθαν οι πόλεμοι αποψιλώθηκε το έδαφος, καταστράφηκε ο μύλος και χάθηκε το άλσος, δίχως να μπορεί να παρέχει η θέση αύτη την παλαιότερη ευχαρίστηση και δροσιά στους κατοίκους. Ίσως κάποτε μία φιλότιμη και εντονότερη προσπάθεια των τοπικών αρχών μεταβάλει τη νησίδα αυτήν σε τόπο αναψυχής».
Ο Διδυμοτειχίτης λογοτέχνης και εκπαιδευτικός Θανάσης Τσιμάκης (Τσιτσιμάκας), στο βιβλίο που συνέγραψε με θέμα την Αθλητική Ένωση Διδυμοτείχου, αναφερόμενος στις αλάνες όπου παίζανε οι πιτσιρικάδες ποδόσφαιρο τα παλιά χρόνια, περιλαμβάνει και τη νησίδα του Ερυθροποτάμου γράφοντας τα εξής: «Άλλες αλάνες βρισκόταν στην περιοχή ¨Τσαϊρια¨, καθώς και σε μία ποταμονησίδα (στον Ερυθροπόταμο) τον λεγόμενο ¨Αντά¨».
Μια πολύ ωραία και ειδυλλιακή εικόνα του Ερυθροποτάμου κατά την εποχή του Μεσοπολέμου μας διασώζει η μητέρα του πατριάρχη των Παπαδιαμαντικών σπουδών και μεγάλου Έλληνα φιλολόγου Νίκου Τριανταφυλλόπουλου. Οι γονείς του (Νιόνιος και Ρίτα) έζησαν στο Διδυμότειχο από το 1930 έως το 1934, ο Νιόνιος ήταν καθηγητής (φιλόλογος) στο γυμνάσιο της πόλης. Στις σημειώσεις που κράτησε η Ρίτα από τη διαμονή τους στο Διδυμότειχο αναφέρει τα παρακάτω: «Εκεί κοντά έχει ένα μοναστήρι (Ζωοδόχος Πηγή) και νοίκιαζαν δωμάτια. Πήγαμε κι εμείς, ήρθε και η οικογένεια Ασημακοπούλου. Περάσαμε ενάμιση μήνα πολύ καλά. Κάθε βράδυ, όλοι οι παραθερισταί τραγούδι και χορό. Είχε ένα λόφο και πηγαίναμε και βλέπαμε το Διδυμότειχο και στο ποτάμι (Ερυθροπόταμο) τις βάρκες σα να ήταν γόνδολες στη Βενετία!!!».
Μία άλλη μεγάλη προσωπικότητα του πολιτισμού που γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1922, ο Νίκος Χατζηνικολάου(σπουδαίος τενόρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής), σε συνέντευξη που έδωσε στον Βασίλη Κάργα για το περιοδικό ¨Βορέας¨, αναφέρει για τα παιδικά του χρόνια στο Διδυμότειχο τα εξής: «Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Διδυμότειχο, όπου έζησα μέχρι 20 χρονών. Έχω πολύ όμορφες αναμνήσεις. Πηγαίναμε στο ποτάμι (Ερυθροπόταμος),κολυμπούσαμε, παίζαμε ποδόσφαιρο με υφασμάτινες μπάλες. Εκεί έζησα τα παιδικά μου χρόνια». Είναι γεγονός ότι για αιώνες και μέχρι την δεκαετία του 90 ο Ερυθροπόταμος αποτελούσε έναν χώρο αναψυχής και παιχνιδιού για πολλά παιδιά της πόλης.
Με το παρόν κείμενο προσπαθήσαμε να καταδείξουμε τη διαχρονική και σημαντική σχέση του Διδυμοτείχου με τον Ερυθροπόταμο. Έναν ποταμό, που και στη σημερινή εποχή μπορεί να διαδραματίσει και πάλι σημαίνοντα ρόλο παρέχοντας καθοριστικά πλεονεκτήματα. Αν π.χ. κατασκευαζόταν το φράγμα του Μεγάλου Δερείου, που αφορά τον Ερυθροπόταμο, καθώς και άλλα που αφορούν διάφορα ρέματα στην περιοχή του Κεντρικού και Βορείου Έβρου, τότε μια τεράστια επιφάνεια αγροτεμαχίων στην ευφορότατη κοιλάδα του Ερυθροποτάμου, θα γινόταν ποτιστικά και θα αυξανόταν η αγροτική παραγωγή. Επίσης σε επίπεδο ψυχαγωγίας και τουριστικής ανάπτυξης, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ο ποταμός (τις εποχές που έχει νερό) για υδάτινα αθλήματα όπως κανό-καγιάκ, κλπ. Ο σύλλογός μας το τελευταίο χρονικό διάστημα ανέδειξε αυτή την προοπτική, με βίντεο που αφορούσαν πλεύσεις με κανό στον Ερυθροπόταμο, τα οποία παρουσίασαν έναν πολύ μεγάλο αριθμό θεάσεων, λόγω της ομορφιάς του τοπίου.
Έτσι λοιπόν, μεταξύ των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει το Διδυμότειχο (μνημεία, ιστορία, λαογραφία, δάσος και λίμνη της Τσίγλας, κλπ.), σαφώς συγκαταλέγεται και η ύπαρξη του Ερυθροποτάμου, που για αιώνες ρέει δίπλα στην πόλη. Η αξιοποίησή του πρέπει να αποτελέσει βασική επιλογή, η οποία βέβαια προϋποθέτει το συντονισμό της Περιφέρειας ΑΜΘ, του Δήμου Διδυμοτείχου, των συλλόγων και των επαγγελματιών. Η δημιουργία εδώ και δύο δεκαετιών του Φεστιβάλ Ερυθροποτάμου (Red River Festival), η προσπάθεια αναβίωσης των παραποτάμιων καφενείων «Τα Σαλάτσια», που πραγματοποίησε ο Σύλλογός μας (Καστροπολίτες-Γνώση και Δράση) το 2016, καθώς και κάποιες άλλες μεμονωμένες εκδηλώσεις του Δήμου και άλλων συλλόγων, δείχνουν ότι υπάρχει προοπτική.
Θα κλείσουμε το παρόν κείμενο παραφράζοντας λίγο τον στίχο του ποιητή και αγωνιστή του 1821 Γεωργίου Ζαλοκώστα: «Ιδού (λοιπόν) στάδιον ¨αναπτύξεως¨ λαμπρόν» ο Ερυθροπόταμος ¨αναμένει¨!!!
